Artur Zawisza (kapitan)
Z Wikipedii
Artur Zawisza ps. Czarny (ur. 24 września 1809[1] w majątku Sobota nad Bzurą, zm. 26 listopada lub 15 listopada 1833 w Warszawie), polski działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego.
Był synem radcy departamentu warszawskiego Jana Gwalberta Cypriana Zawiszy Czarnego kasztelanki Marii Karnkowskiej. W 1827 ukończył Szkołę Wojewódzką w Kaliszu i wstąpił na Wydział Prawa i Administracji Królewskiego Uniwersytetu w Warszawie. Po wybuchu powstania listopadowego pracował w "Kurierze Polskim" a następnie w "Nowej Polsce". W styczniu 1831 zaciągnął się do 1 Pułku Jazdy Płockiej (późniejszy 8 Pułk Ułanów). Brał udział w bitwach pod Białołęką, Olszynką Grochowską, Ostrołęką oraz Balicami. Awansował do stopnia kapitana. Za waleczność otrzymał krzyż Virtuti Militari.
Po upadku powstania udał się na emigrację do Francji gdzie należał do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, loży wolnomularskiej "Trójcy Nierozdzielnej" oraz związku "Namiot Sekwany". Józef Zaliwski, organizator wyprawy partyzanckiej do Królestwa Polskiego, mianował go dowódcą okręgowym w woj. mazowieckim na obwody warszawski i sochaczewski. W lutym 1833 opuścił Paryż, przez Belgię i Niemcy dotarł do miejscowości Turzno k. Torunia, gdzie po spotkaniu z matką i bratem napisał testament. 14 czerwca 1833 został schwytany wraz z kilkuosobowym oddziałem w lesie k. Krośniewic i osadzony w dawnym klasztorze karmelitów w Warszawie. Sąd Wojenny skazał go na śmierć przez powieszenie, egzekucja odbyła się publicznie 26 listopada 1833, wg in. źródeł 15 listopada na placu kaźni w Warszawie (od 1938 Plac Artura Zawiszy). W 1938 w Łowiczu postawiono pomnik poświęcony Arturowi Zawiszy.
Przed egzekucją Artur Zawisza powiedział:
" Gdybym miał żyć sto lat, każdy z nich oddał bym Ojczyźnie "
[edytuj] Bibliografia
- Gerber R., Studenci Uniwersytetu warszawskiego 1808-1831. Słownik biograficzny, Wrocław 1977
- Tyrowicz M., Towarzystwo Demokratyczne Polskie 1832-1863. Przywódcy i kadry członkowskie, Warszawa 1964
- Wegner J., Artur Zawisza Czarny, Łowicz 1979
- Wagner J., Testament Artura Zawiszy Czarnego, Przegląd Historyczny 1946
