Juan Antonio Mogel
Wikipedia(e)tik
Juan Antonio Mogel (Eibar, 1745eko abenduaren 6a - Markina, 1804 maiatzaren 11) euskal idazle eta apaiza izan zen, Peru Abarka euskarazko lehen eleberria idazteagatik ezaguna.
Eduki-taula |
[aldatu] Biografia
Lau urte zituela Debara joan ziren bizitzera eta han lau igaro ondoren Markinara aldatu ziren. Aita, Juan Inazio Mogel Almazan medikua, Euskal Herriaren Adiskideen Elkarteko kidea zen.
Filosofia eta Teologia ikasi zituen, eta 1788tik aurrera Markinako abade parroko edo «arimazaina» izan zen. Idazle moduan, "sorterria eta hizkuntza" indartzeko asmoa agertu zuen. Inkisizioko epaile ere izan zen.
Bere Peru Abarka, eleberri itxurako lehen euskal idazlana dela uste da. Mogelek 1802 urte inguruan idatzi zuen, baina 1981 urtera arte ez zen inprimatu. Izenburu osoa El Doctor "Peru Abarka", catedratico de la lengua bascongada en la Universidad de Basarte o Dialogos entre un rústico solitario bascongado y un barbero callejero llamado Maisu Juan da. Euskal bertute guztien jabe den baserritarraren eta harroputz bezain ezjakina den bizargile kaletarraren elkarrizketak eta bizipenak darabiltza Mogelek, euskal kulturari buruzko lan etnografiko bat idazteko. Baserri munduko lanbideak, lanabesak, animaliak eta hauen gorputz-atalak, landare-zuhaitzak,... horiek denak azalduko dizkio Peru Abarkak Maisu Juan lagunari, eta bere jakinduriarekin Maisu Juan kaletarra txundituta geldituko da. Eta horixe da idazlearen helburua: Euskal hizkuntza eta kulturaren apologia bat egitea.
Ipuinak izeneko alegia sorta luze samar baten itzultzailea ere bada. Juan Antoniok bere iloba Bizentarekin batera paratu zituela alegia horiek. Badakigu lanaren kitzikatzailea osaba izan zela. Bizentarenak gipuzkeraz emanda daude; Joan Antoniorenak bizkaieraz. Hizkuntza landua eta eztitasuna aipatzen ditu kritikak obraren goresmen meritu bezala.
[aldatu] Bibliografia
- Konfesino ona
- Peru Abarka:
