Mnichojstwo
Z Wikipedije
Mnichojstwo jo wót asketiskich idealow formowana nabóžna praktika, z kótarejuž co mnich w tom, až se wót swěta wótwobrośijo a se swětnym celam wótrjaknjo, swójo žywjenje dospołnje danemu spirituelnemu celoju wěnowaś. We wšakorakich nabožninach eksistuju wšakorake formowanja mnichojstwa, pśedewšym w buddhismje a kśesćijaństwje, teke w hinduizmje a daoismje, nic pak na pśikład w islamje.
Wopśimjeśe |
[wobźěłaś] Póchad słowa
Słowo mnich se wótwoźijo wót grichiskego słowa μοναχός, monachos, kótarež jo wótwoźone wót grichiskego monos „sam“. To pak njewóznamjenijo, až jo mnich sam žywy, ale až jo jano na Boga wusměrjony žywy - na Boga samego wusměrjony. To wuswětlijo regula swětego Benedikta z Nursije (Kap. 1, „Družyny mnichow“).
Mnich resp. jogo žeński pendant, mnichowka, kněžnicka abo rědniska sotša, jo asketiski žywy cłonk nabožyny, kótarež se nachylnje abo na cas swójogo žywjenja do słužby swójeje wěry stajijo.
[wobźěłaś] Zasadne
Głowny zaměr mnichojstwa jo mystiske procowanje tenbocnje se zjadnośiś ze wšo wopśimujucym bogojstwom resp. dojśpijucy dospołnu nutśikownu proznosć njepósrědnje nazgóniś bogojsku transcendentnu realitu, kótaraž zwucone cłowjeske zamóžnosći dopóznaśa pśesega. Tomu celoju mógu słužyś na pśikład: meditacija, ekstatiska zagóritosć, bjatowanje, askeza, spót, marskanje se a techniki wójowanja.
[wobźěłaś] Formy žywjenja
[wobźěłaś] Sam abo gromaźe samotnje
Mnich móžo byś žywy ako eremit abo anachoret sam za sebje pak blisko sedlišćow pak daloko w źiwiznje lěsow abo w samotnosći pusćiny. Iriske a galiske mnichy su w 5. a 6. lětstotku wuběgnuli na wubocne kupy abo su se pśewóstajili mórju w małych cołnach. W Tibeśe daju se mnichy hyšći źinsa zamurjowaś do śamneje jamy z jano jadnučkeju źěrku za pódawanje piśa a jěźe.
Druge mnichy, tak pómnjenjone Koinobity, su w kloštarjach „zgromadnje žywe“ (= grichiski koinos bios).
[wobźěłaś] Vita contemplativa a Vita activa
Ako Vita contemplativa se rozmějo w tradiciji Benedikta z Nursije mnichojski ideal wótśěgowanego žywjenja, pó kótaremž su južo buddhistiske mnichy w 5. lětstotku do Chr. a teke eremity w 3. a 4. lětstotku pó Chr. žywy byli. Vita contemplativa se pomina, aby mnich se wótwobrośił wót swětnych wěcow (na pśi. bogatstwo, cesć, móc a seks) a se pśiwobrośił Bogoju. Napśeśiwne zapśijeśe Vita activa wuzwignjo statkownu lubosć k blišemu.
[wobźěłaś] Acedia contra ora et labora
W dožywjenjach prědnych kśesćijańskich samotarjow wopisujo Acedia, pógniłosć wutšoby abo ducha, wustatkowanja śěžkich myslow, kótarež wobgrozyju wósobinu a depresiju wuwołaju. Spisowaśel Euagrios Pontikos jo rozměł depresiju ako nadměru wobuze, žadanja a sytnosći. Pisał jo wó tšašnem wósłabjenju dušenych mócow, kótarež wjedu mnicha do błudnosći a jogo prócowanja zanicujo. Wuchadajucy ze žywjeńskich wašnjow swětego Antoniusa, su kśesćijańske mnichy wuwili program, w kótaremž stojtej źěło a bjatowanje w strowem poměrje napśeśiwo. Źěło jo šćitało mnicha pśed pśegnatym koncentrowanim na sebje samogo a jo słužyło dwěma celoma: pla bjatowanju mysli wězaś, aby do dali njewuběgali a k drugemu, aby mnichy zasłužyli, což za žywjenje trjebaju. Wjele buddhistiskich šulow wótpokazujo źěło a mnicham njejo dowolone aktiwnje pšosyś. Mógu jano braś, což se jim dobrowólnje dawa. W Zen-Buddhizmje jo źěło pak źěl prakse.
[wobźěłaś] Wójowanje a wójna
Za tym ako su buddhistiske mnichy w Chinje wupytnuli, až dłujka meditacija kšejnemu wobběgoju škóźi, jo mejstaŕ Bodhidharma na zakłaźe indiskeje techniki wójowanja wuźěłał pógibowański program za swóje mnichy, kótaryž jo se pózdźej ke Kung Fu wuwijał. Skóro su byli Kung Fu-mnichy woblubowane sobuwójowarje we wójowanjach wó móc lokalnych knězow a kejžorow. Teke w orientalisko-kśesćijańskem mnichojstwje su nastali južo w pózdźejšej antice wobronite mnichojske rědy, kótarež su pódpěrali aleksandrinske biskupy psí wójowanju napśeśiwo tatanjam a riwalizěrujucym kjacarstwam. Na kśesćijańskich idealach bazěrujuce wójowańske mnichojstwo (tempelowe ryśarje, rěd nimskich ryśerjow) bu za cas kśicnych wójnow jaden ze słupow pśi zdobyśu a zašćitanju swětego kraja.
