Frederic Mistral
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
- Pels articles omonims, vejatz Mistral.
 |
|
| Profession: | Escrivan |
|---|---|
| País: | Occitània (e estat francés) |
| Data de naissença: | 8 de setembre de 1830 |
| Luòc de naissença: | Malhana, Provença |
| Data de decès: | 25 de març de 1914 |
| Luòc de decès: | Malhana, Provença |
Frederic Mistral o pus rar Frederic Mistrau (Malhana, 8 de setembre de 1830 - 25 de març de 1914), es un escrivan e lexicograf en occitan (provençau). Es un dei grands menaires istorics dau renaissentisme occitan. Recebèt lo prèmi Nobel de literatura en 1904 a l'encòp amb l'escrivan espanhòu José Echegaray.
Somari |
[Modificar] Biografia
Frederic Mistral nasquèt en 1830 dins una familha que viviá au Mas dau Jutge, a Malhana. Son paire Francés Mistral possedissiá fòrça tèrras. Anèt pas a l'escòla avans nòu ans e s'impregnèt de contunh per l'occitan que se parlava per la campanha. Lei sieus estudis foguèron malaisats au començament que quauqueis escolans se trufavan de son accent e de son biais pagés, pasmens s'interessèt puei ais estudis, mai que mai a la poesia e s'assagèt a la traduccion en provençau d'una eglòga de Virgili. Dins lei sieus estudis aguèt per professor Josèp Romanilha qu'agiriá puei coma una mena de mentor e d'amic en l'encoratjant a escriure e a estudiar l'occitan. Quand tornèt a Malhana, en 1847, entamenèt un poèma de quatre cants que se sonava Lei Meissons <Li Meissoun> que se publiquèt pas alora (mai que foguèt représ pus tard dins Leis Isclas d'Aur <Lis Isclo d'Or>). Faguèt puei d'estudis de drech a Ais de Provença (de 1848 a 1851) avans de s'avodar completament a l'escritura e a la lenga d'òc. Lei sieunei primierei poesias publicadas apareguèron en 1852 dins un recuelh de poèmas, Lei Provençalas <Li Prouvençalo>, editat per Romanilha.
Creèt lo Felibritge (en grafia mistralenca : <Felibrige>) en 1854 a Fòntsegunha amb d'autrei poètas occitans: Teodòr Aubanèu, Josèp Romanilha, Ansèume Matieu, Pau Giera, Anfós Tavan e Joan Brunet. L'espelida de Mirèlha <Mirèio> en 1859 consacrèt Mistral coma un dei poètas màgers de la renaissença de la lenga d'òc, amb un ressòn que passèt lei frontieras dau país e se ganhèt ansin leis elògis dau poèta francés Lamartine. Dins la capitala francesa lo recebèron amb estrambòrd e venguèt un dei personatges pus presats dei cercles literaris. Lo sieu cap d'òbra venguèt una opèra, mesa en musica per Gounod e la primiera representacion se faguèt a París en 1864. Tornèt puei en Occitània per i escriure Calendau que se publiquèt a Avinhon dos ans puei. Aquela òbra suscitèt de controvèrsias que quauquei critics acusèron Mistral de crear de discòrdias entre lo nòrd e lo sud de França. Aculhiguèt lo poèta catalan exiliat Víctor Balaguer que pus tard lo deviá mercejar d'aquel acuelh en li fasent present d'una copa d'argent, origina de l'imne provençau Copa Santa, escrich per lo quite Mistral. Fondèt lo Musèu Arlatenc (<Museon Arlaten>) an Arle (que s'inaugurèt en 1899) amb la tòca de bastir un musèu que podriá preservar lei tradicions provençalas e gràcias a l'argent que li portèt lo prèmi Nobel de literatura, posquèt crompar lo palais actuau per l'assostar.
[Modificar] Òbras literàrias
Son òbra capitala es Mirèlha (en grafia mistralenca: <Mirèio>), que li demandèt 8 ans d'esfòrç. Mirèlha cònta d'un biais epic l'amor d'un dròlle, Vincenç, e d'una dròlla, Mirèlha. Aquela istòria es comparabla a aquela de Romieu e Julieta, ça que la la lenga occitana baila una riquesa pus granda au tèxt, en mostrar la fòrça dei sentiments.
[Modificar] Mistral lexicograf: Lo Tresaur dau Felibritge
Mistral es l'autor de Lo Tresaur dau Felibritge <Lou Tresor dóu Felibrige> (1878-1886), que rèsta uei lo jorn lo diccionari mai ric de la lenga occitana, e un dei pus fisables per la precision dei sens, e en generau un dei pus rigorós en lexicografia. Es un diccionari bilingüe occitan-francés, en dos grands volums, englobant l'ensems dei dialèctes d'òc, e en grafia mistralenca.
[Modificar] Mistral e la grafia mistralenca
Contrariament a la grafia classica occitana, qu'auriá fach servir la forma Mirèlha, Mistral utilizèt, sota l'influéncia de son ainat Josèp Romanilha, una grafia pròcha deis abituds francesas, tanben coneguda sota lo nom de grafia mistralenca, que fa servir per exemple <Mirèio>.
Pasmens, avans de chausir definitivament la grafia mistralenca en 1854, liada a la creacion dau Felibritge, Mistral foguèt temptat durant leis ans precedents d'utilizar una grafia diferenta, pus pròcha de la grafia classica (aquela que lo provençau Simon Juda Onorat ja aviá utilizada dins son diccionari de 1846).
[Modificar] Bibliografia parciala
- 1854 Lei Meissons
- 1859 Mirèlha <Mirèio>
- 1867 Calendau <Calendau>
- 1876 Leis Isclas d'Aur <Lis Isclo d'Or>
- 1879-1886 Lo Tresaur dau Felibritge <Lou Tresor dóu Felibrige>, diccionari occitan-francés
- 1884 Nerta <Nerto>
- 1890 La Reina Joana <La Rèino Jano>
- 1899 Lo Poèma dau Ròse <Lou Pouèmo dóu Rose>
- 1906 Memòrias e racòntes <Memòri e Raconte>
- 1910 Traduccion de la Genèsi <la Genèsi>
- 1912 Leis Olivadas <Lis Óulivado>
[Modificar] Traduccions
La capitada de Mistral foguèt tant importanta que la sieuna òbra lèu passèt lei termieras de l'estat francés e se comenta qu'inspirèt d'autors fòrça celèbres coma Jacint Verdaguer. Ansin, aguèt quauqueis uns dei sieus libres traduchs dins d'autrei lengas.
En catalan:
- Una traduccion dau Poèma dau Ròse foguèt facha per Josep Soler i Miquel en 1897 e publicada per l'Avenç.
- Maria Antònia Salvà traduguèt Leis Isclas d'Aur e Mirèlha en catalan.
En anglés:
- Una traduccion dau Poèma dau Ròse se faguèt ais Estats Units per Maro Beath Jones sota lo títol Anglore, the song of the Rhone en 1937.
- Pus recentament, en 1987, sortiguèt Memoirs of Frédéric Mistral, traduch per lo professor de l'Universitat d'Oregon, George Wickes.
En italian:
- Diego Valeri foguèt un traductor important deis òbras de Mistral. Comencèt per Leis Isclas d'Aur e Calendau en 1912. Foguèt lo responsable de l'edicion en 1930 de Mirèlha, publicada sota lo títol Mirella (traduccion per Mario Chini). Recentament es Memòrias e Racontes qu'es estat traduch per Barbara Ferri e publicat en 1994 sota lo títol Racconti e leggende provenzali.
En espanhòu:
- Nerta foguèt revirada dins aquela lenga per B. Morales San Martín en 1911.
- Lo catalan Celestí Barallat i Falguera revirèt Mirèlha (Mireya) en espanhòl en 1882.
En alemand:
- Mireille - Meine Welt publicat en 1903.
[Modificar] Liames extèrnes
- Nemausensis - L'escolan Mistral passa son Bachelierat a Nimes en 1847
- Mirèlha <Mirèio>
- Mireille (version francesa de Mirèlha)
| Laureats del Prèmi Nobel de Literatura |
|---|
|
1901: Prudhomme 02: Mommsen 03: Bjørnson 04: F.Mistral, Echegaray 05: Sienkiewicz 06: Carducci 07: Kipling 08: Eucken 09: Lagerlöf 10: Heyse 11: Maeterlinck 12: Hauptmann 13: Tagore 15: Rolland 16: Heidenstam 17: Gjellerup, Pontoppidan 19: Spitteler 20: Hamsun 21: France 22: Benavente 23: Yeats 24: Reymont 25: Shaw 26: Deledda 27: Bergson 28: Undset 29: Mann 30: Lewis 31: Karlfeldt 32: Galsworthy 33: Bunin 34: Pirandello 36: O'Neill 37: Martin du Gard 38: Buck 39: Sillanpää 44: Jensen 45: G.Mistral 46: Hesse 47: Gide 48: Eliot 49: Faulkner 50: Russell 51: Lagerkvist 52: Mauriac 53: Churchill 54: Hemingway 55: Laxness 56: Jiménez 57: Camus 58: Pasternak 59: Quasimodo 60: Perse 61: Andric' 62: Steinbeck 63: Seferis 64: Sartre 65: Sholokhov 66: Agnon, Sachs 67: Asturias 68: Kawabata 69: Beckett 70: Solzhenitsyn 71: Neruda 72: Böll 73: White 74: Johnson, Martinson 75: Montale 76: Bellow 77: Aleixandre 78: Singer 79: Elytis 80: Mi?osz 81: Canetti 82: García Márquez 83: Golding 84: Seifert 85: Simon 86: Soyinka 87: Brodsky 88: Mahfouz 89: Cela 90: Paz 91: Gordimer 92: Walcott 93: Morrison 94: Oe 95: Heaney 96: Szymborska 97: Fo 98: Saramago 99: Grass 2000: Gao 01: Naipaul 02: Kertész 03: Coetzee 04: Jelinek 05: Pinter 06: Pamuk 07: Lessing |
