Bernard Chrzanowski
Z Wikipedii
Bernard Chrzanowski (ur. 27 lipca 1861 w Wojnowicach koło Buku, zm. 12 grudnia 1944 w Konstancinie koło Warszawy), działacz społeczny i polityczny, kurator szkolny, prezes Związku Sokołów Wielkopolskich, senator II RP.
W 1880 ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. W szkole kierował tajnym kółkiem Towarzystwa im. Tomasza Zana. Uzyskał stypendium od Towarzystwa Pomocy Naukowej, które umożliwiło mu podjęcie studiów historycznych i prawnych w Krakowie i Berlinie. W 1885 ukończył prawo i praktykował w Saksonii i Turyngii. Od 1890 był adwokatem w Poznaniu, rozpoczął także działalność społeczną, m.in. w Towarzystwie Pomocy Naukowej i Towarzystwie Czytelni Ludowych. W latach 1894-1896 wydawał tygodnik "Przegląd Poznański". Najwięcej aktywności poświęcał Związkowi Sokołów Wielkopolskich; był wiceprezesem (1893-1895) i prezesem (od 1895), wizytował ośrodki emigracyjne w Westfalii i Nadrenii, organizował dokształcanie członków (zwłaszcza w dziedzinie historii). Wielokrotnie występował w imeniu Związku w procesach z władzami pruskimi.
W latach 1901-1910 pełnił mandat deputowanego do parlamentu Rzeszy. Występował przeciwko polityce germanizacyjnej rządu. Działał w środowiskach endeckich, dla których pozyskał lidera mieszczańskiego ruchu ludowego Romana Szymańskiego. Od 1899 należał do tajnej Ligi Narodowej w Poznaniu, w ramach jej sekcji kulturalnej kierował akcją wydawania książeczek, obrazów historycznych, śpiewników i elementarzy, organizował także dla młodzieży pracującej wycieczki do Krakowa. Przy poznańskim Bazarze zorganizował w 1898 stałe Wykłady Ludowe im. Mickiewicza, kontynuowane później przez Towarzystwo Czytelni Ludowych. W latach 1909-1919 kierował Towarzystwem Demokratyczno-Narodowym w Poznaniu. W 1913 włączył się w prace kierowanej przez Ludwika Mycielskiego Rady Narodowej, koordynującej działalność polską w zaborze pruskim; kładł nacisk na aktywizację działań Rady na tzw. kresach zaboru - Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz Śląsku, jako na najbardziej zagrożonych germanizacją.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości odszedł od endecji. W 1919 został mianowany podsekretarzem stanu w Ministerstwie b. Dzielnicy Pruskiej, w latach 1922-1928 pełnił funkcję kuratora okręgu szkolnego poznańskiego. Planował reformę szkolnictwa, co nie spotkało się z akceptacją władz zwierznich i ostatecznie nie zostało zrealizowane, dbał przede wszystkim o szkolnictwo wiejskie. W 1935 został mianowany senatorem RP.
Przez wiele lat interesował się skautingiem. Wydał zbiór gawęd dla harcerzy Z Ojczyzny.
Z małżeństwa z Józefą z Wężyków (od 1910) miał córkę Annę.
[edytuj] Bibliografia:
- Witold Jakóbczyk, Bernard Chrzanowski, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1981
- Witold Jakóbczyk, Przetrwać na Wartą 1815-1914, 55. część cyklu "Dzieje narodu i państwa polskiego", Warszawa 1989
- Archiwum Państwowe w Poznaniu
