Σίμων ο Μάγος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μέρος της σειράς άρθρων Γνωστικισμός

Περσικός Γνωστικισμός Μανδαϊσμός Μανιχαϊσμός

Συροαιγυπτιακός γνωστικισμός Σηθιανοί Βαλεντιανισμός Βασιλιδιανοί

Πατέρες του χριστιανικού γνωστικισμού Σίμων ο Μάγος Κήρινθος Μαρκίων Βαλεντίνος

Πρώιμος Γνωστικισμός Οφίτες Καϊνίτες Καρποκρατιανοί Βορβορίτες

Μεσαιωνικός Γνωστικισμός Παυλικιανισμός Βογόμιλοι Καθαροί

Σύγχρονος γνωστικισμός

Γνωστικά κείμενα Βιβλιοθήκη Ναγκ Χαμαντί Γνωστικά Ευαγγέλια Codex Tchacos

Σχετικά άρθρα Πυθαγορισμός Νεοπλατωνισμός Εύα (Γνωστικισμός)

Ο Σίμων ο Μάγος θεωρείται ιδρυτής μιας δραστήριας θρησκευτικής ομάδας, ο οποίος έζησε κατά το δεύτερο τέταρτο του 1ου αιώνα μ.Χ. Κάποιοι από τους πρώτους εκκλησιαστικούς συγγραφείς τον ταυτίζουν με τον Σίμωνα, ο οποίος αναφέρεται από τον ευαγγελιστή Λουκά στις Πράξεις των Αποστόλων (8:9-25). Κατ' άλλους, θα μπορούσε να είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον Σίμωνα που αναφέρεται στις Πράξεις, ή ακόμη και να αποτελεί μυθικό πρόσωπο.

Πίνακας περιεχομένων 1 Ο Σίμων ο Μάγος 2 Η Ταύτιση του Σίμωνα Μάγου με τον Απόστολο Παύλο 3 Παράγωγα 4 Υποσημειώσεις 5 Βιβλιογραφία 6 Πρόσθετη ανάγνωση

[Επεξεργασία] Ο Σίμων ο Μάγος

Ο Λουκάς στις Πράξεις περιγράφει τον Σίμωνα στη Σαμάρεια σαν "μαγεύοντα και εξιστάνοντα το έθνος της Σαμαρείας" μ' αυτά που έκανε, και προσθέτει πως ισχυρίζονταν "είναι τίνα εαυτόν μέγαν", κι όλοι οι Σαμαρίτες έλεγαν γι' αυτόν:

"Ούτος εστίν η δύναμις του θεού η καλούμενη Μεγάλη" (Πράξ. 8:9-10).

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία από τις περικοπές των Πράξεων όπου καταπολεμείται η ελληνιστική ή ιουδαιοελληνική μαγεία. Η μαγεία ως φαινόμενο, αναφέρεται από τον Ευριπίδη, τον Πλουτάρχο και τον Λουκιανό, ενώ ο Ηρόδοτος συχνά γράφει περί μάγων, ιερέων ή σοφών αστρολόγων που ερμήνευαν τα όνειρα. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν πως ο Σίμωνας ο Μάγος δεν ανήκε στην τάξη αυτή των Περσών ή Βαβυλωνίων μάγων καθώς φαίνεται ότι αυτός δεν ασχολούνταν με την αστρονομία και την αστρολογία.

Είναι γεγονός ότι ο Σίμωνας ο Μάγος ποτέ δεν θεωρήθηκε ως απλός απατεώνας. Αυτό δείχνει όλη η παράδοση της αρχαίας Εκκλησίας, από τον Ιουστίνο, που ήταν κι αυτός από τη Σαμάρεια (Α' Απολ. 20:56, Διάλογ. προς Τρύφωνα 120), μέχρι τον Ειρηναίο, τον Ιππόλυτο και τον Ωριγένη.

Ο Σίμων ο Μάγος προφανώς ηγήθηκε μιας γνωστικίζουσας ομάδας τα μέλη της οποίας μεταγενέστερα ονομάστηκαν «Σιμωνιανοί». Καθώς ο κύριος γνωστικισμός εμφανίστηκε μετά τα μέσα του δεύτερου αιώνα, ο Σίμων μπορεί να περιγραφεί ως ένας από τους προδρόμους του γνωστικισμού. Η παραδοσιακή πατερική και αιρεσιολογική άποψη ότι ο Σίμων ο Μάγος ήταν «αρχηγέτης του Γνωστικισμού και πηγή κάθε αιρέσεως» δεν θεωρείται πλέον πειστική.

Σύμφωνα με τον Ιουστίνο, ήλθε από τους Γέτες στη Σαμάρεια και ασχολήθηκε με μαγείες. Οι Γέτες, ήταν αρχαίος λαός θρακικής καταγωγής, που κατοικούσε στην ευρωπαϊκή Σκυθία, ανάμεσα στον ποταμό Δούναβη προς και στην οροσειρά του Αίμου, του οποίου η χώρα εθεωρείτο ως μία από τις κοιτίδες της μαγείας.

Ο Σίμωνας ασκούσε το επάγγελμα του παρουσιάζοντας τα φανταστικά γεγονότα ως αληθινά με τη συνεργεία των δαιμόνων. Για παράδειγμα, στο απόκρυφο κείμενο "Πράξεις Πέτρου" (2ος αι. μ.Χ.), αναφέρεται μία νεκρανάσταση που έκανε ο Σίμωνας Μάγος, η οποία όμως ήταν ψευδο-θαύμα που οφειλόταν σε "μαγεία" και οφθαλμαπάτη των παρευρισκομένων. Το γεγονός αυτό παρουσιάζεται σε αντίθεση με όσα έπραξε ο Απόστολος Πέτρος, που με πραγματική δύναμη θεού ανάστησε τελικά τον νεκρό.

Για να εντυπωσιάσει το ακροατήριο του, έκανε ανδριάντες να περπατούν, έμπαινε στην πυρά χωρίς να καίγεται, πετούσε, μετέβαλλε τις πέτρες σε ψωμί, γινόταν φίδι, διπρόσωπος, μεταβαλλόταν σε χρυσό, άνοιγε κλειστές θύρες, διέλυε σιδερένια δεσμά, στα δείπνα ζωντάνευε τα είδωλα, έκανε τα σκεύη να κινούνται μόνα τους, δημιουργούσε σκιές που πήγαιναν μπροστά του, όταν βάδιζε. Σύμφωνα με την παράδοση, σε όσους δεν τον πίστευαν, προξενούσε ασθένειες καλώντας τους δαίμονες και βασανιστήρια με τη βοήθεια των πνευμάτων του Κακού.

Για τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς, ο Σίμωνας, είναι το παράδειγμα που δείχνει τη διαφορά ανάμεσα στα θαύματα του θεού και του διαβόλου. Οι δραστηριότητες του χρησιμεύουν στους εκκλησιαστικούς άνδρες ως παράδειγμα των έργων των μάγων και τονίζουν στους πιστούς ότι πρέπει να αποφεύγουν τη συναναστροφή με παρόμοια άτομα.

Η Καινή Διαθήκη, στην περικοπή των Πράξεων, παρουσιάζει τον Σίμωνα ως άνθρωπο που αγαπούσε τη δύναμη. Κατά τη μετάβαση του Αποστόλου Φιλίππου στη Σεβάστεια όπου κήρυττε, ο Σίμωνας θαύμασε όσα έκανε με τη δύναμη του Θεού και πίστεψε ότι βρήκε έναν επικερδέστερο τρόπο να πλουτίζει. Προσπάθησε για το λόγο αυτό να αγοράσει από τους Αποστόλους το χάρισμα:

"δότε καμοί τήν εξουσίαν ταύτην, ίνα ώ εάν επιθώ τάς χείρας λαμβάνη Πνεύμα Άγιον" (Πράξ. 8:19)

Γι' αυτή του την απαίτηση, να εξαγοράσει δηλ. το δικαίωμα της μεταδόσεως του Αγίου Πνεύματος, ο Απ. Πέτρος τον επέπληξε:

"τό αργύριόν σου σύν σοί είη εις απώλειαν, ότι τήν δωρεάν τού Θεού ενόμισας διά χρημάτων κτάσθαι." (Πράξ. 8:20)

Για την Καινή Διαθήκη η ιστορία τελειώνει με αυτή την προειδοποίηση του Πέτρου που ακολουθείται από μια προσπάθεια συνετήσεως του. Ακολούθως, ο Σίμωνας Μάγος ζητά από τους Αποστόλους να προσευχηθούν ώστε να μην του συμβεί κάποιο κακό, χωρίς πάντως να φαίνεται ότι έπιασαν τόπο οι συμβουλές των αποστόλων για μετάνοια, αλλά περισσότερο ο Σίμωνας φαίνεται απλώς να φοβάται τη θεϊκή τιμωρία.

Πάντως, στο απόκρυφο κείμενο "Πράξεις Πέτρου", το τέλος του Σίμωνα περιγράφεται ως αντάξιο του έργου του. Σε διαγωνισμό θαυματοποιίας μεταξύ αυτού και του αποστόλου Πέτρου, ο Σίμωνας προαναγγέλει ότι μπροστά στα μάτια όλων θα ανυψωθεί πηγαίνοντας προς το Θεό, όμως ο Πέτρος, καθώς τον βλέπει να ίπταται με τη βοήθεια των δαιμόνων, προσεύχεται στον Χριστό και ο Σίμωνας ο Μάγος πέφτει από μεγάλο ύψος και σπάει το πόδι του σε τρία σημεία. Κατόπιν λιθοβολείται από το πλήθος το οποίο τελικά πίστεψε στο κήρυγμα του Πέτρου.

Σύμφωνα με την εκδοχή του Ιππόλυτου —ένα μύθευμα που αποσκοπούσε στην πολεμική κατά του Σίμωνα—, ο Σίμων μπήκε μέσα σε λάκκο και θάφτηκε, με την υπόσχεση ότι θα ανέσταινε τον εαυτό του την τρίτη ημέρα αλλά δεν ξαναεμφανίστηκε «επειδή δεν ήταν ο Χριστός»^[1].

[Επεξεργασία] Η Ταύτιση του Σίμωνα Μάγου με τον Απόστολο Παύλο

Η θεωρία ότι ο Σίμων Μάγος ταυτίζεται με τον απόστολο Παύλο ανήκει στον Γερμανό Προτεστάντη θεολόγο, Μπάουρ (Baur). Ο Μπάουρ δέχτηκε ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εξήγηση της χριστιανικής Εκκλησίας του 2ου αιώνα, τη σκληρή πάλη μέχρι το 150 περίπου ανάμεσα σε δυο μερίδες μέσα στην Εκκλησία, την ιουδαΐζουσα και την ελληνίζουσα, με επικεφαλής της πρώτης τον Πέτρο και της δεύτερης τον Παύλο.

Σύμφωνα με τον ίδιο, τα περισσότερα βιβλία της Καινής Διαθήκης είναι μεταγενέστερα συγγράμματα που τοποθετούνται στο τέλος του 2ου αιώνα και εκφράζουν τις προσπάθειες ιουδαϊζόντων και ελληνιζόντων Χριστιανών, με διάθεση εξομάλυνσης των διαφορών τους. Κατ' αυτό τον τρόπο δεν αποδέχεται και την αυθεντικότητα των Πράξεων των Αποστόλων.

Μεταγενέστεροι ερευνητές διατύπωσαν την άποψη πως τα επιχειρήματα αυτά είναι κατά πολύ επηρεασμένα από τα λεγόμενα "ψευδοκλημέντια", μια σειρά από ψευδεπίγραφα κείμενα που συνδέονται με το όνομα του Κλήμη Ρώμης και περιγράφουν φανταστικές ιστορίες σχετικά με τη μεταστροφή του Κλήμεντα στον Χριστιανισμό και υποτιθέμενα ταξίδια του με τον Απ. Πέτρο.

Τα στοιχεία αντι-παυλιανισμού που απαντώνται μέσα στα κείμενα αυτά, οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι, όλες οι αναφορές των "ψευδοκλημέντιων" στο Σίμωνα τον Μάγο και οι διαμάχες του με τον Πέτρο, δεν ήταν παρά μια καλυμμένη περιγραφή της διαμάχης ανάμεσα στους ιουδαΐζοντες και τους ελληνίζοντες χριστιανούς. Κατά τον Baur, αυτές οι ιδέες εμφανίζονται και στο βιβλίο των Πράξεων. Απλώς ο Απόστολος Παύλος κατά την εποχή εκείνη, ήταν ένα πολύ σεβαστό πρόσωπο ώστε να ταυτιστεί ανοιχτά σε ένα κείμενο με τον Σίμωνα Μάγο.

[Επεξεργασία] Παράγωγα

Από την τακτική αυτή του Σίμωνος του Μάγου ο οποίος επιχείρησε να εξαγοράσει με χρήματα την χάρη επικλήσεως του Αγίου Πνεύματος, επικράτησαν στην ελληνική γλώσσα και τα παρακάτω παράγωγα:

• Σιμωνία
• Σιμωνιακοί
• Σιμωνιακά
• Σιμωνιανοί

[Επεξεργασία] Υποσημειώσεις

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

• Richards, Larry, "Every Man in the Bible", Nashville: T. Nelson, 1999.
• Bromiley, Geoffrey W., "The International Standard Bible Encyclopedia, Revised", Eerdmans, 1988, λήμμα: Simon Magus.
• Σ. Παπαδόπουλος, "Πατρολογία", Τόμος Α', Αθήνα, 2000
• "Απόκρυφα κείμενα της Καινής Διαθήκης", Τόμος Ε', Πύρινος Κόσμος, 1993
• After Jesus: The Triumph of Christianity, 1992, The Reader's Digest Association.
• Simon Magus: His Philosophy and Teachings, G.R.S. Mead, 2003, Book Tree.
• Εκκλησιαστική Ιστορία, 6η εκδ., Βασίλειος Στεφανίδης, 1959, Εκδόσεις Παπαδημητρίου.
• Simon Magus: the first gnostic?, Stephen Haar, 2003, Walter de Gruyter.

[Επεξεργασία] Πρόσθετη ανάγνωση

• Οι αρχαίοι Γνωστικοί
• Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια: λήμμα "Σίμων Μάγος", στην αγγλική.
• Καθολική Εγκυκλοπαίδεια: λήμμα "Σίμων Μάγος", στην αγγλική.
• Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, 1911: λήμμα "Σίμων Μάγος", στην αγγλική.