Vuna
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
Vuna je vlakno proizvedeno od krzna životinja iz porodice Caprinae, prevashodno od krzna ovaca. Međutim krzno ostalih vrsta sisara, kao što su koze, alpake, zečevi i slično, se može koristiti za proizvodnju vune.
Sadržaj |
[uredi] Osobine
Vuna ima prirodnu osobinu regulisanja temperature. Unutrašnjost vlakna vune može preuzeti vodenu paru, dok vanjska površina odbija vodu. Vlakno može prihvatiti do 33% vode u odnosu na svoju suhu težinu bez da se osjeti da je vlažna. Suši se znatno brže nego, na primjer, pamuk. Proizvod od vune sadrži u odnosu na ukupnu zapreminu do 85% od vazduha. To svojstvo mu omogućava da jako dobro grije. Vuna se ne maže a i ne gužva, jer je vlakno elastično. Osim toga, jednom obojena, ne gubi boju i nije zapaljiva. Ne gori, nego se odmah pretvara u ugljen, a za razliku od vještačkih vlakana jedva da upija znoj. Bez posebne obrade, može izazivati osjećaj neugodnog "grebanja" na koži. Tog grebanja nema kod finih merino vuna.
[uredi] Tipovi vune
Tipovi vune se određuju prema kvalitetu vlakna:
[uredi] Merino vuna
To je fino, mehko, vrlo kovrčavo i najkvalitetnije vlakno vune. Potiče od merino ovaca. Koristi se za proizvodnju visoko kvalitetnog kamgarna, od kog se zatim šije gornja odjeća. Finoća vlakna se kreće od 16 do 23,5 mikrometara. Svjetski rekord finoće merino vune postavila je vuna sa Novog Zelanda, sa 11,8 mikrometara (za usporedbu: ljudska kosa ima oko 30 mikrometara).
[uredi] Crossbred vuna
To je vuna srednje kvalitete, srednje finoće, nije tako mehka i kovrdžava kao merino. Potiče od Crossbred ovaca koje su mješanci između merino ovaca i ovaca sa grubom vunom. Ova se vuna koristi takođe za proizvodnju gornje odjeće kao i za razne oblike kućne upotrebe.
[uredi] Gruba vuna
To je vuna najnižeg kvaliteta, vrlo je gruba. Slabo je ili nimalo kovrdžava. Potiče od ovaca s grubom vunom kao što je Shetlandska ovca. Koristi se za proizvodnju tepiha ili ima tehničku primjenu (proizvodnja izolacionih materijala i sl.)
[uredi] Vuna kao trgovački artikal u srednjovjekovnoj Bosni
Vuna je značajan trgovački artikal u izvozu iz Bosne u primorje u srednjem vijeku. Vuna je služila za pravljenje različitih vrsta tkanina, prije svega za odijevanje. Radi se o vuni ovaca koja je po izvršenom striženju prečišćavana (prana) i umotavana u bale koje su tovarima prebacivane na tržišta. Bosanska vuna dugo vremena je snadbijevala primorska tržišta gdje je dalje prerađivana. Sa osnivanjem modernijih manufakturnih suknarskih radionica i širenjem tržišta vune, izvoz vune iz Bosne je bio smanjen i lokaliziran. Osim vune kao sirovine, iz Bosne su izvoženi i poluproizvodi i gotovi proizvodi od vune načinjeni u Bosni. To su bili vuneni pokrivači, ćebad, kabanice i ogrtači. Iako su bili grublje obrade, u odnosu na savremene mediteranske tkanine, navedene izrađevine od vune su bile izuzetno tražene zbog svoje kvalitete. Stočarstvo u srednjovjekovnoj Bosni je najbolje bilo razvijeno kod Vlaha, pa je i izvoz vune i vunenih proizvoda najvećim dijelom bio u njihovoj režiji.
