Pezzulo

Da Wikipedia.

Pezzulo^[1] è nu commune d' 'a pruvincia 'e Napule 'e 82.131 perzone. E' una d' 'e ppoche città ô munno ca tene dduje anfiteatre rumane, comme a Budapest, Metz e Petrnoell. D' 'o puorto 'e Pezzlo parteno nave pe ll'isole 'e Ischia e Proceta.

Énnece 1 Pusizione e territorio 2 Storia 3 Note 4 Autre prugiette

[càgna] Pusizione e territorio

Se trova 'ncopp 'o golfo 'e Pezzulo, dint' 'a 'na zona 'e vulcane, 'e Campi flegrei (ca vo' dicere 'e terre 'nfucate), ca accumprenne 'nu vulcano ancora in attività, 'a Solfatara. 'Nu fenomeno 'e chesta terra 'e 'o bradisismo, ca fosse l'aizarse e l'avasciarse d' 'o livello d'a terra appriessa all'aumento d'a prissione 'e sotto terra. L'aizarse dint' a poco tiempo d' 'o livello d' 'o mare dint' all'anne '80 facette affunnà 'o puorto, ca fuje spustato 'na cinquantina 'e metre cchiù annanze 'e comme se truvava primma.

[càgna] Storia

Pezzulo fuje funnada dint' 'o 528 a.C. 'a 'na maniata 'e esule ca venevano 'a Samo, e fuje chiammata Dicearchia, ca vo'dicere guverno justo ^[2]

Dint' 'o 421 a.C. passaje 'e mano a 'e sanniti. Doppo 'a cunquista rumana d' a Campania (228 a.C.), Puteoli (accussì fuje chiammata, ve vvia d' 'e tante surgente d'acqua suffregna) accumminciaje a addivintà sempe cchiù 'murtante e 'o porto suojo addivintaje ono d' 'e cchiù 'mpurtante p' 'e cummerce 'e chillu tiempo.

Dinto 'o 194 a.C. Pezzulo addivintaje 'na culonia rumana a da allora addivintaje 'o purto princepale rumano ^[3].

'A jontajeno a Roma e all'ate ccitta cchiù' mpurtante d' 'a Campania cu 'na bbona rete 'e vie, e tutte 'e cchiù 'mpurtante ccittà maritteme 'e ll'Uriente ce facettero stazione 'e cummercio. 'A scesa d' 'a città 'e Pezzulo accumminciaje attuorno 'o 70 d.C., quanno s'arapette 'o puorto d'Ostia, vuluto 'a ll'imperatore Claudio, e fernuto 'a Nerone.

Chianu chianu 'a costa s'affunnaje, pe' causa d' 'o bradisismo, e uubrigaje tutta 'a pupulazione a lassare, attuorno 'o V seculo, 'a parta cchiù vascia d' 'a città, spustannose dinto a chillo ca mmò se chiamma 'o Rione Terra, ca fuje atturniato 'e mura e addivintaje 'o castrum pezzulano.

Ô pprincipio d' 'o XVI seculo, Pezzulo fuje cugliuta da varie terramote e d' 'o bradisismo. 'E pezzulane, atterrute 'a chisti fenomene, accumminciajene a se ne ji' 'e casa a fore 'e mmura, 'nfino a furmà vicino 'o mare 'nu villaggio fatto 'e casarelle 'e piscature.

'A notte tra 'o 29 settembre e 'o 30 settembre d' 'o 1538 'nu terramoto distruggette, tra 'o lago d'Averno e 'o Monte Barbaro, 'o villaggio 'e Tripergule. 'A terra s'arapette e cacciaje tantu mmateriale ca furmaje 'na cullina, ca fuje chiammata 'o Monte Nuovo.

Dint' 'a siconda guerra munniale, a città fuje pigliata 'e mira d' 'e bumbardamiente 'e ll'alleate, pe mezzo d' 'o puorto (ca deva carburante ê nave 'a guerra), 'o stabbelemiento 'e ll'Ansaldo (ca fabbricava artiglieria) e pe via d' 'a line d' 'a ferrovia Napule-Roma ca ll'attraverzava.

'A città antica, 'o Rione Terra fuje abbandunato appriessò 'o bradisismo de ll'anne '70, e è oggie 'a paricche anne 'n fase d'accunciamiento. Oggie se ponno visità 'na grossa parte d' 'e sutterranie e 'na parte d' 'a superficie. 'A città è custruita 'ntriccianno 'o vviecchio e 'o nnuovo. Mmiezo ê palazze custruite appriesso 'a guerra munniale se ponno truvà assaje piezze 'e strutture antiche rumane.

[càgna] Note

1. ↑ Chistu nomme napulitano (Pëzzulo) se trova dinto a: Antonio Altamura, Dizionario dialettale napoletano, 1968 / 2° ediz., Fausto Fiorentino (Napule). Ati dizziunarie scrivono pure Pezzule comme a: [1]
2. ↑ 'Nata tradizzione dice ca Pezzule fuje 'nu puorto d' 'e cumane. 'Nverità, chesta sulo apparentemente è 'na cuntraddizzione. 'Nfatte po' bbuono essere ca 'e cumane funnajene dinto a cchisto posto uno d' 'e puorte ca ce permettevano 'e cuntrullà tutto 'o golfo 'e Napule. E same arrivajene cchiù tarde, quanno sagliette 'o putere 'o tiranno Policrate, tanta gente 'e l'aristocrazia avettera pe' fforza lassà Samo e se ne jire all'Italia meridionale. A chilli tiempe a Cuma rignava 'n oligarchia terriera, e pare naturale penzà ca, pressate dall'etrusche, 'e cumane avarriano fatto venì cu' piacere ati aristocratiche ca avessero ajutato lloro a defendere 'na zona 'mpurtante d' 'o lloro sistema 'e stazione d' 'a costa.
3. ↑ [2] Pezzulo, a 'e tiempe d' 'e rumane: se po' vedè ca nun ce stà 'o Monte Nuovo e accusì o Lago 'e Lucrino era assaje cchiù gruosso, spartuto d' 'o mare d' 'o promontorio d' 'a via Herculea (ca auniva Pezzulo a Baia e Miseno), ca mo' sta affunnato mmiezo 'o mare (plastico ca sta esposto dint' 'o Museo archeologico d' 'e Campi Flegrei ô Castello Aragonese 'e Baia).

[càgna] Autre prugiette