Подлежащи
Википедири материал
Подлежащи, — предложенин тĕп членĕсенчен пĕри. 1920-1930 çулсенче шкулти вĕренӳ кĕнекисенче хуçа терминпа усă курнă. Ăна форма, грамматика пĕлтерĕшĕ, предложенинн шухăш тытăмĕ тăрăх палăртаççĕ. Форма критерийĕ тăрăх подлежащи тĕп падежра тăмалла: Аннушкин кухньăналла утрĕ (Талвир). Апла пулин те тĕп падежри кашни сăмахах подлежащи пулмасть. Тĕслĕхрен, Пĕр ирхине поезд вăрман хĕрринчи ял çумĕпе иртсе пычĕ (В.Алент.) предложенири паллă тунă япала ячĕсенчен поезд сăмах çеç подлежащи пулать, мĕншĕн тесен вăл ĕç субъектне пĕлтерет. Предложненин шухăш тытăмне Туслă çемьен тăваттăмĕш членĕ — Ергунова (Маяксем) йышши тĕслĕхсенче шута илмелле.
Подлежащин сăпатпа хисеп формисем нумай чухне сказуемăйра палăраççĕ: Кивви çĕннине хăй тĕллĕн, кĕрешӳсĕр парăнмасть (Г.Хл.); Пĕррехинче эпĕ хамăр пахчара шурă кăвакарчăн тупрăм (Илпек); Эпир пысăк юхăмран çăлăнса çыран хĕрне тухрăмăр, япаласене пушатрăмăр (В.Гол.). Сăпатпа хисеп формисем сказуемăйра сăнланмасан та пултараççĕ: Эпĕ нихçан та никама усал сунман, Инна (Маяксем).
Подлежащи вырăнĕнче хăй пĕлтерĕшлĕ пуплев пайĕсем тĕл пулаççĕ. Анлăн сарăлса выртать Атăл улăхĕ (Элкер); Кăнтăрла иртейнĕ(Трубина); Юрă-па пĕтĕм урам хушши янăраса пы-рать (Хумма Ç.); Чăнни яланах çиеле тухать (Агаков); Иксĕмĕр калаçкаласа ларатпăр (Трубина); Вăт кайăк тăк кайăк ку (Элкер); Ача-пăчана шанакан хăрах куçлă пулакан (Ват. сăм.). Подлежащи хăй пĕлтерĕшлĕ тата пулăшу пĕлтерĕшлĕ сăмахсен пĕрлешĕвĕнчен те пулма пултарать: Михха майлисем утрава тара парасшăн (Н.Мр.).
Подлежащипе сказуемăй ушкăнĕсене пĕр-пĕринчен палăртса уйăрнине кăтартнă чухне тĕп членсем хушшине тире лартаççĕ: Халăх вăл — тӳре-шара та, улпут та, сутуçă та мар (Юхма); Платтун — лаша çулĕ çинче (Талвир). Палăртса калас тĕллев çук пулсан тиресĕрех çыраççĕ: Çырма сарлакăшĕ пилĕк-ултă метр (Б.Шор.); Эсĕ шурă пански носкипе, калушпа (Маяксем).
[тӳрлет] Литература
- Андреев И.А. Чăваш синтаксисĕн ыйтăвĕсем. I пайĕ. Ш., 1973;
- Андреев И.А. Чăваш чĕлхи. Синтаксис. 8—9 классем валли. Ш., 2001;
- Андреев И.А. Чăваш орфографийĕпе пунктуацийĕ. Тĕрĕс çырмалли правилăсем. 2-мĕш кăл. Ш., 1992.
| Предложени членĕсем |
| Подлежащи | Сказуемăй | Дополнени | Обстоятельство | Определени |
