Povijest Hrvatske

From Wikipedia

Ovaj članak je dio serije Historija Hrvatske

Rana historija
Prije Hrvata
Porijeklo Hrvata
Srednjovjekovna historija
Srednjovjekovna Hrvatska
Hrvatsko kraljevstvo
Unija s Ugarskom
Habsburška vladavina
Hrvatska u 20. vijeku
Kraljevina SHS/Jugoslavija
Banovina Hrvatska
Drugi svjetski rat u Hrvatskoj
Nezavisna država Hrvatska
ZAVNOH
SFRJ
Moderna Hrvatska
Domovinski rat
Poratna Republika Hrvatska
Ovaj okvir: vidi • diskusija • uredi

Na području današnje Hrvatske su prva ljudska naselja postojala još u prahistoriji, a u Starom vijeku historijski izvori bilježe razna, pretežno ilirska plemena, a nešto kasnije grčke kolonije na obali Jadrana. Od 1. vijeka n.e. teritorija današnje Hrvatske je dio Rimskog Carstva. Raspadom Carstva, današnja Hrvatska postaje dijelom Zapadnog carstva, a njegovim padom tokom Velike seobe naroda vlast preuzimaju razna barbarska plemena.

Historija Hrvatske u suvremenom smislu počinje kada na obale Jadrana dolaze slavenska plemena i narodi među kojima su najbrojniji Hrvati, čije se prisustvio bilježi od 7. vijeka. Njihovi plemenski savezi se postepeno formiraju u države od kojih će najvažnija i najmoćnija biti kneževina Dalmatinska Hrvatska, a od 9. vijeka Hrvati prihvaćaju kršćanstvo. Godine 925. knez Tomislav iz loze Trpimirovića je ujedinio Panonsku (Posavsku) i Dalmatinsku (Primorsku) Hrvatsku te postao prvim kraljem velike hrvatske države. Srednjovjekovno hrvatsko kraljevstvo doseglo je vrhunac pod kraljem Petrom Krešimirom IV. (1058.-1074.), a nakon čega je slijedio period slabljenja i dinastijskih sukoba u koje su se umiješali Mađari.

Godine 1097. je u bitci na Gvozdu mađarski kralj Koloman pobijedio i ubio hrvatskog kralja Petra Svačića te tako omogućio da se 1102. tzv. Pacta Conventom formira personalna unija između dvije države koja će sljedećih nekoliko vijekova postojati kao Hrvatsko-ugarsko kraljevstvo. Tada se u Hrvatskoj konačno profilira feudalno uređenje. Centar kulturnog i političkog života počinje pomicati s juga na sjever od 1420. kada je mađarski kralj Ladislav Napuljski prodao Dalmaciju Mlečanima.

Od sredine 15. vijeka Hrvatsko-ugarsko kraljevstvo trpi teške udarce zbog širenja Otomanskog Carstva, a nakon poraza Mađara u Mohačkoj bitci hrvatsko plemstvo na Cetingradskom saboru 1527. godine bira Habsburgovce za hrvatsku vladarsku kuću. Habsburgovci s vremenom formiraju Vojnu krajinu kojom je zaustavljen turski prodor, a krajem 17. i početkom 18. vijeka od otomanske vlasti oslobođena Slavonija. Nakon što je u francuskim revolucionarnim ratovima uništena Mletačka Republika, njeni dalmatinske i istarske teritorije, uz kraći interval pod Napoleonovom vlašću (Ilirske pokrajine) postaju dijelom Austrijskog Carstva čime je cijela teritorija današnje Hrvatske po prvi put pod jednim te istim režimom.

U 19. vijeku se među Hrvatima, kao i drugim narodima Istočne i Centralne Evrope, pojavljuje nacionalni preporod, koji se s vremenom pretvara u pokret čiji je cilj Hrvatsku kao nacionalnu državu bilo u okviru reformirane Habsburške monarhije, šire jugoslavenske unije, odnosno potpuno samostalnog entiteta.

Godine 1918. Austro-Ugarska se nakon poraza u prvom svjetskom ratu raspala te je u Zagrebu kratkotrajna formirana Država Slovenaca, Hrvata i Srba koja se nakon mjesec dana s pobjedničkom Srbija|Srbijom ujedinila u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Mirovnim ugovorima su pak Istra, Rijeka, Zadar i brojni dalmatinski otoci potpali su pod italijansku vlast. Sama je Hrvatska u novoj državi, koja je 1929. preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju, izgubila elemente vlastite državnosti, ali ih je djelomično obnovila godine 1939. sporazumom Cvetković-Maček kojim je formirana autonomna Banovina Hrvatska.

Godine 1941. za vrijeme drugog svjetskog rata Jugoslaviju su u aprilskom ratu napale i okupirale Sile Osovine. Manji dio Hrvatske su anektirale Mađarska i Italija, dok je na većem dijelu formirana fašistička Nezavisna Država Hrvatska. Protiv tog režima su se borili Titovi komunistički partizani čiji je program, uobličen kroz ZAVNOH, sadržavao obnovu hrvatske države kao federalne jedinice u reformiranoj Jugoslaviji. Partizanska područja su 1944. postala Federalna država Hrvatska kojoj su 1945. nakon pobjede u ratu priključene Istra i Dalmacija, a Hrvatska je 1946. postala Narodna Republika Hrvatska kao jedna od šest republika Federativne Narodne Republike Jugoslavije.

Godine 1990. su u Hrvatskoj održani prvi demokratski višestranački izbori na kojima je pobijedili nacionalisti na čelu s Franjom Tuđmanom te započeli projekt čiji je cilj bilo hrvatsko osamostaljenje. Na hrvatskim područjima sa srpskim stanovništvom je kao reakcija na to 1991. formirana Republika Srpska Krajina, a napetosti dovele do izbijanja oružanog sukoba koji je završen hrvatskom pobjedom 1995. godine i uspostavljanjem hrvatske vlasti na njenoj međunarodno priznatoj teritoriji 1998. godine.