Vasaloppet

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Vasaloppet er verdas eldste og største turrenn i langrenn. Det blir halde den første søndagen i mars kvart år, og går frå Sälen til Mora i Dalarna i Sverige, eit strekk på 90 km. Det blir alltid gått i klassisk stil.

Rennet vart halde første gongen i 1922. I 2006 var Vasaloppet ein del av verdscupen i langrenn, etter å ha vore ein del av den såkalla Worldloppet-cupen for lange langrennsløp i 1975-2005. I 2007 var ikkje Vasaloppet ein del av verdscupen, sidan det fall samtidig med femmila i VM i Sapporo. I 2008 håpar arrangørane at det igjen får verdscupstatus.

Nordmenn har vunne «loppet» to gonger: Ole Ellefsæter i 1971 og Anders Aukland i 2004.

[endre] Historia bak namnet

Vasaloppet har fått namn etter Gustav Vasa si avbrote flukt i 1521.

I 1520 var Gustav Vasa på flukt frå troppane til danskfødde Christian II, konge av Sverige og dei andre landa i Kalmarunionen. Ein stor del av dei svenske noble var i opposisjon til kongen, som dei hadde gjeve tilnamnet Christian tyrannen. I eit forsøk på å stogge opposisjonen inviterte Christian det svenske aristokratiet til ein forsoningsfest i Stockholm, berre for å få dei, inkludert Gustav sine foreldre, massakrert i det som seinare har vorte kjent som det stockholmske blodbadet. Gustav flykta gjennom Dalane i frykt for livet sitt. Der prøvde han å overbevise folk i Mora til å gjera opprør mot kongen, men lyktest ikkje. På ski drog han da vidare mot Noreg, fram til han vart teke att av to skiløparar i Sälen. Mennene i Mora hadde endra meining og ønskte at Gustav skulle leie opprøret. 6. juni 1523 vart Gustav Vasa krona til konge av Sverige, etter å ha slått danske kong Christian og oppløyst Kalmarunionen.

[endre] Vasaloppshistorie

Vasaloppet har sidan 1922 vorte halde til minne om denne flukta til Gustav Vasa, som skjedde i januar 1521. Årsaka til at løpet vart bestemt å gå frå Sälen til Mora i staden for i motsett retning, var mangelen på jarnbane i Sälen.

Den 19. mars 1922 flagga John Westling iveg dei første løparane. Det var 119 menn som klokka 06:04 gav seg iveg frå Olnispagården på vestsida av elva i Sälen. 117 fullførte løpet. Vinnaren detta året vart Ernst Alm frå IFK Norsjö på tida 7:32:49. Han er framleis (2005) den yngste vinnaren av Vasaloppet.

Den første kvinna som deltok i Vasaloppet var Margit Nordin, som i 1923 fullførte løpet på 10:09,42. Året etter vart det vedteke å forby kvinner i løpet. Dette forbudet tok slutt i 1981, etter at ei kvinne utkledd som mann vart intervjua i TV og avslørt i 1980.

Den raskaste tida oppnådde Peter Göransson i 1998, da han gjekk dei 9 mila på 3:38:57.

[endre] Søsterløp

Eit søsterløp til det svenske Vasaloppet blir halde kvart år den tredje søndagen i februar i Mora i Minnesota i USA. Det amerikanske Vasaloppet består av løp på 35 km og 58 km skøyting, eit 42 km langt klassisk løp og mange andre arrangement i og rundt Mora. Den beste mannlege og kvinnelege løparen i det amerikanske Vasaloppet vinn ein tur for å konkurrere i det svenske.

Det kinesiske Vasaloppet har vorte heldt i Changchun sidan 2003.

Det svenske Vasaloppet er medlem i Worldloppet Ski Federation, ein serie lange langrennsturløp.

[endre] Vasaloppsveka

Frå Tjejvasa-starten i 2006

Veka før Vasaloppet er kjent som Vasaloppsveka («Vasaloppsveckan»). Blant løpa heldt gjennom denne veka, i tillegg til sjølve Vasaloppet, er:

HalvVasan (halve distansen - 45km)
KortVasan (kort - 30km)
SkejtVasan (friteknikk - 45km)
StafettVasan (stafett - 90km)
TjejVasan (kvinner - 30km)
Öppet spår (utan konkurranse - 90km)

[endre] Anna

Det er mange spurtprisar undervegs i løpet. Ein av desse er Bergsprisen («Bergspriset»), som sidan 1970 har vorte tildelt den første skiløparen som passerer kontrollen i Evertsberg.

Like før mål står den såkalla «kranskullan». Dette er ei jente som slenger vinnarkransen over hovudet på vinnaren (dersom det ikkje er eit spurtoppgjer) og løper saman med han dei siste metrane inn til mål.

[endre] Vinnarar

År	Namn	Tid
2008	Jørgen Aukland	4.13.45
2007	Oskar Svärd	4.43.40
2006	Daniel Tynell	4.34.09
2005	Oskar Svärd	3.51.47
2004	Anders Aukland	3.48.42
2003	Oskar Svärd	3.58.23
2002	Daniel Tynell	3.58.52
2001	Henrik Eriksson	4.01.22
2000	Raul Olle	4.14.38
1999	Staffan Larsson	4.31.37
1998	Peter Göransson	3.38.57
1997	Mikhail Botvinov	4.11.41
1996	Håkan Westin	4.01.15
1995	Sven-Erik Danielsson	4.11.09
1994	Jan Ottosson	4.06.19
1993	Håkan Westin	4.02.10
1992	Jan Ottosson	3.57.04
1991	Jan Ottosson	5.07.11
1990	Avlyst
1989	Jan Ottosson	5.09.33
1988	Anders Blomqvist Örjan Blomqvist	4.47.04
1987	Anders Larsson	4.20.20
1986	Bengt Hassis	3.48.55
1985	Bengt Hassis	4.45.43
1984	Hans Persson	4.14.14
1983	Konrad Hallenbarter	3.58.08
1982	Lasse Frykberg	4.28.50
1981	Sven-Åke Lundbäck	4.29.32
1980	Walter Mayer	4.08.02
1979	Ola Hassis	4.05.58
1978	Jean-Paul Pierrat	5.20.12
1977	Ivan Garanin	4.30.34
1976	Matti Kuosku	4.09.07
1975	Gert-Dietmar Klause	4.20.29
1974	Matti Kuosku	5.06.23
1973	Pauli Siitonen	4.42.11
1972	Lars-Arne Bölling	5.35.19
1971	Ole Ellefsæter	5.12.56
1970	Lars-Arne Bölling	5.08.38
1969	Janne Stefansson	4.50.07
1968	Janne Stefansson	4.39.49
1967	Assar Rönnlund	5.20.22
1966	Janne Stefansson	5.52.38
1965	Janne Stefansson	4.35.03
1964	Janne Stefansson	5.32.07
1963	Janne Stefansson	4.56.25
1962	Janne Stefansson	5.07.46
1961	David Johansson	4.45.10
1960	Sixten Jernberg	5.13.26
1959	Sune Larsson	5.13.28
1958	Gunnar Larsson	5.31.50
1957	Gunnar Larsson	6.23.40
1956	Sigvard Jonsson	5.23.36
1955	Sixten Jernberg	5.27.28
1954	Pekka Kuvaja	6.22.51
1953	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	5.01.55
1952	Sigfrid Mattsson	5.09.45
1951	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	5.27.20
1950	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	6.08.25
1949	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	5.44.09
1948	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	5.35.13
1947	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	5.59.35
1946	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	6.08.42
1945	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	6.27.59
1944	Gösta Andersson	5.18.43
1943	Nils «Mora-Nisse» Karlsson	5.47.10
1942	Olle Wiklund	5.31.50
1941	Mauritz Brönnström	6.51.12
1940	Arthur Häggblad	6.23.57
1939	Alfred Lif	5.35.59
1938	Elias Nilsson	5.48.28
1937	Arthur Häggblad	6.05.56
1936	Sven Hansson	6.31.55
1935	Arthur Häggblad	6.08.55
1934	Avlyst
1933	Arthur Häggblad	5.57.09
1932	Avlyst
1931	Anders Ström	6.37.47
1930	Verner Lundström	6.56.30
1929	J. A. Persson	6.38.22
1928	Per-Erik Hedlund Sven Utterström	5.33.23
1927	Konrad Pettersson	6.19.32
1926	Per-Erik Hedlund	5.36.07
1925	Sven Utterström	6.03.55
1924	John Lindgren	6.53.26
1923	Oskar Lindberg	6.32.41
1922	Ernst Alm	7.32.49