Porto Riko
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
|
|||||
| Lokacija | |||||
 |
|||||
| Fizičke karakteristike | |||||
| Površina | 9.104 km² | ||||
| Stanovništvo | 3.912.054 | ||||
Slobodna država Porto Riko (španski Estado Libre Asociado de Puerto Rico; Engl. Commonwealth of Puerto Rico) je jedno od Američkih vanjskih područja , Ostrvska država Kariba udružena sa SAD-om. Sastoji se od ostrva Porto Riko i više manjih ostrva, Vieques, Culebra, Culebrita, Palomino, Mona i Monita. Porto Riko je najistočniji i najmanje ostrvo Velikih Antila
Sadržaj |
[uredi] Historija
Otkrio ga je Kristofor Kolumbo na svom drugom putovanju 1493 čime je postao dijelom Španskih posjeda. Petnaest godina kasnije Juan Ponce de León je počeo s koloniziranjem ostrva, što je dovelo do isrijebljenja Indijanaca i "uvoza" crnih robova . Još prije dobivanja unutrašnje autonomije 1897 od Španije, na ostrvu je 1837 ukinuto ropstvo.
Godinu dana kasnije, 10. decembra 1898., Sjedinjene Američke Države su anektirale Porto Riko. To je bila posljedica špansko-američkog rata. S donošenjem Jonesovog akta (1917) Porto Riko ponovo dobiva pravo na unutrašnju samoupravu, koja se 1948 još proširuje. 25. jula 1952 ostrvo dobija status dominiona.
U glasanjima 1967. i 1993. portorikanci su se izjasnili protiv nezavisnosti i za nastavak povezanosti sa SAD-om. Reorganizaciju u standardnu američku Saveznu državu su odbili, prednost su dali statusu iz 1952. godine.
[uredi] Politika
Portoriko je pridružena slobodna država unutar SADa.
- Parlament: Zastupnički dom sa 54 člana i Senat sa 28 članova.
- Direktni izbori Guvernera svake 4 godine.
Portorikanci su građani SADa, ali na izborima u SADu nemaju glasačko pravo. U predstavničkom domu Kongresa SAD-a Porto Riko je zastupljen s jednim pretstavnikom ali bez prava glasa.
Na jednom od malih ostrva ispred Portorika, Viequesu, mornarica SAD-a je od Drugog svjetskog rata testirala oružje ne obazirući se pri tome previše na stanovništvo i okoliš. Građani su povremeno zaposjedali to područje. Borili su se, dijelom potpomognuti i od strane lokalnih političara, za trenutni prekid manevara. Streljivo, među ostalim i ono sa osiromašenim uranom i ostatci hemikalija dovode, po njihovom mišljenju, do povećanog postotka oboljevanja djece od Raka kao i drugih uticaja na zdravlje stanovništva. Nakon političke borbe koja je trajala desetljećima, 2001. je postignut dogovor sa Vladom SAD-a, pa je u julu 2003 počelo povlačenje vojnih snaga SAD-a s ostrva Vieques.
[uredi] Stranke
Političko podneblje u Porto Riku se razlikuje od američkog. Imaju više stranaka koje su svojim djelovanjem okrenute prije svega unutrašnjim problemima Porto Rika.
[uredi] Geografija
Ostrvo je brdovito sa puno brdovitih područja (60% površine), ali ima i područja sa kišnim šumama , pustinjama i plažama.
- Najviši vrh: Cerro La Punta (1.338 m)
- Najduža rijeka: La Plata (80 km)
Ostrvo je okruženo vrlo dubokim dijelovima okeana: duž sjevera ostrva proteže se Portorikanska brazda s dubinom od 9.219 m u Atlantiku, a na jugu je venecuelanski bazen dubine 5.649 m u karipskom moru .
[uredi] Stanovništvo
Stanovništvo Portorika je podijeljeno na 78 općina. Više od 80% od nepunih 4 miliona stanovnika Porto Rika su katolici (aktivni katolici su njih oko 55%). Iako je ostrvo dio SAD-a, samo njih oko 10% se izjašnjava da su Amerikanci. Većina (čitavih 87%) sami sebe vide kao potomke Španaca ili afričkih robova. Kao prvi jezik, španski govori više od 93% a prvi jezik je engleski samo za njih 7%. Na sveučilištima se uglavnom predaje samo na engleskom.
Popis indijanskih plemena (prema Lehmannu, 1920):
- Agueynaba.
- Arecibo.
- Aymamon.
- Bayamo.
- Coamo.
- Guanica.
- Guarionex.
- Humacao.
- Loaiza.
- Mabodamaca.
- Mayaguex.
- Urayoan.
- Utuado.
- Yagueca.
- Yauco.
[uredi] Ekonomija
Najvažniji poljoprivredni proizvodi su im šećerna trska, banane, kafa, ananas i duhan, a važan je i ribolov. Važnije industijske grane su prehrambena proizvodnja, tekstilna i cementna industrija i proizvodnja strojeva, ali je važan gospodarski faktor i turizam.
[uredi] Nauka
U Arecibu se u jednoj kotlini nalazi Teleskop Arecibo, najveći radio-teleskop na svijetu.
[uredi] Klima
Na ostrvu vlada (sub-) tropska klima s prosječnom temperaturom od 28°C. Sjeverna obala i viši dijelovi ostrva imaju redovite pljuskove, dok je južni dio relativno suh.
| Političke podjele Sjedinjenih Američkih Država |  |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||
