Mitologia chinesa
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
La mitologia chinesa es l'ensems dels relats fantastics eissits de la cultura de l´anciana China. Fòrça de las siás legendas an luòc pendent lo periòde dels tres augusts e cinc emperaires. Malgrat l'influéncia de la civilizacion japonesa anciana, una granda part de la mitologia chinesa es unica. La mitologia chinesa se coneis mercés a de tèxtes que datan essencialament de la dinastia An. E mai que tengan mai de 2.000 ans d'antiquitat, aqueles escrits se classifican coma "recents". De mai, foguèron redigits per de dòctes que reinterpretèron de còps la mitologia d´acòrd amb las siás concepcions filosòficas. D´aquela manièra transformèron los dieus mai importants en sobeirans vertuoses, que regnavan en los temps ancians. Associèron tanben los sieus dieus amb las cinc direccions (los quatre ponches cardinals e lo centre) segon una cosmologia elaborada pendent l´Antiquitat primairenca. Se pòt aver una idèa de çò qu'èra la mitologia chinesa "originala" en la comparant amb los relats d´autres pòbles de l´Extrèma Orient. En espandir aquela comparason a tota Euràsia, se pòt apreciar qu'una granda part d´aquela mitologia es d´origina indoeuropèa. Aital doncas, possedís de semblanças totalament estonantas amb las mitologias germànica, grèga e eslava. Aiçò es degut a l'invasion de China per un pòble indoeuropèu, los tocaris, fa mai de 3000 ans.
Somari |
[Modificar] De Mites e de legendas
[Modificar] La Creacion
 |
S'es demandat de verificar l'ortografia o la gramatica d'aqueste article; lo podètz corregir en lo modificant. Se venètz d'apausar lo bendèl, clicatz sus aqueste ligam per crear la discussion.
S'es la redaccion o la presentacion que son de reveire, mercé de pausar lo modèl {{Redaccion}}. |
Una caracteristica unica de la cultura chinesa es la relativament tardiva aparicion dins la literatura dels mites sus la Creacion, qu'o fan après la fondacion del confucionisme, lo daoisme e las religions popularas. Las istòrias an divèrsas versions, de còps contradictòrias dintras se. Per exemple, la creacion dels primièrs èssers es atribuida a Shangdi,Tian(lo cèl), Nüwa,Pangu o l´Emperaire de Jade. A tota l´Extrèma Orient e Oceania, existissiá un dualisme cosmològic, en s'opausant dos principis, per una part la lutz, lo sòl e lo fuòc, per l´autra la obscuritat, la luna e l´d'aiga. Generalament, un ausèl representava al primièr principi. A China, se tractava d´un corb. L´ausèl solar es un dels tèmas priviliegiats de la dinastia Shang, la primièra dinastia chinesa, l´existéncia que se'n certifica mejançant l´arqueologia. Una serp, como un animal aquatic, representava al segond principi. La maire de Shun, un dels sobirans mitics de China, aperteniá al clan de la serp, e lo sieu paire al de l´ausèl. Doncas, Shun èra lo en resultant de l'union dels dos de principis. Aquel mite, illustra tanben lo totemisme de l´anciana societat chinesa, que cada clan aviá segon el un animal ancessor, aital coma l´exogamia, qu'exigissiá als esposes que foguèsson provenentes de clans desparièrs. Xie Èra l´ancessor de Shang e la siá maire s´nomenava Jiandi. Un jorn, anèt se banhar amb los sieus servents al riu del tuc escur. Un ausèl negre(probablament una oreneta o un corb) passèt per ailà, en portant un uòu multicolor a lo sieu bèc. Lo daissèt quèir, e Jiandi lo prenguèt e s´lo metèt a la boca, en lo s'empassant sens se n'avisar. Après aiçò, concebèt a Xie. En aquel relat, se tracta d'una forma particulara l'union dels dos de principis còsmics, doncas fa intervenir per una part l´d'aiga e l´obscuritat, e per l´autra un ausèl. Shangdi (上帝), Apareis a la literatura cap 700 aC o abans (la data depend de la datacion del Shujing, lo "Classic de l'Istòria"). Shangdi Sembla aver los atributs d´una persona, mas pas se l´identifica coma creador fins a la dinastia An. L´aparicion de Tian (天), lo Cèl, a la literatura presenta lo meteis problèma que Shangdi, en dependent tanben de la data del Shujing. Las qualitats del Cèl e de Shangdi semblan se jónher a la literatura posteriora fins a èsser adorats coma una sola entitat (皇天上帝), per exemple al Temple del Cèl de Beijing. L'identificacion dels limits entre l´un e l´autra, es estat pas encara resolguda. Nüwa Apareis entorn a l´an 350 aC. Lo sieu companh se Fuxi e de còps se´ls adora coma ancestres darrièrs de l'umanitat.
[Modificar] Lo Solelh
Çò Sòl residissiá sus un arbre, nomenat Fusang o Kongsang. Pel matin, s´levava d´aquel arbre per possar-s'e dormir sus un autre arbre, situat a l'oèst. A l´antiquitat i aviá deu sonque. Un jorn, aqueles se levèron al meteis temps, infligint als òmes una calor insuportabla. Yi Desroquèt a nòu d'eles amb las siás fletxes, pel que ne demorèt sonque un. Segon la majoritat dels tèxtes, lo meteis Yao demandèt a l´arquer Yi que talhèsse los solelhs alloc de lo desrocar, mas aquel es lo resultat de la barreja de las mitologias chinesas e indoeuropees, doncas que Yi s'un eròi indoeuropeu. Aquel mite dels sonque multiplas existís dins d'autres pòbles de l´Extrèma Orient, a Sibèria, e comprés en qualques relats amerindis.
[Modificar] La Granda Inundació
La mitologia chinesa parteja amb las tradicions sumèries, grèga, maies, judaiques e de nautas originas lo mite del Diluvi Universal o grand inundació. En aquel cas, Yu, lo Grand, amb ajuda de Nüwa, bastiguèt los canals qu'atenguèron controtlar l'inundació, e que permetèron a las gents cultivar las siás culhitas.
[Modificar] Vejatz tanben
- Astrologia chinesa
- Filosofia chinesa
- Religion chinesa
- Yi jing.
