Ιερώνυμος Μπος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus van Aken, περ. 1450 - 1516) ήταν σημαντικός Ολλανδός ζωγράφος που έζησε την περίοδο του μεσαίωνα. Στην εποχή του θεωρήθηκε ένας "επινοητής τεράτων και χιμαιρικών οπτασιών" ενώ περίπου στα 1600 ο ιστορικός τέχνης Κάρελ φαν Μάντερ χαρακτήρισε τους πίνακες του Μπος ως "θαυμαστές και παράξενες φαντασιώσεις, συχνά ανατριχιαστικές". Στον 20ο αιώνα, αρκετοί μελετητές του έργου του Μπος απέδωσαν ένα βαθύτερο νόημα στη ζωγραφική του και προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις καταβολές της. Έχει χαρακτηριστεί ως ένας υπερρεαλιστής του 15ου αιώνα ενώ για άλλους, το έργο του αντανακλά απόκρυφες πρακτικές του μεσαιωνικού κόσμου όπως η αλχημεία ή η μαγεία.

Πίνακας περιεχομένων 1 Βιογραφικά στοιχεία 2 Έργο 3 Βιβλιογραφία 4 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία] Βιογραφικά στοιχεία

Ο Ιερώνυμος Μπος (πραγματικό όνομα Ιερώνυμος φαν Άκεν) γεννήθηκε και έζησε στο Χερτόχενμπος, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του δουκάτου της Βραβάντης που ανήκε στη σφαίρα ηγεμονίας του δούκα της Βουργουνδίας. Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και την καλλιτεχνική δραστηριότητα του Μπος προέρχονται από τα δημοτικά αρχεία του Χερτόχενμπος καθώς από τα λογιστικά βιβλία της θρησκευτικής Αδελφότητας της Παναγίας, της οποίας μέλος ήταν και ο Μπος. Η πρώτη αναφορά στον Ιερώνυμο Μπος καταγράφεται το 1474 ενώ ανάμεσα στο 1479 και το 1481 φαίνεται πως παντρεύτηκε την Aleyt Goyaerts van den Meervenne.

Την περίοδο 1486 - 1487 εμφανίζεται για πρώτη φορά το όνομά του στα αρχεία των μελών της Αδελφότητας της Παναγίας, μία από τις πολυάριθμες αδελφότητες που ανθούσαν κατά το μεσαίωνα και η οποία είχε ως κέντρο λατρείας μία εικόνα της Παναγίας που θεωρείτο θαυματουργή. Αποδεικνύεται πως τα περισσότερα μέλη της οικογένειας του Μπος ήταν επίσης μέλη της αδελφότητας. Επιπλέον ο Μπος φαίνεται πως φιλοτέχνησε έργα κατά παραγγελία για την αδελφότητα καθώς υπάρχουν επιβεβαιωμένες οικονομικές συναλλαγές για τις περιόδους 1480-1481, 1493-1494 και 1511-1513.

Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν πως ο Μπος ταξίδευσε εκτός της πόλης του, υπάρχουν ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες είναι πιθανό να επισκέφτηκε τις νότιες Κάτω Χώρες. Για την καλλιτεχνική παιδεία του Μπος πολύ λίγα είναι γνωστά και θεωρείται πως εκπαιδεύτηκε από τον πατέρα του ή κάποιον άλλο συγγενή του ζωγράφο. Ο θάνατος του Μπος χρονολογείται στα 1516 και αναφέρεται επίσης στα αρχεία της Αδελφότητας της Παναγίας. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε στις 9 Αυγούστου, στη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη.

[Επεξεργασία] Έργο

Αρκετά περιορισμένες είναι και οι επίσημες αναφορές που διαθέτουμε σχετικά με το έργο του Μπος. Γνωρίζουμε πως αρκετά έργα του υπήρχαν στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, όπου η Αδελφότητα της Παναγίας διατηρούσε ένα δικό της περεκκλήσιο αν και σήμερα δεν υπάρχουν ίχνη τους. Οι περισσότεροι από τους πίνακες που φιλοξενούνται σήμερα σε μουσεία ή ιδιωτικές συλλογές αποτελούν αντίγραφα ή μιμήσεις των πρωτότυπων συνθέσεων του Μπος και μόνο 30 πίνακες και μερικά σχέδια μπορούν με βεβαιότητα να αποδοθούν σε αυτόν. Επιπλέον ελάχιστα από τα έργα αυτά φέρουν χρονολογία ενώ αρκετά έχουν υποστεί σημαντικές φθορές.

Τα πρώιμα έργα του Μπος έχουν αρκετά κοινά σημεία με την Ολλανδική τέχνη της εποχής και ειδικότερα με τις διακοσμήσεις χειρογράφων. Ανάμεσα στους πίνακες που ομόφωνα συγκαταλέγονται στην πρώτη περίοδο του Μπος (1470 - 1485) βρίσκονται τα Επιφάνια, το Ιδέ ο Άνθρωπος και ο Ταχυδακτυλουργός, έργα που ακολουθούν περισσότερο παραδοσιακά πρότυπα και είναι απλούστερα σε ότι αφορά τη σύνθεση. Είναι γενονός πως ελάχιστα από τα πρώιμα έργα του Μπος διαφέρουν αισθητά από την παραδοσιακή εικονογραφία, αν και λεπτομέρειες των πινάκων προαναγγέλλουν τις μετεγενέστερες καινοτομίες των έργων του.

Ο Μπος φιλοτέχνησε αρκετά τρίπτυχα, τρεις δηλαδή διαδοχικούς πίνακες συνήθως ζωγραφισμένους πάνω σε μία ξύλινη επιφάνεια. Ένα από τα δημοφιλέστερα και ίσως σημαντικότερα έργα του είναι ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων, έργο που θεωρείται γενικά ως το σχόλιο του Μπος πάνω στο θέμα του θανάσιμου αμαρτήματος της λαγνείας. Στο αριστερό φύλλο του τρίπτυχου απεικονίζεται ο Αδάμ και η Εύα στον κήπο της Εδέμ, στο μεσαίο φύλλο κυριαρχεί το θέμα των σαρκικών απολαύσεων ενώ στο δεξιό φύλλο δεσπόζει η απεικόνιση της Κόλασης.

Η έννοια της αμαρτίας αλλά και το ευρύτερο μεσαιωνικό θέμα της Δευτέρας Παρουσίας (ή διαφορετικά της Τελικής Κρίσης) αποτέλεσαν κεντρικούς άξονες στη θεματολογία του Μπος, που είναι σχεδόν εξολοκλήρου θρησκευτικού περιεχομένου.

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

• Jos Koldeweij, Bernard Vermet & Barbera van Kooij, Hieronymus Bosch. New Insights Into His Life and Work, NAi Publishers, Rotterdam 2001 (ISBN 90-5662-214-5)
• Walter Bosing, Hieronymus Bosch, Tachen
• Sandra Orienti & Rene de Solier, Hieronymus Bosch

[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• WebMuseum: Hieronymus Bosch
• Bosch Universe
• Artchive: Hieronymus Bosch
• Βιογραφικό & έργα του