Antoni Malczewski (poeta)

Z Wikipedii

Antoni Malczewski
Portret Antoniego Malczewskiego
Abdank
Data urodzenia	3 czerwca 1793
Data śmierci	2 maja 1826
Miejsce śmierci	Warszawa
Rodzina	Malczewski
Rodzice	Jan Józef Malczewski Konstancja Błeszyńska
Dzieci	August Antoni Jakubowski

Antoni Malczewski^[1] herbu Abdank, właściwie: Tarnawa (ur. 3 czerwca 1793 w Warszawie lub w Kniahininie na Wołyniu, zm. 2 maja 1826 w Warszawie), polski poeta, pisarz i podróżnik. Syn Jana Józefa i Konstancji z Błeszyńskich primo voto Haumanowej. Brat generała Konstantego. Ojciec poety Augusta Antoniego Jakubowskiego.

Prekursor i jeden z najwybitniejszych twórców epoki Romantyzmu^[2], określany mianem autora unius libelli^[3].

Autor pierwszej polskiej powieści poetyckiej Maria, uznanej za jedno z najdoskonalszych osiągnięć tego gatunku w Polsce^[4] oraz nazywanej często "poematem skrajnego pesymizmu"^[5]. Obok Seweryna Goszczyńskiego i Józefa Bohdana Zaleskiego przedstawiciel tzw. "szkoły ukraińskiej" polskiego romantyzmu.

Bohater słynnego romansu z psychicznie chorą Zofią Rucińską; po śmierci poety historia tego związku owiana została romantyczną legendą, która stała się tematem wielu dzieł późniejszych artystów tj.: Adam Asnyk, Jan Lechoń, Antoni Lange czy Michał Elwiro Andriolli.

Spis treści 1 Przodkowie 1.1 Wywód genealogiczny 2 Życie 2.1 Dzieciństwo 2.2 Nauka 2.3 Związek z Zofią Rucińską 2.4 Podróże 2.5 Śmierć 3 Twórczość 3.1 Powieść poetycka Maria 4 Góry 5 Przypisy 6 Bibliografia

[edytuj] Przodkowie

Jego ojcem był generał Jan Józef Malczewski (syn Ignacego i Antoniny Dunin), związany z konfederacją targowicką, matką natomiast Konstancja z Błeszyńskich Haumanowa (zm. 1800). Miał przyrodnie rodzeństwo (Filipinę i Edwarda) oraz młodszego brata Konstantego (ur. 1797) - generała artylerii w Meksyku. Jego ojczymem był gen. Filip Hauman. Rodzinne koneksje Antoniego były nader interesujące. Podobnie jak i George Sand był bowiem potomkiem króla polskiego Augusta II Mocnego. Jego babka, Antonina Dunin, była wnuczką królewskiej metresy Marii z Bielińskich Dönhoffowej.

[edytuj] Wywód genealogiczny

4. Ignacy Malczewski (regent)
			2. Jan Józef Malczewski
5. Antonina Dunin
						1. Antoni Malczewski ur. 1793 zm. 1826
6. ? Błeszyński
			3. Konstancja Błeszyńska, primo voto Haumanowa
7. primo voto Młocka

[edytuj] Życie

[edytuj] Dzieciństwo

Współczesne badania literatury polskiego romantyzmu dostarczają skąpych informacji na temat życia Antoniego Malczewskiego. Wiadomo iż urodził się 3 czerwca 1793 jako potomek zamożnej rodziny szlacheckiej, skoligaconej z arystokracją. Nie można być jednak pewnym co do miejsca narodzin: prawdopodobnie była to Warszawa, lecz jednocześnie część historyków uznaje, iż mógł to być Kniahinin na Wołyniu

[edytuj] Nauka

W 1805 12-letni Malczewski podjął naukę w Liceum Krzemienieckim. Uczył się dobrze, szczególnie zaś gustował w językach i matematyce. Wakacje spędzał u ciotek Błeszyńskich, u których podkochiwał się w swojej przyrodniej siostrze Filipinie.1811 Malczewski wstąpił do wojska Księstwa Warszawskiego. W stolicy Malczewski został słuchaczem wojskowej szkoły inżynieryjnej, a czekając na przydział wojskowy odwiedzał warszawskie salony. Jego królewskie pochodzenie oraz pokrewieństwo z adiutantem księcia Józefa Poniatowskiego Hipolitem Błeszyńskim otwierały mu wszystkie drzwi. W jednym z salonów poznał wówczas Karolinę z Walewskich Chodkiewiczową, żonę hrabiego Aleksandra, prawnuka sławnego hetmana Jana Karola Chodkiewicza.

[edytuj] Związek z Zofią Rucińską

[edytuj] Podróże

W latach 1816-1821 zwiedził Szwajcarię, Włochy i Francję, gdzie nauczył się modnego wówczas magnetyzmu. Z punktu widzenia jego twórczości niezwykle istotne było poznanie czołowego angielskiego romantyka - Georga Byrona. Po powrocie do kraju osiadł na Wołyniu. Tam po raz pierwszy spotkał Zofię z Modzelewskich Rucińską - nerwowo chorą żonę przyjaciela. Podjął się jej leczenia, co okazało się zgubne w skutkach, gdyż pacjentka uzależniła się od niego. Choć dręczyło go poczucie odpowiedzialności, to jednak kilkakrotnie próbował uwolnić się od jej obecności.

[edytuj] Śmierć

Został pochowany na Powązkach. Dokładne miejsce pochówku jest dziś nieznane.

[edytuj] Twórczość

[edytuj] Powieść poetycka Maria

Wraz z Sewerynem Goszczyńskim i Józefem Bohdanem Zaleskim zaliczany do ukraińskiej szkoły poetów. Jest autorem pierwszej polskiej romantycznej powieści poetyckiej (Maria, 1825). Tło fabularne "Marii" tworzą wydarzenia autentyczne, związane ze zbrodnią dokonaną 13 lutego 1771 na Gertrudzie Komorowskiej - pierwszej żonie Szczęsnego Potockiego, zamordowanej na polecenie przeciwnego małżeństwu teścia, wojewody wołyńskiego Franciszka Salezego Potockiego. Jednak fakty historyczne potraktowane zostały z charakterystyczną dla powieści poetyckiej swobodą: czas akcji przesunięto na XVII wiek, a miejsce przeniesiono z Wołynia na Ukrainę. Składający się z dwóch pieśni poemat utrzymany jest w nastroju bajronowskiego pesymizmu. Już w dedykacji adresowanej do Juliana Niemcewicza jest napisane, że dzieło tworzą obrazy ciemną farbą nakreślone. Typowa dla gatunku jest także atmosfera grozy i tajemniczość, co osiągnięte zostaje przez brak chronologicznej ciągłości zdarzeń i umieszczenie ich na tle pejzażu stepowego.

[edytuj] Góry

Jako pierwszy z Polaków (i ósmy turysta na świecie) wszedł na szczyt Mont Blanc (4 sierpnia 1818); ponadto 4 sierpnia 1818 był pierwszym zdobywcą Aiguille du Midi (wraz z Jean-Michaelem). Opis wyprawy zawarł w XIX tomie genewskiej Bibliotheque Universelle.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Maria Dernałowicz, Antoni Malczewski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
• Józef Ujejski, Antoni Malczewski, 1921.
• Kajetan Kraszewski, Filip Hauman i rodzina Malczewskich, 1888.