Gestalt
Z Wikipedii
| Gestalt | |
| Teoria Gestalt | |
| Terapia Gestalt | |
| Teoria zaburzeń Gestalt | |
| Psychologia postaci - teoria percepcji |
Gestalt (niem. postać) pierwotnie stanowiła zaproponowaną przed II wojną światową w Niemczech teorię percepcji, alternatywną do innych znanych i akceptowanych na początku XX wieku. Ze względu na swoje odmienne od innych, teorii, podejście do opisu zjawiska percepcji doczekała się kontynuacji i została rozwinięta.
Obecnie termin Gestalt odnosi się do szkoły terapii (opisanej poniżej), zaś do teorii percepcji zaproponowanej przez szkołę berlińską odnosi się termin psychologia postaci.
Gestalt to jednocześnie forma psychoterapii, kierunek w psychologii oraz swoista filozofia życia. Jako kierunek w psychologii, Gestalt wywodzi się z psychoanalizy, choć jednocześnie stoi z nią w dość ostrej sprzeczności. Jako filozofia życia, wywodzi się również z jednej strony z psychoanalizy, a z drugiej z egzystencjalizmu, fenomenologii oraz buddyzmu zen. Gestalt nie jest właściwie ani pełnym kierunkiem filozoficznym, ani pełnym "naukowym" działem psychologii. Jest czymś z pogranicza psychologii, filozofii i sztuki. Jednak wiele koncepcji wypracowanych przez Gestalt weszło do słownika współczesnej psychologii.
Idea Gestalt powstała w procesie rozwoju i jednocześnie opozycji do klasycznej psychoanalizy. Ruch ten rozwinął się w środowisku niemieckich emigrantów w USA w latach 40. XX wieku. Za jego założycieli uważa się małżeństwo dwóch psychoterapeutów Laury i Fritza Perlsa, które skupiło wokół siebie grono terapeutów i pacjentów, tworząc pierwszy Instytut Gestalt w Nowym Jorku. Do lat 70. XX wieku środowisko Gestalt było mało znane i uważane przez innych psychoterapeutów za odszczepieńców. Wzrost popularności Gestalt nastąpił w połowie lat 70. Obecnie techniki terapeutyczne pochodzące z Gestalt zostały włączone do głównego nurtu współczesnej psychoterapii.
Spis treści |
[edytuj] Podstawy teoretyczne
Świadomość
Świadomość jest podstawowym i kluczowym pojęciem w Gestalt. Można ją zdefiniować jako zdolność do bezpośredniego odczuwania rzeczywistości. Dotyczy to zarówno rzeczywistości zewnętrznej jak i wewnętrznych stanów emocjonalnych. Wg zwolenników Gestalt, europejska kultura i wychowanie oducza ludzi tej zdolności. Ludzie w europejskiej (i nie tylko) kulturze patrzą na świat przez pryzmat struktur myślowych wpojonych w dzieciństwie, które odgradzają ich od naturalnego odczuwania siebie i otoczenia. Dlatego właśnie terapia Gestalt jest przede wszystkim nastawiona na ponowne "nauczenie" ludzi świadomości. Uważność wymaga odwagi, gdyż jej istotnym składnikiem jest pełna autoświadomość, czyli zdolność do postrzegania siebie samego takim, jakim się jest naprawdę, ze wszystkimi wadami, zaletami, historią życia emocjonalnego i obiektywną samooceną. Uważność wymaga też akceptacji - zarówno siebie samego, razem z własną śmiertelnością i wszystkimi ułomnościami, jak i otoczenia - z całym jego pozytywnym i negatywnym ładunkiem emocjonalnym.
Pole emocjonalne
Aby opisać relacje człowieka samego z sobą i z otoczeniem, w Gestalt używa się pojęcia pole emocjonalne. Dla zwolenników Gestalt emocje nie są wyłącznie wewnętrznym odczuciem poszczególnych ludzi, lecz powstają na styku kontaktu człowieka z otoczeniem. Z jednej strony otoczenie "generuje" różnorakie bodźce wpływające na emocje człowieka, a z drugiej emocje wywoływane przez jednego człowieka wpływają często na innego. Tak więc każdy człowiek, trochę tak jak magnes, jednocześnie znajduje się w swoistym polu emocjonalnym "generowanym" przez innych oraz sam je "generuje" dla innych ludzi. Terapia Gestalt stara się leczyć poprzez odpowiednie wprowadzanie ludzi w czasie terapii w odpowiednie pole emocjonalne.
Granice psychologiczne
Pole emocjonalne może mieć zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na ludzi. Z tego względu wszyscy ludzie posiadają swoje granice psychologiczne. Prawidłowo ukształtowana granica powinna działać jak półprzepuszczalna błona. Powinna dopuszczać istotne dla danej osoby bodźce emocjonalne i blokować szkodliwe i nieistotne. Prawidłowo ukształtowana granica nie kłóci się z uważnością, lecz wręcz przeciwnie jest niezbędnym składnikiem tej umiejętności. Natomiast nieprawidłowo ukształtowana granica wręcz uniemożliwia uważność. Granice, które są za słabe w miejscach gdzie powinny być mocne i za silne w miejscach gdzie powinny być otwarte, prowadzą do bólu, dysfunkcji osobowości i wypaczeń w percepcji siebie samego i otoczenia. Z tego powodu, jednym z najważniejszych celów terapii Gestalt jest odbudowa "uszkodzonych" granic psychologicznych.
Perspektywa egzystencjalna
Gestalt rozumie człowieka jako pewnego rodzaju proces. Proces ten ma z natury rzeczy swój początek (narodziny), swoją dynamikę oraz swój koniec (śmierć). Poznanie innego człowieka wymaga przede wszystkim poznania jego aktualnej dynamiki zmian - a więc jego potrzeb i dążeń, a dopiero później dociekań, dlaczego stał się on tym czym obecnie jest. Człowiek jako proces jest dla Gestalt swoistą świętością - terapeuta nie ma prawa niczego narzucać pacjentowi ani uznawać, że jest on wyleczony w momencie, kiedy zacznie się zachowywać zgodnie z "normą" narzuconą przez terapeutę. Zadaniem terapeuty w Gestalt (i ogólnie każdemu, kto chce pomóc innemu człowiekowi) jest dokonanie tylko tych zmian w strukturze osobowości pacjenta, których on sam sobie życzy i które są zgodne z dynamiką jego procesu egzystencjalnego.
[edytuj] Gestalt - metoda terapeutyczna
Metoda psychoterapii Gestalt oparta na założeniach teorii Gestalt. Zgodnie z nią, proces terapeutycznych zmian polega na pomaganiu pacjentowi w ponownym odkryciu mechanizmów, których używał do kontroli swojej świadomości, a poprzez to osiągnięcie stopnia integracji, który ułatwi własny rozwój.
Bibliografia "Psychoterapia Gestalt":
- Walker Wolfgang (2001): Przygoda z komunikacją. Bateson, Perls, Satir, Erickson. Początki NLP. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.
[edytuj] Krytyka i wpływ Gestalt
- W sensie naukowym do Gestalt odnoszą się dokładnie te same zarzuty co do psychoanalizy, a więc, że jest niefalsyfikowalna. Gestalt jednak nie uzurpuje sobie roli bycia pełną nauką.
- W sensie terapeutycznym sami zwolennicy Gestalt przyznają, że właściwie nie interesuje ich statystyczne badanie jej skuteczności. Ze względu na to, że już w założeniach terapeuta Gestalt nie zakłada jakiejś konkretnej modyfikacji zachowania pacjenta, jedynym miernikiem efektywności tej terapii może być subiektywne poczucie poprawy swojego stanu przez pacjenta, którego nie da się dokładnie zmierzyć.
- Jako filozofia, Gestalt jest oparte na fenomenologii i egzystencjalizmie, i wszystkie zarzuty które odnoszą się do tych dwóch kierunków filozoficznych (niejasność stosowanych pojęć, wewnętrzne sprzeczności) odnoszą się też do samego Gestalt.
Napisane na podstawie:
