Francuska revolucija
From Wikipedia
Francuska revolucija je naziv za niz događaja kojima je u Francuskoj od godine 1789. do godine 1793. postupno zbačena dotadašnja apsolutna monarhija i zamijenjena novim društvenim uređenjem koje je predstavljalo jednu od prvih demokratskih republika u tadašnjoj Evropi.
Francuska je prije revolucije bila apsolutna monarhija s kraljem na čelu i feudalna država po ustroju društva. Društvo je bilo podijeljeno u tri staleža: 1. svećenstvo, 2. plemstvo. 3. građanstvo, seljaštvo i ostali. Svećenstvo i plemstvo su bili privilegirani neradnici koji su cinili 2% ukupnog broja stanovnika, dok je najbrojnije bilo francusko seljastvo (90%) i buržoazija i radništvo-8%.
Budući je ekonomska politika Francuske bio kameralizam (što znači da se količina novca u državi zadržavala punjenjem državne blagajne), to je u pravilu značilo su porezi kojih su prva dva staleža bila oslobođena, bili nametnuti trećem, ionako najsiromašnijem staležu.
U to je doba francuski kralj bio Louis XVI koji je zbog čestih ratova, novčane pomoći američkim državama u borbi za oslobođenje i brojnih drugih troškova toliko iscrpio državnu riznicu da je 1788. godine proglašen bankrot.
Kralj je tada, nakon 175 godina bio primoran ponovno sazvati Skupštinu državnih staleža. Zastupnici izabrani na izborima širom francuske sastali su se 5. maja 1789. u Versaillesu. Svakom je staležu bio osiguran jednak broj mjesta, što je vladajućim staležima automatski davalo natpolovičnu većinu, pa se treći stalež pobunio zahtjevom za glasanje po zastupnicima, a ne po staležima kako je bilo određeno.
Nakon očekivane negacije zahtjeva, treći je stalež odbacio staleški red i proglasio se Narodnom skupštinom. Po pridruživanju nekih predstavnika plemstva i svećenstva kralj je bio primoran dopustiti rad Narodne skupštine koja se ubrzo proglasila Narodnom ustavotvornom skupštinom zbog namjere izrađivanja ustava.
Pod pritiskom dvaju vladajućih staleža i gubitka utjecaja, kralj je sazvao vojsku za napad na skupštinu. Čuvši za to, naoružane pariške mase jurišom su osvojile tvrđavu Bastille, kraljevski zatvor i simbol starog poretka. U spomen tog događaja i dan danas se 14. jula u Francuskoj slavi kao Dan republike.
Uskoro je ustavotvorna skupština ukinula feudalne povlastice i davanja seljaka čime je stari poredak bio zauvijek srušen, a donesena je i Deklaracija o pravima čovjeka i građanina, jedan od temeljnih dokumenata u povijesti ljudskih prava.
Nedugo zatim crkava je sekularizirana, a njena su imanja proglašena državnim dobrom (prodajom tih imanja vlast je pokušala riješiti državnu krizu). 3. septembra 1791. proglašen je prvi francuski ustav kojim je Francuska postala građansko-demokratska ustavna monarhija sa strogom podjelom vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku. Na čelu države i dalje je bio kralj, ali sada ograničen u vladavini. Zakone je donosila ustavotvorna skupština preimenovana u Zakonodavnu skupštinu, dok je kralj imao pravo veta i izvršnu vlast. Francuska je podijeljena u 83 departmana, cehovi su ukinuti i time je omogućen slobodan razvoj obrta industrije i trgovine. Seljaci su postali zakupnici zemlje na kojoj su radili, a biračko pravo dano je punoljetnim muškarcima s imovinom određene vrijednosti.
Među pristašama revolucije razvilo se idejno podvojenje, pa tako razlikujemo žirondince, umjerene demokrate iz pokrajine Gironde, i jakobince, ekstremne radikale koji su se okupljali u samostanu Sv. Jakova.
Kao rezultat svih tih naglih reformi, dijelovi plemstva su postali neprijateljski raspoloženi prema novom režimu te počeli odlaziti u emigraciju i kovati zavjere s ciljem da uz pomoć stranih trupa vrate stari poredak. Neodlučni kralj Louis XVI je prilikom bijega u Varennes godine 1791. dao dojam da ih podržava, što je javnost ozbiljno okrenulo protiv njega i pojačalo potporu jakobincima.
Ključni događaj za dalji tok Revolucije bila je objava rata Austriji 20. aprila 1792. godine, na čiju stranu su stale druge evropske države. Taj datum predstavlja početak francuskih revolucionarnih ratova koji će s vremenom prerasti u napoleonske ratove te, s manjim ili većim prekidima, trajati sve do 1815. godine i na evropskom kontinentu izazvati krvoproliće i pustošenje nedosegnuto do prvog svjetskog rata.
Nakon što su prvi mjeseci rata krenuli katastrofalno loše po francusku vojsku, javnost je za to okrivila kralja koji je u augustu 1792. godine uhapšen, te ustavna monarhija zamijenjena republikom. U januaru 1793. godine je Louis XVI pogubljen, a taj je čin izazvao gotovo sve ostale evropske države, uključujući Veliku Britaniju, da se priključi Austriji u ratu protiv Francuske.
Maximillian Robespierre bio je vođa jakobinaca koji su 2. juna 1793. izvršili državni udar i uspostavili diktaturu. Nastojeći suzbiti svaki pokušaj kontrarevolucije, zaveli su revolucionarni teror prilikom kojeg su brutalno likvidirane desetine tisuća ljudi, uključujući i neke od vođa Revolucije.
Nakon što je sveopćom nacionalnom mobilizacijom (Levee en masse) francuska vojska brojčanu nadmoć nad profesionalnim, ali malobrojnijim neprijateljem, vojna situacija se promijenila u korist revolucionarne Francuske. Nepopularni Robespierreov režim je izgubio svrhu postojanja, pa je 27. jula 1794. godine svrgnut državnim udarom žirondinaca.
Taj se dan obično uzima kao završetak Revolucije, s obzirom da je nova vlada, poznata kao Direktorij, vodila umjerenu politiku u interesu naglo obogaćene buržoazije, koja je izgubila interes za revolucionarna previranja.
