Ewagriusz z Pontu
Z Wikipedii
Ewagriusz z Pontu (345–399) – mnich pontyjski, teolog, mistyk. Jeden z najznamienitszych Ojców Pustyni.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Urodził się w roku 345 w Iborze (obecnie północna Turcja), w zamożnej rodzinie kapłana z Ibory. Wykształcony w Cezarei Kapadockiej. Bazyli Wielki, z którym jego rodzina utrzymywała żywy kontakt, ustanowił go lektorem tamtejszego Kościoła. Po śmierci swego ojca oraz Bazylego, Ewagriusz udał się do Konstantynopola, gdzie był wiernym towarzyszem Grzegorza z Nazjanzu w trudnym dlań okresie. Grzegorz wyświęcił go na diakona. Dzięki swej znajomości Pisma oraz bystrości umysłu, Ewagriusz zyskał w Konstantynopolu wielką sławę, odnosząc duże sukcesy jako kaznodzieja i walcząc z arianami.
Aby jednak wyplątać się z intryg związanych z władzą oraz pochopnej znajomości z bliżej nieustaloną, zakochaną w nim kobietą, uciekł do Jerozolimy, podejmując życie monastyczne na Wielkanoc w 383 roku w klasztorze prowadzonym przez Melanię Starszą oraz Rufina z Akwilei. Po długiej chorobie, której podłoże mogło mieć naturę duchową, w roku 383 udał się na Pustynię Egipską, koło Aleksandrii. Tam, po dwóch latach swoistego nowicjatu odbytego w Nitrii, zamieszkał w półpustelniczej osadzie Cele (Kellia). Przyjaźnił się z przebywającymi tam Makarym Wielkim (Egipskim) i Makarym Aleksandryjskim oraz z innymi słynnymi anachoretami z Cele, Sketis i Nitrii. Odmówił przyjęcia biskupstwa Thmuis, które chciał mu ofiarować arcybiskup Teofil z Aleksandrii. Umarł w święto Objawienia Pańskiego w 399 roku, wycieńczony chorobą żołądka, która została wywołana niezwykle ascetycznym trybem życia i surowymi postami. Część życiorysu Ewagriusza spisał jego uczeń Palladiusz (Vita Evagrii) w swoim dziele Historia Lausiaca.
Kościoły wschodnie uznają Ewagriusza za świętego, a Kościół Ormiański wspomina go 11 stycznia.
[edytuj] Poglądy teologiczne
Był pierwszym mnichem, który poddał doświadczenie eremity systematycznej i wnikliwej refleksji teologicznej. Jego uwagi na ten temat nie tracą aktualności, są też cennym źródłem do badania duchowości anachoretów. Nieprzemijającą wartość w nauczaniu Ewagriusza ma jego nauka o grzechach głównych, których źródłem, jego zdaniem, są złe duchy, a każdy z nich odpowiada za jeden z rodzajów grzechu. Szczególnie dużo uwagi poświęcił acedii, najważniejszym w jego nauczaniu i najcięższym grzechu. Nauka ta została później podjęta przez Jana Kasjana oraz Grzegorza I Wielkiego. Na poglądach Ewagriusza w zakresie chrystologii oparł się Babaj Wielki, dokonując reformy nauczania nestoriańskiego. Ewagriusz w odpowiedzi na zagrożenia duchowe proponował metodę antyrretyczną, którą rozwinął w dziele Antirrhetikon (Kontrargumenty).
Jako że Ewagriusz był zwolennikiem orygenizmu, niektóre jego poglądy, wyrażone głównie w dziele Rozdziały gnostyckie (Kephalaia Gnostica), spotkały się z kościelnym potępieniem najpierw w 543 roku, a potem w 553 podczas Soboru Konstantynopolitańskiego II. Zaliczony wraz Orygenesem i Dydymem Ślepym do grona odstępców od wiary, został skazany na długie zapomnienie w Kościele Zachodnim, a wiele z jego dzieł prawdopodobnie zaginęło, lub przetrwało jedynie w przekładach. Niektórzy autorzy, rehabilitując Orygenesa stwierdzili, że potępiony orygenizm to właśnie wersja Ewagriusza, której nie można utożsamiać z poglądami samego Orygenesa. Doprowadziło to do jeszcze większego pomijania nauki Ewagriusza. Duże znaczenie dla jej przywrócenia dla katolicyzmu w ostatnich latach mają prace Gabriela Bunge.
[edytuj] Dzieła
Najważniejsze z jego dzieł to: O praktyce ascetycznej, Gnostyk, Rozdziały gnostyckie, O modlitwie, O ośmiu duchach zła, Komentarz do Modlitwy Pańskiej, Pouczenia dla mnichów, Listy. Jako że wysoko cenił myśli oraz wypowiedzi Ojców Pustyni, które prawdopodobnie zbierał, dlatego niewielki ich wybór zamieścił w dziele O praktyce ascetycznej, które tym samym jest najstarszym zbiorem apoftegmatów, który przetrwał do naszych czasów.
[edytuj] Literatura
- Ewagriusz z Pontu, Pisma Ascetyczne, T.I, Tyniec 1998
- Gabriel Bunge, Ewagriusz z Pontu - mistrz życia duchowego, Tyniec 1998
- Gabriel Bunge, Gliniane naczynia. Praktyka osobistej modlitwy według tradycji świętych Ojców, Tyniec 2000 (w dużym stopniu omawia Ewagriusza)
- Ks. Leszek Misiarczyk, Osiem logismoi w pismach Ewagriusza z Pontu, Kraków 2007.
