Informatyka prawnicza

Z Wikipedii

Informatyka prawnicza – dziedzina nauki, której głównym przedmiotem badań są procesy gromadzenia, systematyzowania, przetwarzania (w tym aktualizowania) i wyszukiwania informacji o prawie przy pomocy komputera.

[edytuj] Historia informatyki prawniczej w Polsce

Pojawienie się w latach 50. XX wieku komputerów stworzyło możliwość gromadzenia, systematyzowania, przetwarzania i wyszukiwania informacji prawnej na niespotykaną do tej pory skalę. Dlatego już w latach 60. XX w. rozpoczęto prowadzenie badań naukowych na ten temat. Wtedy też pojawiło się określenie "informatyka prawnicza". W Polsce określenie to po raz pierwszy zostało użyte przez Jerzego Wróblewskiego w 1970 w referacie zatytułowanym "Informatyka prawnicza - możliwości zastosowania cybernetyki" (rok później referat ten został opublikowany w Państwie i Prawie nr 3-4). Dyscypliną pokrewną, a zarazem nieco starszą od informatyki prawniczej, jest cybernetyka prawnicza.

Prekursorem i propagatorem tej dziedziny nauki był profesor Franciszek Studnicki, który w 1974 opublikował pierwszy w Polsce skrypt (poradnik) dotyczący systemów wyszukiwawczych w zakresie prawa, a w 1978 – podręcznik akademicki na ten temat.

Informatyka prawnicza przeżywała dynamiczny rozwój w drugiej połowie lat 70. i pierwszej połowie lat 80. XX wieku. Wynikało to przede wszystkim z tego, że wielu przedstawicieli teorii prawa było zaangażowanych w prace teoretyczno-projektowe związane z tworzeniem pierwszego w Polsce systemu informacji prawnej – Centralnego Zautomatyzowanego Rejestru Aktów Normatywnych, które rozpoczęto w ośrodku informatycznym Biblioteki Sejmowej w 1974 Dzięki temu w omawianym okresie pojawiło się kilka podręczników (poza podręcznikiem Franciszka Studnickiego w tym czasie ukazały się również podręczniki Andrzeja Mrózka, Jerzego Kurcyusza, Henryka Rota i Elżbiety Kolasińskiej oraz Małgorzaty Król, Zbigniewa Wojnickiego, Jerzego Wróblewskiego i Marka Zirk-Sadowskiego), zbiorów artykułów oraz materiałów z konferencji.

W latach 90. zainteresowanie informatyką prawniczą spadło. Z ważniejszych prac z tego okresu warto wspomnieć przede wszystkim opracowanie przekrojowe Diany Pietruch-Reizes dotyczące rozwoju środków przekazu informacji o prawie z 1991 oraz podręcznik Jacka Petzela z 1999 W tym jednak okresie znaczący rozwój następował w zakresie praktycznych zastosowań informatyki prawniczej, zaczęły bowiem powstawać systemy informacji prawnej. W związku z tym, że prawo polskie ulegało w tym okresie ogromnym przeobrażeniom, systemy te zaczęły odgrywać rolę podstawowego narzędzia w codziennej pracy prawników. To z kolei spowodowało, że pojawiła się potrzeba prowadzenia badań naukowych analizujących wpływ systemów informacji prawnej na proces przepływu informacji o prawie. Przykładem takiego nowego podejścia do zadań informatyki prawniczej jest podręcznik Wojciecha Wiewiórowskiego i Grzegorza Wierczyńskiego, którego pierwsze wydanie ukazało się w 2006 r.

Zakres badań, którymi zajmuje się informatyka prawnicza stopniowo ewoluował. Początkowo do informatyki prawniczej zaliczano badanie:

procesów gromadzenia, systematyzowania, przetwarzania i wyszukiwania informacji o prawie za pomocą komputerów,
tworzenia i funkcjonowania baz z informacją faktograficzną przydatną w procesie tworzenia prawa,
tworzenia i funkcjonowania programów automatycznego rozstrzygania,
przepisów związanych z tymi procesami, takich jak przepisy o ochronie danych osobowych, ochronie programów komputerowych itp.

Znaczące prace naukowe z informatyki prawniczej dotyczą głównie pierwszej grupy zagadnień i skupiają się na procesach przepływu informacji o prawie. W procesach tych szczególną rolę odgrywają obecnie systemy informacji prawnej i to na nich skupia się informatyka prawnicza. Badania teoretyczne nad drugą i trzecią grupą zagadnień nie wyszły poza wstępną fazę, natomiast badania z czwartej grupy przekształciły się w odrębną dziedzinę, zwaną niekiedy "prawem nowoczesnych technologii" lub "prawem komputerowym".

Na początku lat 90. XX w. Diana Pietruch-Reizes postulowała rozszerzenie badań nad przepływem informacji o prawie. Miała do tego służyć nowa dziedzina nauki – informologia prawa. O ile zaproponowana nazwa jak do tej pory nie zyskała szerszego uznania, o tyle sama idea objęcia jednolitymi badaniami całości procesów przepływu informacji o prawie jest uznawana za słuszną. Dlatego też w zakresie zainteresowań informatyki prawniczej pojawiły się badania nad informacyjnym (komunikacyjnym) aspektem zasad redagowania i ogłaszania aktów prawnych.

[edytuj] Literatura przedmiotu

Jerzy Kurcyusz, Wprowadzenie do nauki o informacji i informatyce prawniczej. Skrypt, Katowice 1979
Andrzej Mrózek, Problemy informatyki prawniczej, Toruń 1977
Jacek Petzel, Informatyka prawnicza. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1999
Diana Pietruch–Reizes, Rozwój środków przekazu informacji o prawie, Katowice 1991
Prawne problemy systemów informatycznych. Materiały z konferencji, Warszawa 26–28 października 1978, Warszawa 1978
Henryk Rot, Elżbieta Kolasińska, Podstawy cybernetyki i informatyki prawniczej, Wrocław 1983
Franciszek Studnicki, Przepływ wiadomości o normach prawa, Zeszyty Naukowe UJ Prace Prawnicze 1965, z. 32
Franciszek Studnicki, Cybernetyka i prawo, Warszawa 1969
Franciszek Studnicki, Wstęp do informatyki prawniczej. Automatyczne systemy wyszukiwawcze. Poradnik zawodowy, Lublin 1974
Franciszek Studnicki, Wprowadzenie do informatyki prawniczej. Zautomatyzowane wyszukiwanie informacji prawniczej, Warszawa 1978
Franciszek Studnicki, Jarosław Fall, Andrzej Łachwa, Ewa Stabrawa, Odesłania w tekstach prawnych. Ku metodom ich zautomatyzowanej interpretacji, Kraków 1990, Zeszyty Naukowe UJ Prace Prawnicze 1990, z. 136
Andrzej Szewc (red.), Informacja naukowo–techniczna a prawo, Katowice 1984
Wojciech Wiewiórowski, Grzegorz Wierczyński, Informatyka prawnicza. Technologia informacyjna dla prawników i administracji publicznej, Warszawa 2006
Jerzy Wróblewski (red.), Wstęp do informatyki prawniczej, Warszawa 1985
Sylwester Zawadzki (red.), Studia z informatyki prawniczej, Warszawa 1978