Carl Theodor Dreyer

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Carl Theodor Dreyer (Kopenhagen, 3 februari 1889 - aldaar, 20 maart 1968) was een Deens filmregisseur die bekend werd als maker van psychologische drama's. Zijn meest beroemde films zijn Le Passion de Jeanne D'Arc (1928), Vampyr (1932) Day of Wrath (1943), Ordet (1948) en Gertrud (1964).

[bewerk] Biografie

Carl Theodor Dreyer werd in 1889 geboren als het bastaardkind dat verwekt was uit de buitenechtelijke relatie tussen een edelman en een schoonmaakster. Dreyer werd geadopteerd door een streng religieuze familie die hem onderwierp aan een Lutheraanse opvoeding.

Dreyer liep op 18-jarige leeftijd van huis weg en ging werken als journalist. Na een tijdje werd hij filmrecensent en als snel begon Dreyer zelf te experimenteren met film. Begin 1915 werkte hij als scenarioschrijver en vanaf 1917 regisseerde hij in een snel tempo korte films. Dreyer besefte dat er in Denemarken, rond die tijd, nauwelijks een filmindustrie was en hij vertrok naar Frankrijk in de hoop daar zin eerste film te kunnen maken. In 1919 maakte Dreyer zijn eerste speelfilm: The President. Een satirische komedie die nog geen enkele overeenkomst zou vertonen met z'n latere werk Dreyers eerste grote film was Leaves form Satan's Book (1920). De film vertelt in drie episoden, die zich afspelen tijdens de kruisiging van Jezus, de Franse Revolutie en tijdens de eerste wereldoorlog. In iedere episode laat Satan kwade verleidingen aan de zwakke mensen zien, die daarop foute dingen doen. Deze film liet Dreyer voor het eerst zijn fascinatie voor religie, de dood en twijfelende personages zien.

Na een weinig geslaagde pogingen tot romantisch drama met Love one Another (1922) en komedie met The Parson's Widow (1924) maakte Dreyer zijn onbetwiste meesterwerk met The Passion of Jeanne D'Arc (1928). Deze film was volledig opgebouwd uit minutieus uitgelichte close-ups. Hoewel de film destijds geen succes was, wordt hij nu gezien als een van de beste films ooit gemaakt. Na de tegenvallende opbrengst van The Passion of Jeanne D'Arc kon Dreyer een tijd lang geen films maken. Pas in 1934 kon hij, met financiële hulp van de Nederlandse Baron Nicolas de Gunzburg, weer een film maken. Vampyr (1934) was een film die officieel behoorde tot het genre van de horrorfilm, maar het is meer een studie naar hoe je de angst van personages kan verbeelden door vormgeving, camerawerk, montage en compositie. Vampyr, een plotloze film met veel droombeelden, werd ook een flop. Maar wordt ook nu gezien als mijlpaal in de cinematografie. In 1943 maakte Dreyer Day of Wrath een drama over de heksenverbranding, waarin de hypocrisie van de heksenjacht gezien kan worden als metafoor voor de terreur van de Nazi bezetters. De opnames van de film vonden in het grootste geheim plaats want Denemarken was in die tijd bezet door de Nazi's. Hierna volgde Ordet (1948) Dreyer's meesterwerk over een boerenzoon die denk dat hij de reïncarnatie van Jezus Christus is. Ook deze film, een sober familiedrama vol religieuze symboliek, is een klassieker. Hierna besloot Dreyer het witte doek voor het toneel te verruilen. Hij regisseerde en schreef talloze toneelstukken. In 1964 keerde Dreyer voor eenmaal terug achter de filmcamera voor een film die door de overheid werd gefinancierd. Gertrud (1964) een lang psychologisch drama was een waardige afsluiting van een lange carrière met een beperkt, maar zeer indrukwekkend, oeuvre.

[bewerk] Bijzonderheden

De films van Dreyer behoren tot de zogeheten minimalistisch expressionistische filmkunst. Een stroming waarbij de emoties van de hoofdpersonages door de vormgeving en door de manier van filmen en monteren worden weergegeven en niet door het acteerwerk of door de dialogen. Ook wordt het verhaal van films uit deze stroming verteld in een filmstijl die bestaat uit zo min mogelijk beelden en een strakke ascetische en sobere vormgeving.

De hoofdpersonages in de films van Dreyer zijn altijd eenzame mensen die twijfelen aan hun geloof en op zoek gaan naar de betekenis van hun bestaan. Religieus fundamentalisme en sterke familiebanden spelen altijd een grote rol.

De films van Dreyer kenmerken zich door een simpel verhaal, weinig dialoog en veel symboliek. Het meest bijzondere is de manier waarop Dreyer zijn personages in beeld bracht: lange statige shots, veel licht/donker contrasten, veel schaduw en een onnatuurlijke compositie. De personages in zijn films bewegen nauwelijks en spreken hun beperkte dialogen houterig en zonder emotie uit. Het minimale sobere decor, dat vaak de psychologie of emoties van de hoofdpersonages verbeeld, is zo nadrukkelijk aanwezig dat het wel lijkt alsof het samensmelt met de, stokstijve, personages. De totaalshots bij Dreyer lijkt wel een reeks bewegingloze claire-obscuur schilderijen. Deze worden dan weer afgewisseld door extreme vervreemdende close-ups. Zeker voor de tijd waarin ze gemaakt werden, hebben de films van Dreyer een opvallend hoog tempo. Dreyer slaat belangrijke delen uit het verhaal over en laat de kijker veel conclusies zelf trekken. Sommige gebeurtenissen laat hij volledig buiten beeld en verteld door middel van effecten op de geluidsband.

De stijl van Dreyer had grote invloed op regisseurs als Robert Bresson, Stanley Kubrick, Andrej Tarkovsky en Yasujiro Ozu