Од Википедија, слободна енциклопедија
| Падежи |
| Листа на падежи |
| Приватив |
| Аблатив |
| Апсолутив |
| Адесив |
| Прилошки падеж |
| Алатив |
| Аверзив |
| Бенефактив |
| Каритив |
| Каузатив |
| Каузален-финален падеж |
| Комитатив |
| Датив |
| Делатив |
| Дисјунктив |
| Дистрибутив |
| Дистрибутив-темпорал |
| Елатив |
| Есив |
| Есесив-формал |
| Есесив-модал |
| Ексесив |
| Финал |
| Формал |
| Генитив |
| Илатив |
| Инесив |
| Инструктив |
| Инструментал |
| Латив |
| Локатив |
| Модален падеж |
| Мултипликатив |
| Посреден падеж |
| Објектив |
| Партитив |
| Посесив |
| Постпозитив |
| Предлошки падеж |
| Приватив |
| Пролатив |
| Просекутив |
| Сепаратив |
| Социјатив |
| Сублатив |
| Суперсесив |
| Темпорал |
| Терминатив |
| Транслатив |
| Вијалис |
| Вокатив |
|
| Морфосинтаксичко израмнување |
| Апсолутив |
| Акузатив |
| Ергатив |
| Инструментал |
| Инструментал-комитатив |
| Интранзитив |
| Номинатив |
|
| Деклинација |
| Англиски деклинации |
| Германски деклинации |
| Латински деклинации |
| Словачки деклинации |
|
| уреди |
Латинскиот е флексивен јазик, и како таков неговите именки, заменки, и придавки се деклинираат за да ја послужат нивната граматичка улога. Збир од деклинирани форми се нарекува деклинација. Во латинскиот има 5 деклинации, кои се набројани и групирани по наставка и род.
Целосната деклинација се состои од седум падежи:
- Номинатив, кој се користи за изразување на предметот на исказот. Исто така се корсти и со копулативни глаголи.
- Генитив, кој се користи за изразување на имателство, измерување или извор. На македонски, генетивот се представува аналитички со зборот на; инфлексивно се употребуваат и наставките „-ов“, „-ва“ и „-во“ за еднина и „-ви“ за множина за бил кој род. Пр. (Марков Манастир, Маркова Река, Црешово Топче, Маврови Анови)
- Датив, го искажува примателот на дејствието, т.е. индиректниот предмет на глаголот. На македонски, предлозите на, од и за најчесто ја вршат оваа улога аналитички. Меѓутоа падежните остатоци во македонскиот дозволуваат синтетичка употреба слична на латинскиот заедно со предлогот, во мешан манир - пр. Му реков на Игора. Тука наставката „-а“ ја врши улогата на датив, додека предлогот „на“ си го задржува местото и улогата, што не е случај со вистинските синтетички јазици.
- Акузатив, кој го изразува директниот предмет на глаголот. На македонски, номинативот и акузативот се идентични, освен во случај остатоците од старасловенскиот (пр. кој > кому).
- Вокатив, се користи за директно обраќање некому. Иако повеќе не се смета за падеж, овој граматички елемент е наполно присутен во македонскиот. Пр. мамо!, Мартине!, планино!, Боже!
- Аблатив, кој изразува одделност, индирекција, или начин на изведба на нешто. Во македонскиот наместо тоа се користат предлозите крај, со и од.
- Локатив, кој се користи за да се изрази место во или на кое, или во времето во кое, нешто се случило. Локативот скоро и да не постои во латинскиот, и важи само за некои имиња на места, и затоа е идентичен со дативот (во првата, втората и третата деклинација) и аблативот (во четвртата и петтата деклинација).
[уреди] Деклинации на именки
Постојат 5 деклинации на именките во латинскиот јазик.
[уреди] Прва деклинација
Именките од оваа деклинација обично завршуваат на –а и типично се од женски род. Значи буквата која предоминира на крајот од зборот е a.
Треба да се знае дека латинскиот нема членови и како таков не ги разликува зборовите девојка и девојката; истиот збор, puella, ги означува двете.
puella - ae (женски), девојка
| Падеж |
Наставка |
Деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
–a |
puella |
девојка/девојкин |
| Генитив |
–ae |
puellae |
на девојката |
| Датив |
–ae |
puellae |
на, за девојката |
| Акузатив |
–am |
puellam |
девојка(та) |
| Вокатив |
–a |
Puella! |
Девојко! |
| Аблатив |
–ā |
puellā |
крај, со, од девојката |
| Локатив |
–ae |
puellae |
кај девојката |
| Множина |
| Номинатив |
–ae |
puellae |
девојки |
| Генитив |
–ārum |
puellārum |
на девојките |
| Датив |
–īs |
puellīs |
на, за девојките |
| Акузатив |
–ās |
puellās |
девојки(те) |
| Вокатив |
–ae |
Puellae! |
Девојки! |
| Аблатив |
–īs |
puellīs |
крај со, заедно со, девојките |
| Локатив |
–īs |
puellīs |
кај девојките |
[уреди] Втора деклинација
Именките од оваа деклинација обично завршуваат на –us, –um, или –r и се типично од машки или среден род. ТУка предоминира буквата o на крајот од зборот.
servus (машки), роб
| Падеж |
Наставка |
деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
–us |
servus |
роб |
| Генитив |
–ī |
servī |
на робот/робовиот |
| Датив |
–ō |
servō |
на, за робот |
| Акузатив |
–um |
servum |
роб(от) |
| Вокатив |
–e |
Serve! |
Робу! |
| Аблатив |
–ō |
servō |
крај, со, од робот |
| Локатив |
–ō |
servō |
кај робот |
| Множина |
| Номинатив |
–ī |
servī |
робови |
| Генитив |
–ōrum |
servōrum |
на робовите |
| Датив |
–īs |
servīs |
на, за робовите |
| Акузатив |
–ōs |
servōs |
робови(те) |
| Вокатив |
–ī |
Servī! |
Робови! |
| Аблатив |
–īs |
servīs |
крај, со, од робовите |
| Локатив |
–īs |
servīs |
кај робовите |
verbum (среден), збор
| Падеж |
Наставка |
деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
–um |
verbum |
збор |
| Генитив |
–ī |
verbī |
на зборот/зборовиот |
| Датив |
–ō |
verbō |
на, за зборот |
| Акузатив |
–um |
verbum |
збор(от) |
| Вокатив |
–um |
Verbum! |
Зборе! |
| Аблатив |
–ō |
verbō |
крај, со, од зборот |
| Локатив |
–ō |
verbō |
кај зборот |
| Множина |
| Номинатив |
–a |
verba |
зборови |
| Генитив |
–ōrum |
verbōrum |
на зборовите |
| Датив |
–īs |
verbīs |
на, за зборовите |
| Акузатив |
–a |
verba |
зборови(те) |
| Вокатив |
–a |
Verba! |
Зборови! |
| Аблатив |
–īs |
verbīs |
крај, со, од зборовите |
| Локатив |
–īs |
verbīs |
кај зборовите |
ager (м.), поле
| Падеж |
Наставка |
деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
– |
ager |
поле |
| Генитив |
–ī |
agrī |
на полето |
| Датив |
–ō |
agrō |
на, за полето |
| Акузатив |
–um |
agrum |
поле(то) |
| Вокатив |
– |
Ager! |
Поле! |
| Аблатив |
–ō |
agrō |
крај, со, за полето |
| Локатив |
–ō |
agrō |
на полето |
| Множина |
| Номинатив |
–ī |
agrī |
полиња |
| Генитив |
–ōrum |
agrōrum |
на полињата |
| Датив |
–īs |
agrīs |
на, за полињата |
| Акузатив |
–ōs |
agrōs |
пол(е)иња |
| Вокатив |
–ī |
Agrī! |
Полиња! |
| Аблатив |
–īs |
agrīs |
крај, со, од полињата |
| Локатив |
–īs |
agrīs |
на полињата |
[уреди] Трета деклинација
Именките од третата деклинација завршуваат со согласка; тие се од женски, машки, и среден род.
rēx (м.), крал
| Падеж |
Наставка |
деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
– |
rēx |
крал |
| Генитив |
–is |
rēgis |
на кралот/кралев |
| Датив |
–ī |
rēgī |
на, за кралот |
| Акузатив |
–em |
rēgem |
крал(от) |
| Вокатив |
– |
Rēx! |
Кралу! |
| Аблатив |
–e |
rēge |
крај, со, од кралот |
| Локатив |
–ī |
rēgī |
кај кралот |
| Множина |
| Номинатив |
–ēs |
rēgēs |
кралеви |
| Генитив |
–um |
rēgum |
на кралевите |
| Датив |
–ibus |
rēgibus |
на, за кралевите |
| Акузатив |
–ēs |
rēgēs |
кралеви(те) |
| Вокатив |
–ēs |
Rēgēs! |
Кралеви! |
| Аблатив |
–ibus |
rēgibus |
крај, со, од кралевите |
| Локатив |
–ibus |
rēgibus |
кај кралевите |
nōmen (среден), име
| Падеж |
Наставка |
деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
– |
nōmen |
име |
| Генитив |
–is |
nōminis |
на името/имевото |
| Датив |
–ī |
nōminī |
на, за името |
| Акузатив |
– |
nōmen |
име(то) |
| Вокатив |
– |
Nōmen! |
Име! |
| Аблатив |
–e |
nōmine |
крај, со, од името |
| Локатив |
–ī |
nōminī |
кај името |
| Множина |
| Номинатив |
–a |
nōmina |
имиња |
| Генитив |
–um |
nōminum |
на имињата |
| Датив |
–ibus |
nōminibus |
на, за имињата |
| Акузатив |
–a |
nōmina |
имиња(та) |
| Вокатив |
–a |
Nōmina! |
Имиња! |
| Аблатив |
–ibus |
nōminibus |
крај, со, од имињата |
| Локатив |
–ibus |
nōminibus |
кај имињата |
hostis (м.), непријател
| Падеж |
Наставка |
деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
–is |
hostis |
непријател |
| Генитив |
–is |
hostis |
на непријателот/непријателовиот |
| Датив |
–ī |
hostī |
на, за непријателот |
| Акузатив |
–em |
hostem (или hostim) |
непријател(от) |
| Вокатив |
–is |
Hostis! |
Непријателе! |
| Аблатив |
–e |
hoste (или hostī) |
крај, со, од непријателот |
| Локатив |
–ī |
hostī |
кај непријателот |
| Множина |
| Номинатив |
–ēs |
hostēs |
непријатели |
| Генитив |
–ium |
hostium |
на непријателите |
| Датив |
–ibus |
hostibus |
на, за непријателите |
| Акузатив |
–ēs |
hostēs (или hostīs) |
непријатели(те) |
| Вокатив |
–ēs |
Hostēs! |
Непријатели! |
| Аблатив |
–ibus |
hostibus |
крај, со, од непријателите |
| Локатив |
–ibus |
hostibus |
кај непријателите |
[уреди] Четврта деклинација
Именките од четвртата деклинација имаат (номинативна наставка) –us, и се обично од машки, или –ū, кои се секогаш од среден род. Кај овие именки предоминира буквата u на крајот.
lacus (м.), езеро
| Падеж |
Наставка |
Деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
–us |
lacus |
езеро |
| Генитив |
–ūs |
lacūs |
на езерото/езеровото |
| Датив |
–uī |
lacuī |
на, за езерото |
| Акузатив |
–um |
lacum |
езеро(то) |
| Вокатив |
–us |
Lacus! |
Езеро! |
| Аблатив |
–ū |
lacū |
крај, со, од езерото |
| Локатив |
–ū |
lacū |
кај езерото |
| Множина |
| Номинатив |
–ūs |
lacūs |
езера |
| Генитив |
–uum |
lacuum |
на езерата |
| Датив |
–ibus |
lacibus |
на, за езерата |
| Акузатив |
–ūs |
lacūs |
езера(та) |
| Вокатив |
–ūs |
Lacūs! |
Езера! |
| Аблатив |
–ibus |
lacibus |
крај, со, од езерата |
| Локатив |
–ibus |
lacibus |
кај езерата |
cornū (n.), рог
| Падеж |
Наставка |
Деклиниран облик |
Македонски |
| Еднина |
| Номинатив |
–ū |
cornū |
рог |
| Генитив |
–ūs |
cornūs |
на рогот/роговиот |
| Датив |
–ū |
cornū |
на, за рогот |
| Акузатив |
–ū |
cornū |
рог(от) |
| Вокатив |
–ū |
Cornū! |
Рогу! |
| Аблатив |
–ū |
cornū |
крај, со, од рогот |
| Локатив |
–ū |
cornū |
кај рогот |
| Множина |
| Номинатив |
–ua |
cornua |
рогови |
| Генитив |
–uum |
cornuum |
на роговите |
| Датив |
–ibus |
cornibus |
на, за роговите |
| Акузатив |
–ua |
cornua |
рогови(те) |
| Вокатив |
–ua |
Cornua! |
Рогови! |
| Аблатив |
–ibus |
cornibus |
крај, со, од роговите |
| Локатив |
–ibus |
cornibus |
кај роговите |
[уреди] Петта деклинација
Именките од петтата деклинација завршуваат со –ēs и речеси секогаш се од женски род.
| Латински падеж: Петта деклинација, женски род |
| Еднина |
| Падеж |
Наставка |
Македонски prep. |
Пример |
Превод |
| Номинатив |
ēs |
- |
rēs |
нешто |
| Генитив |
eī |
-на |
reī |
на нештото/нештовото |
| Датив |
eī |
-на, -за |
reī |
на нештото |
| Акузатив |
em |
- |
rem |
нешто(то) |
| Вокатив |
ēs |
- |
rēs! |
Нешто! |
| Аблатив |
ē |
-со, -крај |
rē |
со нештото |
| Локатив |
ē |
-со, -покрај |
rē |
кај нештото |
| Множина |
| Падеж |
Наставка |
Македонски предлог |
Пример |
Превод |
| Номинатив |
ēs |
- |
rēs |
нешта |
| Генитив |
ērum |
-на |
rērum |
на нештата |
| Датив |
ēbus |
-на, -за |
rēbus |
на нештата |
| Акузатив |
ēs |
- |
rēs |
нешта(та) |
| Вокатив |
ēs |
- |
rēs |
Нешта! |
| Аблатив |
ēbus |
-со, -крај |
rēbus |
со нештата |
| Локатив |
ēbus |
-кај |
rēbus |
кај нештата |
Пример II (парадигма diēs - ден )
| Латински падеж: Петта деклинација, машки род |
| Еднина |
| Падеж |
Наставка |
Македонски предлог |
Пример |
Превод |
| Номинатив |
ēs |
- |
diēs |
денот |
| Генитив |
ēī |
-на |
diēī |
на денот/деновиот |
| Датив |
ēī |
-на, -за |
diēī |
на денот |
| Акузатив |
em |
- |
diem |
ден(от) |
| Вокатив |
ēs |
- |
diēs! |
Дену! |
| Аблатив |
ē |
-со, -крај |
diē |
со денот |
| Локатив |
ē |
-на |
diē |
на денот |
| Множина |
| Падеж |
Наставка |
Македонски предлог |
Пример |
Превод |
| Номинатив |
ēs |
- |
diēs |
деновите |
| Генитив |
ērum |
-на |
diērum |
на деновите |
| Датив |
ēbus |
-на, -за |
diēbus |
на деновите |
| Акузатив |
ēs |
- |
diēs |
денови(те) |
| Вокатив |
ēs |
- |
diēs |
Денови! |
| Аблатив |
ēbus |
-со, -крај |
diēbus |
со деновите |
| Локатив |
ēbus |
-на |
diēbus |
на деновите |
Оваа класа на деклинација била позледната која се развила во латинскиот јазик; единствените именки кои наполно се деклинираат се diēs и fidēs.
Од зборот rēs доаѓа зборот rēs pūblica (република): нешто на луѓето.
[уреди] Деклинации на придавки
Придавките се делат на две деклинациони класи. Првата („наречена прва и втора деклинација“) ги комбинира a и o-деклинациите на именки, со тоа што a-наставките се додаваат за женски, а o за машки род. Придавките од среден род од оцаа класа одат по шемата за именките од среден род од o-класата.
Другата класа на придавки (наречена „трета деклинација“) е слична на третата класа за именки, со важната разлика дека речиси сите вакви придавки прават аблатив еднина со -ī, а не со -e. Номинативната еднина на ови придавки исто така често се бележи за род на различни начини.
Една мала класа на придавки одат по т.н. „заменска деклинација“, објаснета подолу.
[уреди] Деклинација на заменки
Односните и демонтративните заменки генерално се деклинираат како придавките од првата и втората деклинација, со следниве разлики:
- номинативите често се неправилни
- дативната еднина завршува на -ī, а не на -ae или -ō.
- генитивната еднина завршува на -īus, а не на -ae или -ī.
„Заменската“ деклинација се распознава токму по овие разлики, а и неколку придавки ја следат оваа шема.
[уреди] Показни заменки
| Показна заменка: is/ea/id |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
is |
ea |
id |
eī |
eae |
ea |
| Генитив |
eius |
eius |
eius |
eōrum |
eārum |
eōrum |
| Датив |
eī |
eī |
eī |
eīs |
eīs |
eīs |
| Акузатив |
eum |
eam |
id |
eōs |
eās |
ea |
| Вокатив |
is |
ea |
id |
eī |
eae |
ea |
| Аблатив |
eō |
eā |
eō |
eīs |
eīs |
eīs |
| Локатив |
eō |
eius |
eō |
eīs |
eīs |
eīs |
| Показна заменка: ille/illa/illud |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
ille |
illa |
illud |
illī |
illae |
illa |
| Генитив |
illīus |
illīus |
illīus |
illōrum |
illārum |
illōrum |
| Датив |
illī |
illī |
illī |
illīs |
illīs |
illīs |
| Акузатив |
illum |
illam |
illud |
illōs |
illās |
illa |
| Вокатив |
ille |
illa |
illud |
illī |
illae |
illa |
| Аблатив |
illō |
illā |
illō |
illīs |
illīs |
illīs |
| Локатив |
illō |
illius |
illō |
illīs |
illīs |
illīs |
| Показна заменка: hic/haec/hoc |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
hic |
haec |
hoc |
hī |
hae |
haec |
| Генитив |
huius |
huius |
huius |
hōrum |
hārum |
hōrum |
| Датив |
huic |
huic |
huic |
hīs |
hīs |
hīs |
| Акузатив |
hunc |
hanc |
hoc |
hōs |
hās |
haec |
| Вокатив |
hic |
haec |
hoc |
hī |
hae |
haec |
| Аблатив |
hōc |
hāc |
hōc |
hīs |
hīs |
hīs |
| Локатив |
hōc |
huius |
hōc |
hīs |
hīs |
hīs |
| Односна заменка: qui/quae/quod |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
quī |
quae |
quod |
quī |
quae |
quae |
| Генитив |
cuius |
cuius |
cuius |
quōrum |
quārum |
quōrum |
| Датив |
cui |
cui |
cui |
quibus |
quibus |
quibus |
| Акузатив |
quem |
quam |
quod |
quōs |
quās |
quae |
| Вокатив |
quī |
quae |
quod |
quī |
quae |
quae |
| Аблатив |
quō |
quā |
quō |
quibus |
quibus |
quibus |
| Локатив |
quō |
cuius |
quō |
quibus |
quibus |
quibus |
[уреди] Лични заменки
| Односна заменка: is/ea/id |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
is |
ea |
id |
eī |
eae |
ea |
| Генитив |
eius |
eius |
eius |
eōrum |
eārum |
eōrum |
| Датив |
eī |
eī |
eī |
eīs |
eīs |
eīs |
| Акузатив |
eum |
eam |
id |
eōs |
eās |
ea |
| Вокатив |
is |
ea |
id |
eī |
eae |
ea |
| Аблатив |
eō |
eā |
eō |
eīs |
eīs |
eīs |
| Локатив |
eō |
eius |
eō |
eīs |
eīs |
eīs |
| Односна заменка: ille/illa/illud |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
ille |
illa |
illud |
illī |
illae |
illa |
| Генитив |
illīus |
illīus |
illīus |
illōrum |
illārum |
illōrum |
| Датив |
illī |
illī |
illī |
illīs |
illīs |
illīs |
| Акузатив |
illum |
illam |
illud |
illōs |
illās |
illa |
| Вокатив |
ille |
illa |
illud |
illī |
illae |
illa |
| Аблатив |
illō |
illā |
illō |
illīs |
illīs |
illīs |
| Локатив |
illō |
illius |
illō |
illīs |
illīs |
illīs |
| Односна заменка: hic/haec/hoc |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
hic |
haec |
hoc |
hī |
hae |
haec |
| Генитив |
huius |
huius |
huius |
hōrum |
hārum |
hōrum |
| Датив |
huic |
huic |
huic |
hīs |
hīs |
hīs |
| Акузатив |
hunc |
hanc |
hoc |
hōs |
hās |
haec |
| Вокатив |
hic |
haec |
hoc |
hī |
hae |
haec |
| Аблатив |
hōc |
hāc |
hōc |
hīs |
hīs |
hīs |
| Локатив |
hōc |
huius |
hōc |
hīs |
hīs |
hīs |
| Односна заменка: qui/quae/quod |
| Падеж |
Еднина |
Множина |
|
Машки |
Женски |
Среден |
Машки |
Женски |
Среден |
| Номинатив |
quī |
quae |
quod |
quī |
quae |
quae |
| Генитив |
cuius |
cuius |
cuius |
quōrum |
quārum |
quōrum |
| Датив |
cui |
cui |
cui |
quibus |
quibus |
quibus |
| Акузатив |
quem |
quam |
quod |
quōs |
quās |
quae |
| Вокатив |
quī |
quae |
quod |
quī |
quae |
quae |
| Аблатив |
quō |
quā |
quō |
quibus |
quibus |
quibus |
| Локатив |
quō |
cuius |
quō |
quibus |
quibus |
quibus |
[уреди] Видете исто така
[уреди] Надворешни врски
