ویکی‌پدیا:بخش آغازین
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
این صفحه یکی از شیوه‌نامه‌های ویکی‌پدیا است و جزو رهنمودهای ویکی‌پدیا شمرده می‌شود. مفاد و توصیه‌های این صفحه نمایانگر آن دسته از استانداردهای مقاله‌نویسی/ویرایش است که بسیاری از ویراستاران با اصول بنیادی آنها موافقند. با وجود اینکه پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، این مفاد جزو سیاست‌ها نیست. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن آن تغییرات و نظرخواهی در مورد آنها استفاده کنید. |
در یک مقالهٔ ویکی‌پدیا، بخش آغازین یا پیشدرآمد بخشی‌است که پیش از عنوان نخست می‌آید. فهرست مندرجات در صورت نمایش‌داده‌شدن بین بخش آغازین و نخستین عنوان قرار می‌گیرد.
بخش آغازین باید به عنوان بخشی که مروری کلی از مقاله ارائه می‌دهد و اهمیت و جایگاه موضوع را روشن و مهم‌ترین نکات و جدل‌های موجود (در صورت وجود) را ذکر می‌کند، قائم به خود باشد. بسیاری از کاربران تنها بخش آغازی را می‌خوانند بنابراین این بخش باید بی‌نیاز از سایر بخش‌ها باشد و نکات اصلی را پوشش دهد. همچنین نباید کاربر رابه لب چشمه برد و تشنه باز گرداند به این معنا که تلویحاً بگوید که اطلاعات مهمی هست که در بخش‌های آتی مقاله خواهد آمد. این بخش باید بین یک تا چهار بند درازنایش باشد و منابع آن باید به دقت یاد شوند. سبک نوشتن باید آسان‌فهم و به گونه‌ای باشد که خواننده به خواندن بقیهٔ متن ترغیب شود.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] عنوان پررنگ
موضوع مقاله باید در نخستین جای طبیعی‌ای که تواند آمدن، بیاید. ترجیحاً این جا در نخستین جمله‌است و هنگامی که موضوع مقاله نخستین بار ذکر می‌شود باید پررنگ شود. نام موضوع معمولاً دقیقاً همان عنوان صفحه‌است گرچه ممکن است تفاوت‌هایی جزئی هم بدارد:
- ایالات متحدهٔ آمریکا یا چنانکه در عرف معمول است آمریکا...
[ویرایش] بخش‌ها و فهرست مندرجات
با اینکه بخش آغازین یا پیشدرآمد خود یکی از بخش‌های مقاله به حساب می‌آید، عنوانی به صورت «مقدمه» یا «پیشدرآمد» یا جز آن نباید در ابتدای مقاله بیاید. فهرست مندرجات در صورتی که پدیدار باشد بین بخش آغازین و نخستین عنوان بخش قرار می‌گیرد. (البته این تنظیم پیش‌فرض را می‌توان تغییر داد)
از آنجا که ویرایش بخش آغازین در مقاله‌های خیلی دراز می‌تواند دردسرزا باشد (به خاطر اینکه پیوند ویرایش بخش ندارد) می‌توان با استفاده از ترفندی بخش آغازین را جدا از بقیهٔ مقاله ویراست: پیوند ویرایش متعلق به یکی از بخش‌های مقاله را کلیک کنید. در قسمت پایانی نشانی (URL) حاصل §ion=n را با §ion=0 جایگزین کنید.
ابزارهای اضافه‌ای توسط کاربران ویکی‌پدیا نوشته‌شده‌است که امکان ویرایش بخش آغازین با یک کلیک را می‌دهد.
[ویرایش] مشخص‌کردن زمینه
بخش آغازین باید چکیده‌وار نکات مهمی را که در مقاله به آنها اشاره شده‌است ذکر کند. این باید به گونه‌ای باشد که در پایان، بخش آغازین به صورت چکیده‌ای از مقاله روی پای خویش بایستد. اهمیت آسان‌فهمی متن در اینجا بیش از آنِ بخش‌های دیگر مقاله‌است. باید توجه داشت که اشتیاق کاربر به خواندن تمام مقاله انگیخته شود. (ر.ک. سبک اخباری و سبک چکیده‌گویی). جملهٔ نخست بخش آغازین باید تعریف مختصری از موضوع باشد مگر اینکه به‌تلویح در عنوان مقاله تعریف شده باشد (مثلاً «تاریخِ ...»).
عموماً باید از آوردن اصطلاحات تخصصی در مقدمه پرهیخت. اگر گزیری از آوردن اصطلاحات نامعمول نیست باید زمینه‌ای برای آنان ارائه داد و خیلی مختصر تعریفشان کرد و به مقالهٔ مربوط پیوندشان داد. زمینهٔ ارائه شده باید به گونه‌ای باشد که انتظار برود اکثر خوانندگان با آن آشنا باشند. مثلاً به جای دادن طول و عرض جغرافیایی یک شهرک بهتر است که گفت که حومهٔ کدام شهر یا از توابع کدام بخش است.
چنان که در راهنمای نوشتن مقالهٔ عالی آمده‌است: پیشدرآمد «با توصیف روشن موضوع مورد بحث آغاز می‌شود. تا آنجا که موضوع مورد بحث اجازه می‌دهد باید فهم این بخش برای یک غیرمتخصص مقدور باشد. هدف یک دانشنامه این است که دانش بشری را به آسان‌فهم‌ترین وجهی برای بیشترین عدهٔ مردم تدوین کند. وانگهی این نیاز به شرح و توصیفِ روشنِ موضوعِ موردِ بحث دارد تا با خواندن اولین کلمه ناگهان به ژرفناهای گیج‌کنندهٔ بحث افکنده نشویم... بلکه آرام آرام به آن اندر شویم.»
[ویرایش] نوشتن پیرامون مفاهیم
هنگام نوشتن بخش آغازین مقاله‌های پیرامون نظرات و مفاهیم (از قبیل «حقیقت») معرفی مبحث به صورت زیر می‌تواند مفید افتد:
- زمینه - توضیح توضیح مقوله یا رشته‌ای که مفهوم متعلق به آن است
- صورت‌بندی - اصطلاح در این زمینهٔ خاص اشاره به چه دارد
- توضیح - معنای ژرف‌تر و پیش‌زمینه
- مقایسه - رابطه‌اش با موضوعاتی دیگر چیست (اگر نیاز است)
- انتقاد - اگر انتقاد برجسته و قابلی از آن شده‌است ذکر کنید
[ویرایش] پیشنهادها
بخش آغازین باید چکیده‌وار بازتابانندهٔ محتویات مقاله در کلیتش باشد. پیشنهادهای زیر در نوشتن پیشدرآمد بر بسیاری از مقاله‌ها رهگشا توانند بود:
- سعی کنید یک جمله یا گزاره یا حداقل کلمه در رابطه با هر یک از عنوان‌های اصلی مقاله بدارید.
- ارزش و وزنی که به هریک از نکات می‌دهید در تناسب با ارزش و وزنی باشد که در مقاله به هر یک داده‌اید.
- استدلال مهمی که در بخش‌های آتی ذکر نشده‌است در بخش آغازین هم نباید ذکر شود.
- از نوشتن بندهای طولانی مملو از جزئیات بپرهیزید.
[ویرایش] درازا
درازای مناسب بخش آغازین بستگی به درازای کل مقاله دارد. به عنوان یک توصیهٔ کلی بخش آغازین نباید طولانی‌تر از سه تا چهار بند باشد. مسلماً مقاله‌های خیلی دراز پیرامون موضوعات مهم توانند که پیش‌درآمدهای طولانی‌تری هم بدارند. این پیشنهادهای بخصوص مطرح شده‌است:
| < ۱۵٬۰۰۰ نویسه | اندازهٔ متوسط | > ۳۰٬۰۰۰ نویسه |
|---|---|---|
| یک یا دو بند | دو یا سه بند | سه یا چهار بند |
یکی از پیشنهادهای مطرح‌شده برای نسخهٔ ۱٫۰ ویکی‌پدیا (که نسخه‌ای ایستاست و به صورت سی‌دی یا دی‌وی‌دی یا بر کاغذ نشر خواهد شد) این است که تنها بخش آغازین مقاله‌های نسخهٔ وبی عرض شود.
سبک چکیده‌گویی و سبک اخباری می‌توانند به نوشتن مقدمه‌ای مختصر که به عنوان مقاله‌ای استوار به خود هم باشد، مدد رسانند.
[ویرایش] جستارهای وابسته
- راهنمایی برای نوشتن مقاله‌هایی بهتر
- ویکی‌پدیا:آسان‌فهمی
- خلاصه‌نویسی
