Kalvínismi
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Kalvínska kirkjan öðru nafni endurbætta kirkjan varð til við klofning í röðum mótmælenda. Nafn kirkjudeildarinnar er dregið af siðbótarmanninum Jóhanni Kalvín en hann mótaði helst guðfræði hennar. Kalvínistar hafa annan skilning en Lútherstrúarmenn á ýmsum atriðum, t.a.m. sakramentunum, biblíutúlkun og fyrirhugun Guðs.
Efnisyfirlit |
[breyta] Söguágrip
Uppruna kalvínsku kirkjunnar má rekja til Sviss, Suður- og Vestur Þýskalands og Frakklands. Jóhann Kalvín var sá sem helst mótaði guðfræði þeirra en áhrifa hans fór fyrst að gæta um miðja 16. öld eftir að fyrsta guðfræðiverk hans kom út (Stofnanir Kristindómsins) árið 1536. Kalvín var franskur en var í útlegð í Genf þegar Ulrich Zwingli hóf ásamt fleirum siðbót í kjölfar siðbreytingar þeirrar er átti sér stað í Saxlandi á vegum Marteins Lúthers. Kalvín gerðist leiðtogi hreyfingarinnar og var um margt ósammála Lúther.
Hve mikilsverð áhrif Kalvíns voru kom brátt í ljós og fóru endurbættir söfnuðir að spretta upp hér og hvar um Evrópu. Fyrir tilstilli John Knox varð Kalvínska kirkjan sú stærsta í Skotlandi og í Hollandi urðu kalvínistar mjög fjölmennir. Einnig urðu áhrif þeirra mikil í Þýskalandi, Frakklandi, Rúmeníu (einna helst Transylvaníu) og Póllandi. Evrópskir landnemar í Ameríku voru flestir kalvínistar, þar með taldir Púrítanar og hinir hollensku landnemar í Nýju Amsterdam (nú New York). Hollenskir kalvínistar voru fyrstir til að nema land svo heita megi í Suður Afríku en landnemar þessir eru þekktir í sögunni undir heitinu Búar. Ein stærstu samfélög kalvínista urðu til á 19. og 20. öld með trúboði og má þar nefna trúfélög þeirra í Nígeríu og Kóreu.
[breyta] Ágreiningur Kalvíns og Lúthers
Fyrst spratt upp ágreiningur um sakramentisskilning og þá einkum kvöldmáltíðarsakramentið. Lúther hélt því fram að Jesús Kristur væri raunverulega nálægur í brauði og víni en endurbættir sögðu að sakramentið, sem og önnur, væri einungis táknrænt. Lútherskar kirkjur álíta sakramentin sem tæki til að miðla náðinni en að mati Kalvíns eru þau einungis vitnisburður um trú.
Einnig spratt upp ágreiningur um það hvort Guð hefði forákvarðað menn til frelsunar eða ekki. Kalvín hélt því fram að Guð hefði ákveðið fyrirfram þá menn sem myndu öðlast frelsun en aðrir ættu glötun vísa. Lúther var ósammála, að hans mati var forákvörðun Guðs öðruvísi því Guð vissi hverjir myndu frelsast því hann vissi hverjir myndu standast í trúnni og hverjir ekki.
Kalvín og Lúther voru einnig ósammála um það hvernig bæri að túlka Biblíuna. Kalvín sagði að allar bækur Biblíunnar væru jafngildar og að hana ætti að nálgast sem eina heild. Lúther hélt því hins vegar fram að hver og einn skyldi hlusta á Guð tala til sín er hann læsi ritninguna. Sumar bækur hennar flytja orð Guðs betur og hreinna en aðrar og hver með sínum hætti. Þannig gat Lúther haldið sérstaklega upp á einstakar bækur Biblíunnar og var Rómverjabréfið í miklum metum hjá honum.
[breyta] Játningar kalvínsku kirkjunnar
Játningar kalvínsku kirkjunnar eru fjölmargar og ber nokkuð á því að kalvínskar kirkjur víða um heim móti játningar sínar sjálfar. Áhrifamiklar eru þó Heidelbergkverið frá 1563 og Westminsterjátningin frá 1646. Þá má einnig minnast á Dordrechtjátninguna frá 1619 sem áréttar harðlega fyrirhugunarkenningu Kalvíns, en játningin er afleiðing deilna innan kirkjunnar um þá kenningu. Kalvínska kirkjan viðurkennir, eins og Lútherskar kirkjur, trúarjátningar hinnar fornu rómversku kirkju, þ.e. Postullegu trúarjátninguna, Aþanasíusarjátninguna og Níkeujátninguna.
