Bazar Różyckiego
Z Wikipedii
Bazar Różyckiego - bazar w Polsce, znajdujący się na warszawskiej Pradze Północ. Założony pod koniec XIX wieku przez Juliana Józefa Różyckiego na obszarze zajmowanym wcześniej przez targowiska.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Handel na Pradze
10 lutego 1648 r. Praga otrzymała od króla Władysława IV prawa miejskie i przywilej organizowania jarmarków (cztery razy w roku) oraz targów (trzy razy w tygodniu)[1]: "Władysław IV z Bożej łaski Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, (...) chcąc korzyści tychże obywateli i mieszkańców oraz wzrost spomnienonego miasta zwiększyć, postanawiamy i zapowiadamy w niem cztery jarmarki: pierwszy na Trzy Króle, drugi i trzeci na Zwiastowanie Matki Boskiej, czwarty na św. Franciszka wyznawcę, nie mniej targi co tydzień w dni tylko piątkowe na konie i bydło, we wtorki zaś i soboty na rzeczy i towary różnego rodzaju, wraz z pobieraniem targowego po jednym groszu od każdego konia i wołu"[2]. Była ona położona na zbiegu szlaków komunikacyjnych i handlowych, a także wzdłuż brzegu Wisły, co umożliwiało tani transport drogą rzeczną.
W latach 30. XIX wieku targi znajdowały się pośrodku ul. Targowej i Wołowej oraz wzdłuż obecnej ul. Jagiellońskiej. Przed rogatkami zlokalizowano place postojowe dla kupców. W 1839 r. powstały oddzielne miejsca przeznaczone do handlu bydłem, końmi, artykułami spożywczymi i starzyzną.
Ożywienie handlowe na Pradze wprowadziło zniesienie bariery celnej z Rosją oraz udostępnienie w 1864 r. pierwszego stalowego mostu - Mostu Kierbedzia (podczas zaborów most nosił oficjalną nazwę mostu Aleksandrowskiego).
W latach 60. XIX wieku w związku z uruchomieniem kolei Petersburskiej (1862, Dworzec Petersburski znajdował się przy ul. Targowej) i Terespolskiej (1867, Dworzec Terespolski zaś w okolicy obecnego Dworca Wschodniego) Praga pełniła funkcję ośrodka przeładunku towarów ze wschodniej i zachodniej Europy. To tutaj przeładowywano towary z torów o normalnej w Europie szerokości na szerokie tory obowiązujące w Imperium Rosyjskim.
[edytuj] Powstanie i świetność bazaru
Teren, na którym znajduje się bazar (okolice ul. Targowej) zakupił w 1874 r. Julian Józef Różycki (farmaceuta, właściciel kilku aptek, inwestor) od Wincentego Wodzińskiego i Gotlieba Langnera. Następnie nabył on także okoliczne działki (m.in. działki zlokalizowane przy ul. Targowej 52 i 54, Ząbkowskiej 8 i 10, a także Brzeskiej 23/25[3]). Na posiadanym obszarze postanowił założyć targowisko, które miało stać się ośrodkiem handlowym Pragi. Pomysłodawcą utworzenia placu handlowego, a później administratorem bazaru był Manas Ryba, który od 1885 r. stał się właścicielem domu przy dzisiejszej ul. Targowej 56, skąd zarządzał targowiskiem[4]. Teren bazaru został ogrodzony zdobionym żeliwnym ogrodzeniem. Można się było do niego dostać pięcioma wejściami. W początkowej fazie rozwoju posiadał siedem zadaszonych kramów, w których znajdowały się wydzielone stanowiska. W kolejnych latach zaczęły powstawać drobne stoiska handlowe w postaci budek, najliczniej zlokalizowane w sąsiedztwie wejść. Na bazarze i w okolicach zaczęły tworzyć się zakłady rzemieślnicze.
Podczas I wojny światowej oferta sprzedawanych produktów zmniejszyła się. W sierpniu 1915 r. Niemcy wprowadzili ograniczenia handlowe. Zdarzały się także konfiskaty towarów. Po odzyskaniu niepodległości bazar zyskał rangę targowiska ogólnowarszawskiego.
Podczas II wojny światowej mieszkańcy Warszawy mogli nabyć tu towary reglamentowane przez Niemców, pochodzące m.in. z niemieckich transportów i magazynów wojskowych. Sprzedawano tu także broń i amunicję (sprzedającymi byli m.in. żołnierze niemieccy oraz członkowie formacji kolaborujących), która była następnie skupowana na potrzeby Polskiego Państwa Podziemnego.
Kupcy z Bazaru Różyckiego m.in. w 1939 r. przekazywali żywność dla kuchni Szpitala Ujazdowskiego, którego pacjentami byli ranni żołnierze, a także poprzez Polski Czerwony Krzyż dla więźniów Pawiaka. Sprawowali również opiekę nad Domem Weteranów Powstania Styczniowego, który był zlokalizowany w pobliżu targowiska. W 1944 r. bazar częściowo spłonął.
Rozwój targowiska nastąpił zaraz po wojnie (mimo działalności Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym). Można tu było nabyć towary niedostępne w państwowych sklepach. W 1945 r. funkcjonowało ok. 500 stałych stoisk, ok. 200 sklepów, a także prowadzono sprzedaż ręczną[5]. W 1950 r. nastąpiło upaństwowienie bazaru, jednak nie zlikwidowało to prywatnego handlu. W latach 60. narodziły się plany jego likwidacji i zagospodarowania terenu. Spotkały sie one z powszechnym sprzeciwem. Pamiątką tamtego okresu jest poszerzona ulica Targowa i przejścia podziemne przy bazarze.[6]
[edytuj] Bazar obecnie
Na początku lat 90. bazar nadal przeżywał rozkwit. Sytuacja zmieniła się po powstaniu Jarmarku Europa na Stadionie Dziesięciolecia w chwili obecnej Centrum Hurtowo Detalicznego "STADION" www.chd-stadion.pl.[7].
We wczesnych latach 90. XX wieku, w wyniku położenia w centrum proletariackiej Starej Pragi (na obrzeżu Szmulowizny), jak i w wyniku działalności lokalnych gangów, był uważany za jeden z najbardziej kryminogennych fragmentów tzw. "Trójkąta Bermudzkiego", obejmującego również Stadion Dziesięciolecia i dworzec Warszawa Wschodnia.
Stowarzyszenie Kupców Warszawskich Bazaru Różyckiego (administrator bazaru) prowadzi działania, które maja na celu kontynuowanie tradycji handlowej tego miejsca.
W kwietniu 2008 ogłoszono, że Bazar wróci do potomków Juliana Różyckiego. W ciągu 4 najbliższych miesięcy ratusz ma przygotować stosowne dokumenty. Muzeum Pragi sąsiadujące z bazarem zapowiedziało złożenie wniosku o wpis targowiska do rejestru zabytków co uniemożliwiłoby jego zamknięcie. W 2008 roku na bazarze handluje około 200 kupców.[8]
[edytuj] Zobacz też
- Centrum Hurtowo Detaliczne "STADION", www.chd-stadion.pl
- Bazar na Szembeka
Przypisy
- ↑ Marian M. Drozdowski, Andrzej Zahorski; Historia Warszawy, PWN, Warszawa 1972, s. 46
- ↑ Przywilej założenia miasta Pragi pod Warszawą w roku 1648, Olga Tylińska; Ponad 100 lat "Różyca", www.poradnikhandlowca.com.pl (dostęp: 16 marca 2008 r.)
- ↑ Tadeusz Czarnecki-Babicki; "Różyc" rozpoczął drugą setkę, Nowa Gazeta Praska (dostęp: 16 marca 2008 r.)
- ↑ Jolanta Bidzińska; O niecałej Rybie i dwóch synagogach, TK Niedziela, 46/2002 (dostęp: 16 marca 2002 r.)
- ↑ Tadeusz Sierocki; Warszawska organizacja PPS, 1944-1948, PWN, Warszawa 1976, s. 151
- ↑ Jerzy Kasprzycki: Warszawa-Praga. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 33.
- ↑ Andrzej Kulesza, Julian Różycki - aptekarz i społecznik, Nasz Dziennik, 26 września 2007, nr 225 (2938) (dostęp: 16 marca 2008 r.)
- ↑ Bazar wróci do Różyckich. Polska Metropolia Warszawska. 19-20 kwietnia 2008, 93 (157), 30.
