Aleksander Farnese (książę Parmy)

Z Wikipedii

Aleksander Farnese, wł. Alessandro Farnese (ur. 27 sierpnia 1545, Rzym; zm. 3 grudnia 1592, Arras) - namiestnik Niderlandów (1578 - 1592) z ramienia króla Hiszpanii - Filipa II. Głównie dzięki jego rządom Habsburgom udało się utrzymać kontrolę nad południową częścią zbuntowanych prowincji niderlandzkich (obecna Belgia). W 1586 odziedziczył po swoim ojcu posiadłości we Włoszech (Parma i Piacenza), jednakże nigdy wrócił do ojczyzny.

Spis treści 1 Młodość 2 Rządca Niderlandów 3 Schyłek życia 4 Przypisy

[edytuj] Młodość

Rodzina kondotierów, w której przyszedł na świat młody Aleksander uzyskała duże znaczenie w XV w., dzięki służbie dla papieży oraz korzystnie zawieranym małżeństwom. Jeden z członków rodziny Farnese został nawet papieżem w 1534 (pod imieniem Pawła III). Za jego sprawą posiadłości papieskie obejmujące Parmę i Piacenzę zostały przekształcone w księstwo a następnie objęte przez nieślubnego syna Pawła III - Piotra Ludwika (wł. Pier Luigi). Dziedzic Piotra Ludwika - Oktawiusz (wł. Ottavio)^[1] poślubił Małgorzatę - córkę z nieprawego łoża cesarza Karola V. Z tego związku pochodziły bliźnięta, z których przeżył tylko Aleksander.

Pochodzenie ze strony matki oraz kłótnie jego ojca z cesarzem miały duży wpływ na dalsze losy przyszłego księcia. Jeszcze będąc dzieckiem został wysłany na dwór króla Filipa II, co miało stanowić formę gwarancji lojalności rodu Farnese ku Habsburgom. W latach 1556 - 1559 młody Aleksander towarzyszył Filipowi podczas jego pobytu w Brukseli. W 1559 przybywa do Madrytu, staje się jednocześnie zaufanym rodziny królewskiej. W 1565 powraca do Niderlandów, gdzie jego matka pełniła funkcję rządcy przez sześć lat. W tym samym roku, w wieku 20 lat poślubia infantkę portugalską - Marię, po długich negocjacjach przedmałżeńskich. Związek ten nie należał do najszczęśliwszych, z uwagi na zajęcia Aleksandra, które stanowiły głównie polowania i wyprawy wojenne.

W 1571 Aleksander jako podkomendny Do Juana de Austrii bierze udział w zwycięskiej bitwie z Turkami pod Lepanto. Następnego roku niechętnie powraca do Parmy. W 1577 znowu wyjeżdża do Niderlandów aby wziąć udział w tłumieniu powstania protestanckiego. W 1578 wyróżnia się w bitwie pod Gembloux.

[edytuj] Rządca Niderlandów

Dotychczasowy przywódca sił hiszpańskich walczących z protestanckimi powstańcami w Niderlandach - Don Juan de Austria umiera w październiku 1578. Na jego miejsce Filip II powołuje Aleksandra Farnese. W przeciwieństwie do swojego poprzednika, którego rządy cechowały się brutalnością i okrucieństwem nowy regent starał się łagodzić konflikty i wystrzegał się fanatyzmu w kontaktach z rebeliantami.

Swoje rządy rozpoczął od negocjacji i prób pojednania z prowincjami niderlandzkimi, w których katolicy stanowili większość. Jednocześnie kontynuował walkę z prowincjami protestanckimi (tzw. Unia Utrechcka), którym przewodził Wilhelm Orański. Mimo złego stanu zdrowia po długim oblężeniu udało mu się zdobyć w czerwcu 1579 Maastricht. Tymczasem negocjacje z południowymi prowincjami przyniosły efekt w postaci Traktat w Arras (maj 1579), dzięki któremu udało się przywrócić spokój w tej części kraju. Porozumienie wymagało pewnych ustępstw po stronie hiszpańskiej, m.in. usunięcia wojsk najemnych.

Po Traktacie z Arras Farnese miał do dyspozycji jedynie 15 tys. słabo wyszkolonych żołnierzy. Mimo tak niewielkich sił udawało mu się zdobywać kolejne dobrze ufortyfikowane twierdze, nie bez znaczenia były także łagodne warunki traktowania oferowane pokonanym. W 1581 opanowane zostaje Tournai. Jednak po dwóch latach walk jego oddziały były na skraju wyczerpania. Z opresji uratowało go przysłanie z Hiszpanii dodatkowych posiłków. Nowe siły umożliwiły mu przejście w 1582 do ofensywy, w której uczestniczyła armia licząca 60 tys. ludzi. W połowie 1583 po opanowaniu Diest i Westerlo wojska hiszpańskie zagrażają komunikacji pomiędzy Antwerpią i Brukselą. Kolejno padają miasta na wybrzeżu, co jest częścią planu Farnese zmierzającego do otoczenia ziem opanowanych przez powstańców. Ważnym momentem było opanowanie Zutphen. Na początku 1584 Antwerpia zostaje odcięta od połączenia morskiego. Kolejno poddają się Ypres i Brugia.

Po tych sukcesach Franese rozwija oblężenie Antwerpii. Hiszpanie w celu odizolowania miasta wznoszą liczne umocnienia dookoła miasta oraz most pontonowy na rzece Scheldt, które skutecznie uniemożliwiają opuszczenie miasta jakimkolwiek oddziałom. 17 sierpnia 1585 po 13 miesiącach oblężenia Antwerpia ostatecznie pada. W tym momencie Farnese był u szczytu powodzenia. Oprócz zdobycia Antwerpii, stworzenia linii obronnej chroniącej katolicką część Niderlandów kolejną szczęśliwą okolicznością było zamordowanie przywódcy Zjednoczonych Prowincji Niderlandzkich - Wilehelma Orańskiego, który był równie utalentowanym dowódcą co Farnese. W 1586 po śmierci ojca Aleksander zostaje księciem Parmy.

[edytuj] Schyłek życia

Farnese miał plany kontynuacji operacji wojskowych zmierzających do pokonania północnych prowincji niderlandzkich. Na przeszkodzie ich realizacji stanęła jednak inwazja Anglii, która była oczkiem w głowie Filipa II. Farnese otrzymał rozkaz koncentracji swoich oddziałów nad brzegami Kanału La Manche, desant nie doszedł jednak ostatecznie do skutku z uwagi na doszczętne zniszczenie Wielkiej Armady w 1588. Za jej klęskę niesłusznie obwiniano w Hiszpanii również Farnesego, to spowodowało spadek jego popularności w otoczeniu króla Hiszpanii.

Przytłoczony tymi trudnościami Farnese podupada na zdrowiu i udaje się "do wód" w Spa. Jego zastępcy muszą sobie w tym czasie radzić z odbudowanymi i rosnącymi siłami rebelianckimi, którym przewodzi teraz Maurycy Orański. Zamiast stawiać czoła temu zagrożeniu Farnese z polecenia króla udaje się do Francji , gdzie po zabójstwie Henryka III w sierpniu 1589 wspiera opozycję katolicką wobec króla Henryka IV. W 1590 wojska hiszpańskiego oswabadzają Paryż. 20 kwietnia 1592 podczas zdobywania Rouen Farnese zostaje ranny w rękę, dowództwo po nim przejmuje jego syn Ranuccio. Po powrocie do Flandrii zostaje odwołany ze stanowiska rządcy z podpuszczenia zazdrosnych o jego sukcesy dworzan Filipa II. Wyczerpany przez chorobę Farnese umiera w Arras we Francji w wieku 47 lat.

Nie ulega wątpliwości, że Aleksander Farnese był jednym z najwybitniejszych dowódców hiszpańskich - w swojej osobie łączył zarówno talenty dyplomatyczne jak i wojskowe. Jego największym osiągnięciem było utrzymanie hiszpańskiego panowania nad południową częścią zbuntowanych Niderlandów i utrzymanie tam katolicyzmu.

Przypisy