Żelisławice (województwo śląskie)

Z Wikipedii

Żelisławice
Województwo	śląskie
Powiat	będziński
Gmina	Siewierz
Strefa numeracyjna (do 2005)	32
Kod pocztowy	42-470
Tablice rejestracyjne	SBE

Żelisławice – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie będzińskim, w gminie Siewierz.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.

Zobacz też: Żelisławice

   Historia i zabytki Żelisławic

POCHODZENIE NAZWY ŻELISŁAWICE

 Nazwa wsi Żelisławice pochodzi od nazwy osobowej Zelisław dawniej Zelislaus. W przeszłości na wsi używano trochę innych nazw. W 1443 r. w dokumencie kupna Księstwa Siewierskiego przez biskupa krakowskiego Zbi­gniewa Oleśnickiego użyto formy Zełyslawycze.

Jan Długosz w swojej pracy "Liber beneficiorum diocesis Cracoviensis" podaje, iż w latach 1470-1480 używana była forma Zyelislawice. W siewierskich księgach parafialnych "Liber baptizatorum" z lat 1724-1750 uży­wano już formy Żelisławice. Wsie sąsiadujące z Żelisławicami używały dawniej nazw zbliżonych do obecnych. Nazwę wsi Będusz w XV wieku pisano Bandisch, Dziewki – Dzewky a Pińczycc – Pyenczicze. Wieś Czekanka pod koniec XVI w wymieniana jest jako Cekanka. Wsie Leśniaki i Słowik używały od początków aktualnych nazw. Folwark Kazimierzowa założony za czasów Kazimierza Zalassowskiego (dzielnica Dziewek) aktualnie pisze się Kazi-mierzówka. Zdaniem prof. Kazimierza Rymuta Zelisławice są nazwą patronimiczną, pocho­dzącą od nazwy osobowej dwuczłonowej. Do grupy tej oprócz Żelisławic należą: Boguchwałowie, Trzebiesławice i Wojsławice.

Żelisławice nie są jedyną wsią o tej nazwie w Polsce. Druga wieś o tej nazwie znajduje się w powiecie włoszczowskim.

HISTORIA NASZEJ WIOSKI Pierwsza wzmianka historyczna o Żelisławicach pochodzi z 1376 r. Była to wieś szlachecka w Księstwie Siewierskim. Od 1688 r. aż do parcelacji w 1864 r. należała do rodziny Zalassowskich. Od 1864 do 1955 r. znajdowała się w granicach administracyjnych gminy Pińczyce. W latach 1955-1973 była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej. Pierwsze wzmianki historyczne o szkole w Żelisławicach pochodzą z 1850 r., Ochotniczą Straż Pożarną utworzono w 1925 r., a Koło Gospodyń Wiejskich w 1931 r. Po II wojnie światowej nastąpił dynamiczny rozwój wsi. W 1948 r. wzniesiono nowy budynek szkoły podstawowej. W 1958 r. erygowano parafię rzymsko-katolicką, a w 1964 r. konsekrowano nowy kościół. Aktualnie we wsi znajduje się: Zespół Szkolno Przedszkolny, remiza i biblioteka. Wieś posiada sieć wodociągową, gazociągową i telefoniczną. Działa tu Ochotnicza Straż Pożarna, Orkiestra Dęta, Koło Gospodyń Wiejskich oraz Ludowy Klub Sportowy "Ostoja"

HISTORIA I ZABYTKI ŻELISŁAWIC

Ozdobą każdej wsi szlacheckiej był zawsze dwór. Niestety ten żelisławicki nie zachował się. Brak o nim informacji w pamiętnikach i w dokumentach urzędowych. Według oświadczeń starych mieszkańców Żelisławic był to dwór drewniany. Nie zachowały się także karczmy oraz młyn. Z czasów Zalassowskich pozostały dwa zabytki. Na środku wsi stoi kapliczka przydrożna murowana potynkowana zbudowana przez Zalassowskich. W rzucie po­ziomym kwadratowa na podwyższeniu. Sklepienie krzyżowe. Okna i wejście zamknięte półkoliście. Na zewnątrz narożniki, spięte lizenami zwieńczonymi wydatnie przełamu­jącymi się gzymsami trójkątnymi przyczółkami. Daszki dwuspadowe i wieżyczka na sygnaturkę pobite blachą. W kaplicy znajduje się figura Św. Floriana z lat 50. XX w.

Przy wjeździe do centrum Żelisławic od strony Czekanki stoi kaplica grobowa rodu Zalassowskich. Orientowana w rzucie poziomym prostokątna z absydą. Muro­wana, potynkowana. Wnętrze przykryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Po­działy zewnętrzne lizenami. Fasada zachodnia zwieńczona trójkątnym przyczółkiem. Okna okrągłe. W wejściu drzwi klepkowe z okuciami. Przed wejściem było zejście do krypty pod kaplicę obecnie zamurowane. Krypta przykryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, z kutymi drzwiami. Dach dwuspadowy kryty blachą z sześcioboczną wie­życzką na sygnaturkę. W ołtarzu rzeźba Św. Jana Nepomucena barokowo-ludowa pochodząca z miejscowej kapliczki.

Na fasadzie marmurowe epitafium o treści: Hipolit Zalassowski (zm. 1832) z herbem Półkozic Wójcicki Szymon (zm. 1831) z herbem Łabędź. Izabela Wójcicka z Kmitów (zm. 1845) z herbem Śreniawa

Treść epitafium podaję za katalogiem zabytków. W treści są błędy zrobione przez autorów katalogu albo przez rzemieślników odnawiających kaplicę w 1935 r. Zamiast Wójcicki winno być Wojucki herbu Paparona. Paparona to stary herb przedstawiający białą gęś na zielonej poduszce w polu niebieskim. Wojuccy to rodzice Felicjany żony Hipolita Zalassowskiego. Prof. Kazimierz Nowak pisze, iż był jeszcze drugi napis na murach kaplicy o treści " P. W. Hipolit Zalassowski, członek rady województwa krakowskiego tudzież właści­ciel dóbr Żelisławice i Dziewki, zmarł w dniu 14 lipca 1832 r. pogrzebany z żoną i drogimi dziećmi".

Z podanych informacji w katalogu zabytków wynika, iż najstarszym zabytkiem Żelisławic jest kaplica grobowa Zalassowskich pochodząca z przełomu XVIII i XIX wieku. Może to być niezgodne z prawdą historyczną. Figura Św. Jana Nepomucena pochodzi z kapliczki zbudowanej na podwyższeniu w centrum wsi nad potokiem Zelisławickim.

 Uważano wówczas, że Św. Jan Nepomucen ochraniał przed zarazą i powodzią. Później kult tego świętego zmniejszył się. Jeśli rzeczywiście drewniana figura pocho­dzi z tej kapliczki to obiekt ten zbudowano zapewne w połowie XVIII w przez Fran­ciszka lub Kazimierza Zalassowskich. Kaplica jest, więc najstarszym zabytkiem Żelisławic.

Aby określić wiek ka­plicy Zalassowskich należy ustalić daty i miejsca po­chówku członków tej rodziny. Z ksiąg parafialnych wie­my, iż Antoni Zalassowski zmarły w 1805 r. został po­chowany w kościele Św.Wa­lentego i Barbary w Siewie­rzu. Tam też chyba został po­chowany Kazimierz Zalassowski zmarły w 1812 r. W kościołach siewierskich brak epitafiów tych żmarłych. W kościele, Św. Ma­cieja Ap, w Siewierzu znaj­duje się wprawdzie epitafium Marcina Zalassowskiego, dziedzica Dobieszowic, który zmarł w 1825 r. i został pochowany w Siemoni. Student Kazimierz Zalasowski zmarły w 1825 r. został pochowany na cmentarzu Św. Jana Chrzciciela w Siewierzu.

Pierwsza data na murach kaplicy grobowej pochodzi 1831 r. dotyczy zmarłego Szymona Wojuckiego.W krypcie pochowane były pochowane także dzieci a mianowicie:

Zygmunt Zalassowski – lat 3, zmarł w 1858 roku

Romana Zalassowska –lat 2, zmarła w 1856 r.

Stefania Zalassowska – lat 13, zmarła w 1863 r.

Na środku wsi mieściła sie kiedyś stara szkoła do której uczęszczali nasi dziadkowie i ojcowie. Teraz na tym miejscu mieści sie okolicznościowa tablica upamietniajaca szkołę wzniesiona w 2004 roku na obchody 600 lecia Żelisławic ufundowana przez Księdza Dziekana Franciszka Błasika Dziekana Dekanatu Siewierskiego.

Wykorzystano materiały z książki Edwarda Sołtysika – Żelisławice zarys dziejów do 1864

To jest tylko zalążek artykułu związanego z woj. śląskim. Jeśli możesz, rozbuduj go.