Mariken van Nieumeghen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Mariken van Nieumeghen (ook bekend als 'Mariken van Nimwegen') is een mirakelspel uit de Lage Landen daterend van het begin van de 16de eeuw. De auteur is niet bekend. Het verscheen voor het eerst omstreeks 1518 bij de Antwerpse uitgever Willem Vorsterman. Van deze editie is slechts één exemplaar bekend, maar dit werd in 1904 door uitgeverij Nijhoff herdrukt. De oorspronkelijke titel is Die waerachtige ende seer wonderlycke historie van Mariken van Nieumeghen die meer dan seven jaren met den duvel woonde ende verkeerde. De moraal van het verhaal is dat hoe erg een mens ook zondigt, hij altijd vergiffenis kan krijgen door bemiddeling van Maria.
Inhoud |
[bewerk] Samenvatting
Mariken woont in de buurt van Nijmegen bij haar oom Gijsbrecht. Op een dag moet ze naar de markt in Nijmegen, waar ze bij haar tante zou blijven overnachten. Haar tante had echter vlak voordat Mariken bij haar kwam ruzie gehad met een paar andere vrouwen over de arrestatie van hertog Arnold van Gelre door zijn zoon Adolf. Hierdoor was haar tante buiten zichzelf van woede en Mariken moest het nu ontgelden. De tante schold haar de huid vol en beschuldigde haar ervan een relatie met haar oom te hebben, waardoor Mariken helemaal van streek en gekrenkt wegging.
Mariken gaat wanhopig op weg naar huis. Ze bidt om hulp, maar is zo wanhopig dat het haar niets uitmaakt of God of de duivel haar komt helpen. De duivel hoort dit en verschijnt in de vorm van Moenen met het ene oog. Moenen belooft haar alle talen en de zeven vrije kunsten te leren, maar niet de necromantie (zwarte magie). Mariken moet van hem haar naam wijzigen omdat hij in het verleden problemen met een Maria had gehad. Bovendien mag Mariken geen kruisteken meer maken. Zij verandert haar naam in Emmeken: kleine M. Samen vertrekken ze naar 's-Hertogenbosch om na een paar dagen door te reizen naar Antwerpen.
In Antwerpen leiden ze een zondig leven. Na zeven jaar keert Mariken terug naar Nijmegen waar ze op de markt een wagenspel ziet. In dit spel vraagt Masscheroen, een onderduivel, aan God waarom hij de mensen vergeeft. Mariken krijgt berouw en doet beroep op Gods barmhartigheid. Hierdoor wordt Moenen kwaad. Hij voert Mariken hoog de lucht in en gooit haar van grote hoogte naar beneden. Maar ze overleeft de val doordat haar oom, die tussen de toeschouwers staat, voor haar gebeden heeft. Gijsbrecht weet Moenen te verdrijven door het uitspreken van een bijbelpassage.
Mariken wil vergeven worden van haar zonden en daarom gaat ze samen met haar oom naar een hoge geestelijke in Nijmegen. Deze durft echter niet de absolutie te geven. Daarna gingen ze naar de bisschop in Keulen en later naar de paus in Rome. Tijdens de reis probeert Moenen tevergeefs Gijsbrecht en Mariken te doden.
Mariken krijgt van de Paus als straf drie ijzeren ringen om hals en armen. Deze zullen pas afvallen als het zondig leven haar vergeven is. Mariken trekt zich terug in het Witte Vrouwenklooster in Maastricht, waar na jaren van boetedoening de ringen afvallen. Daarna leeft Mariken nog twee jaar en sterft vredig omstreeks 1500. Na haar overlijden werden de drie ringen boven haar graf gehangen.
[bewerk] Historische werkelijkheid
Bijzonder aan dit mirakelspel is dat er allerlei herkenbare verwijzingen te herkennen zijn naar de geschiedenis zoals die ons bekend is. De schokkende gebeurtenis, dat de hertog van Gelre door zijn vader gevangen werd gezet, geschiedde in 1465. Het Witte Vrouwenklooster in Maastricht was een tastbaar gebouw, het werd gesloopt in 1796.
[bewerk] Navolgingen
Er bestaan honderden uitgaven en bewerkingen van het Mariken van Nieumeghen. Al in 1518, heel kort na de eerste druk door Willem Vorsterman, verscheen een Engelse prozabewerking uitgegeven door Jan van Doesborch.
Martien Beversluis publiceerde een 'lyrische bewerking' in 1928; zeven jaar later werd het spel door marionetten uitgevoerd door het Dietsch Studenten Verbond te Amsterdam.
W.A.P. Smit bewerkte het tot het lange gedicht Masscheroen 1941, terwijl Hugo Claus een nieuwe versie maakte van het 'wagenspel in een mirakelspel' onder de titel Masscheroen. Een spel (1968).
Er bestaan enkele verfilmingen van het spel, een tv-film geregisseerd door Johan De Meester (1968), een speelfilm door Jos Stelling (1976) en een film naar het door Peter van Gestel geschreven jeugdboek Mariken, geregisseerd door André van Duren (2000).
In 1995 schreef de Nijmeegse dichter Cees van der Pluijm voor het Nijmeegse toneelgezelschap Theaterbedrijf Oriënt een moderne versie van het mirakelstuk onder de titel Van Nieumeghen.
[bewerk] Symboliek
- De heilige getallen drie en zeven zijn voorbeelden van getallensymboliek in dit verhaal
- Moenen met het ene oog; De duivel had in de Middeleeuwen altijd een lichaamsgebrek
- Eerst bevindt de duivel zich links, Marieken rechts in het toneel, links symboliseert kwaad, rechts goed
- Bij het duivelspact staat Marieken in het midden - dat symboliseert twijfel - en uiteindelijk volgt ze de duivel naar links.
[bewerk] Trivia
- De stad Nijmegen heeft haar beroemde, zij het fictieve, inwoonster Mariken geëerd met twee beeldhouwwerken. Het beeld van Mariken, gemaakt door Vera van Hasselt, staat op de Grote Markt. Een beeld van Moenen, gemaakt door Piet Killaers, staat aan de voet van de Grote of Sint-Stevenskerk.
- Ook zijn er een Nijmeegs studentendispuut en een badmintonclub naar Mariken genoemd.
- Verder is er een straat in Nijmegen naar haar vernoemd en een andere straat die daarnaast ligt, is vernoemd naar Moenen.
- De grootste ladies run van Nederland wordt in Nijmegen gehouden, niet toevallig onder de naam: Marikenloop.
- Openbaar-vervoerbedrijf Veolia vernoemde een van haar Velios-treinen naar Mariken. [1]
[bewerk] Externe links
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
