تاووش
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
استان تاووش (به ارمنی: Տավուշի մարզ، تلفظ: تاووشی مَرز) یکی از استان‌های کشور ارمنستان است.
مرکز استان تاووش شهر ایجوان است. نام پیشین این شهر کاروانسرا بود که نامی است پارسی. ایجِوان هم واژه‌ای ارمنی به همان معنی کاروانسرا و ترجمه آن است.
همه سامانی که بخشی از این استان است در روزگاران پیشین بخشی از استان اتونی (اوتیک) پادشاهی اورارتو بود. استان اتونی در سده نهم پیش از زایش مسیح تشکیل شده بود.
منطقه معروف دیلیجان که در این استان قرار دارد در روزگاران گذشته نخچیرگاه پادشاهان بود و مناطقی از این استان بعدها بخشی از استان گوگارک بشمار آمدند. استان تاووش سازه‌های باستانی نام آوری ندارد. در افسانه‌ها آمده که سازنده الفبای ارمنی یعنی مسروپ ماشتوتس یکی از نخستین آموزشگاه هایش را در این منطقه گشود در درون کلیسایی به نام سرکیس ورجاوند (مقدس) که بدست خود مسروپ ساخته شده بود. بعدها برج گاگا نیز در نزدیکی این کلیسا ساخته شد. در زمان جنگهای ایران و روم بر سر ارمنستان سامان تاووش بخشی از گرجستان بشمار آمد و بهدها در زمان شاهان ارمنی باگراتونی (که خود از ریشه ایرانی بودند) این سامان دوباره بخشی از منطقه ارمنستان شد.
در پایانهای سده ۱۴ میلادی این سامان جایی دورافتاده و فراموش شده گشت. تازشهای مغول و تاتار باعث شد تا به مرور قبیله‌های ترکزبان به چراگاه‌های این منطقه راه یابند و کوچنشینی کنند. در سده ۱۶ که منطقه بخشی از ایران بود، شاهان ایران برای اطمینان از امنیت مرزها در برابر شورش ارمنیان و گرجیان مسیحی گروه‌هایی از قبائل قزاق و تاتارهای شمشادی را به ارمنستان آوردند و استان‌های گوناگون ارمنستان را به نام هرکدام از این قبائل نامیدند.
با این حال زندگی ارمنیان ادامه یافت و خانواده اشرافی خرومیان از دره کیرانوتس در حدود ۱۵۰۰ میلادی در منطقه به چیرگی رسید و پیرامون سیصد سال سررشته کارهای منطقه را در دست داشت.
در سالهای ۱۷۰۰ به بعد قفقاز مورد تازش ترکها و تیره‌های کوه‌های داغستان قرار گرفت و سامانی آشوب زده گشت. در اوت-سپتامبر ۱۷۹۵ آقا محمد خان قاجار یک لشکرکشی تنبیهی به تفلیس و قفقاز نمود و ارمنیان باشنده استان‌های شمال شرقی ارمنستان امروزی را نیز تبعید کرد. بسیاری کشته شدند و بسیاری به روسیه گریختند.
در همان سالها فرمانرواهای آرتساخ (قره‌باغ) یعنی ملک جمشید و فریدون از تزار تازه روسیه پاول یکم بر علیه حمله‌های آقامحمد خان و ابراهیم خان شاهچه شوشی درخواست یاری کردند. جنگ با خود تهیدستی، خشکسالی و طاعون آورد و بسیاری مردند.
در سال ۱۷۹۹ روسها منطقه تاووش را از دست ایران در آوردند و روستاهای منطقه آرام آرام از سوی ارمنیان قره باغ مسکونی شد.
پس از پیمانهای گلستان و ترکمنچای قفقاز از ایران جدا گشت و بخشی از روسیه شد. روسها منطقه تاووش را به نام کوچ نشینهای ساکن آن، منطقه قزاق-شمشادین نامیدند و آن را بخشی از استان لوری وابسته به تفلیس قرار دادند.
پس از استقلال ارمنستان این منطقه تبدیل به استان تاووش به مرکز ایجوان (کاروانسرای پیشین) گشت.
شهرهای مهم دیگر این استان دیلیجان، برد و نویمبریان هستند. دانشگاه واردانانتس ایروان و همچنین دانشکده دولتی بهبود آب در در ایجوان شعبه دارند و شهر بِرد نیز دارای یک دانشکده علوم انسانی است. فراورده‌های مهم این استان تنباکو و پرورش خوک است.
[ویرایش] منبع
گردآوری مطالب از منابع فراوان، از مانی پارسا.
| استان‌های ارمنستان |  |
|---|---|
|
آراگاتسوتن | آرارات | آرماویر | گغارکونیک | کوتایک | لوری | شیراک | سیونیک | تاووش | وایوتس جور | ایروان |
|
