Kamsalamander
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
| Kamsalamander IUCN-status: Veilig[1] |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| Soort | |||||||||||||
| Triturus cristatus Laurenti, 1768 |
De kamsalamander (Triturus cristatus) is een watersalamander uit de familie echte salamanders (Salamandridae). Voor de paartijd ontwikkelen de mannetjes een getande rugvin, wat de naam verklaart en ook de soortnaam cristatus betekent kamvormend. De kamsalamander wordt ook wel 'grote watersalamander' genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Beschrijving
De kamsalamander kan bijna 20 centimeter lang worden en is de grootste watersalamander in de Benelux.
De mannetjes van de kamsalamander krijgen in de paartijd een grote kam op de rug, waarvan de uiteinden met puntige en soms rafelige uiteinden. Ze hebben een donkerbruin tot zwart lijf met veel kleine maar duidelijke witte stipjes op de flanken en een oranje buik met zwarte vlekken.
Vrouwtjes zijn ook heel donker en hebben een gele buik met zwarte vlekken. Vrouwtjes worden ook groter en ogen wat slanker.
Aan het vlekkenpatroon op de buik zijn de dieren ook individueel te onderscheiden. Voor onderzoeken worden foto's van de buik genomen. Het is zo gebleken dat kamsalamanders minimaal 15 jaar oud kunnen worden en steeds dezelfde poel blijven bezoeken.
De soort is van de Italiaanse kamsalamander (Triturus carnifex) te onderscheiden door het bijna afwezig zijn van witte flankstipjes bij laatstgenoemde soort. De Italiaanse kamsalamander heeft ook een wat meer gedrongen postuur een felgele rugstreep, die echter niet altijd zichtbaar is en een erg wazig vlekkenpatroon op de buik. De kans om een Italiaanse Kamsalamander op de Noord-Veluwe tegen te komen is vrij groot.
[bewerk] Verspreiding
De kamsalamander komt verspreid over het gehele zuiden, midden en oosten van Nederland voor. Verder komt de soort ook voor in heel Europa, behalve het Middellandse Zeegebied en nabij de poolcirkel. In Rusland en Scandinavië is de kamsalamander zeldzamer dan de andere soorten watersalamanders.
[bewerk] Leefwijze
[bewerk] Voedsel
Het voedsel bestaat uit kleine visjes, wormen, slakken en insecten en de larven, die voornamelijk 's nachts gevangen worden want overdag schuilt de salamander onder objecten en laat zich niet zien. Buiten de paartijd is hij veel op het land te vinden in bijvoorbeeld de strooisellaag van het bos op zoek naar kleine ongewervelden.
[bewerk] Biotoop
De voorkeur gaat uit naar kleinschalige landschappen met bospercelen, heggen en struwelen.
Het voortplantingsbiotoop bestaat voornamelijk uit vrij grote, stilstaande wateren met een goed ontwikkelde onderwatervegetatie, hoewel ook wat kleinere wateren niet gemeden worden. De poel mag wel diep maar niet geheel beschaduwd zijn en moet permanent water bevatten. De aanwezigheid van geschikte waterplanten zoals mannagras, fonteinkruid en moerasvergeetmenietje is belangrijk voor de eiafzet.
[bewerk] Voortplanting
De kamsalamander trekt al erg vroeg terug naar het voortplantingswater. In Nederland al vanaf eind februari bij wat warmer vochtig weer. Het baltsen van watersalamanders is een fraai gezicht om te zien. De mannetjes zijn territoriaal en verdedigen vegetatievrije plekjes.
Bij nadering van een vrouwtje maakt het mannetje een katterug en hij produceert met zijn staart een waterstroom naar het vrouwtje toe. Het vrouwtje wordt door deze waterstroom aangetrokken en beweegt zich naar de onderkant van zijn staart toe. Zodra het vrouwtje hem daar aanraakt zet hij een spermatofoor af. Het vrouwtje loopt verder door en wordt door het mannetje tegengehouden op het moment dat haar gloaca zich ongeveer boven de spermatofoor bevindt. Daarmee vergroot het mannetje de kans dat het vrouwtje de spermatofoor opneemt met haar cloaca.
Na de bevruchting begint het vrouwtje met het afzetten van de eitjes. In één seizoen zet het vrouwtje tussen de 200 en 400 eitjes af. Ze vouwt de bijna twee millimeter grote, iets ovale eitjes stuk voor stuk tussen plantenbladeren. De eieren zijn gelig of witgroen van kleur en kunnen daardoor onderscheiden worden van eieren van de kleinere watersalamandersoorten.
De larven zijn vlak na het uitkomen groenig met zwarte lengtestrepen (cellijsten met chromatoforen) Deze cellijsten spreiden zich al snel uit over het hele lichaam, zodat de streping verdwijnt. Ze hebben al meteen voorpoten, die al snel erg groot worden, net als de uitwendige kieuwen. Opvallend is dat de larven vaak vrij door het water zweven, op zoek naar prooien. Om hun prooi te vangen zetten ze zich tegen het water af met hun hoge afgeplatte staart, hun lange voorpoten en hun grote kieuwen.
Pas als de larven wat groter worden, worden ze donker en zoeken ze meer de bodem op, op zoek naar grotere prooien. Dan zijn de kieuwen ook relatief kleiner en hebben ze ook niet meer de buitenproportioneel lange tenen.
 Geschikt voortplantingswater |
 Het onderwatermilieu |
 Moerasvergeetmenietje met dubbelgevouwen bladeren |
 Opengevouwen blad met wit embryo in het ei |
 Ei vlak voor het uitkomen |
 Pas uitgekomen larve |
 Zeer jonge larve |
 jonge larve |
 Larve |
 larve |
 Oude larve |
 Eerstejaars mannetje met kleine kam |
[bewerk] Mens en dier; bedreigde diersoort
De kamsalamander is, naast de geelbuikvuurpad,de vroedmeesterpad en de vuursalamander, een van de meest bedreigde amfibieën in Nederland. Dit komt met name door verdroging en landschapsverandering. Zozeer dat deze diersoort al tientallen jaren wordt beschermd in Nederland. Door de Europese habitatrichtlijn worden er gebieden aangewezen waarin deze soort beschermd dient te worden.
Waarschijnlijk speelt de opgroeifase van de juvenielen ook een rol bij de afname van de soort. Ze zwemmen vrij in het water op zoek naar watervlooien of witte muggenlarven. Dit maakt ze erg gevoelig voor predatie door vissen en voor concurrentie met kleine vis als stekelbaars, die hetzelfde voedsel prefereert. Aangezien kamsalamanders een voorkeur voor grote, diepe poelen heeft is de kans op geïntroduceerde vis ook groot. Doordat de geprefereerde poelen permanent water bevatten zal eenmaal geïntroduceerde vis ook niet meer verdwijnen.
In Vught werd het bouwproject Hoevensestraat afgeblazen omdat larven van de kamsalamander werden aangetroffen in een nabijgelegen sloot, kosten: 6 tot 10 miljoen. Ook de opvoering van de musical 'The Sound of Music' in de steengroeve in Winterswijk moest worden afgeblazen, omdat ook de rugstreeppad hier bleek te leven. Toen nabij Nationaal Park Drents-Friese Wold kamsalamanders werden gevonden zijn er direct poeltjes nabij de vindplaats gegraven in de hoop de kansen van de aanwezige populatie te verbeteren.
[bewerk] Hoe verder
Gezien de biotoopomschrijving, zijn er verschillende gebieden waar kamsalamanders zouden kunnen voorkomen. Door het aanleggen van ecologische verbindingszones, herintroductie en het aanleggen van tunnels onder snelwegen kan het verspreidingsgebied weer vergroot worden, ook de aankoop van land en het in natuurlijke staat brengen ervan door organisaties zoals Natuurmonumenten vergroten de kansen van deze soort.
Een probleem bij de kamsalamander is de onregelmatige verspreiding en de voorkeur voor kleinschalig cultuurlandschap. Het is lastig geschikte gebieden aan te wijzen en het oude cultuurlandschap met hagen en poelen wordt steeds zeldzamer.
Initiatieven door particulieren en groepen, zoals het aanleggen van geschikte nieuwe poelen in gebieden waar de salamander al voorkomt kunnen de stand weer een impuls geven. Het is wel erg belangrijk dat het landbiotoop ook goed bewaart blijft. Kleine bosjes en hagen in de buurt mogen niet opgeruimd worden. Het is daarbij wel belangrijk dat een min of meer aaneengesloten gebied ontstaat en de kamsalamander geen drukke verkeerswegen hoeft te passeren om het landbiotoop te bereiken.
[bewerk] Externe links
| Bronnen, noten en/of referenties: |
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Triturus cristatus op Wikimedia Commons.
|
