Петар Поп Арсов

Од Википедија, слободна енциклопедија

Петар Поп Арсов (Петар Попарсов) (14 август 1868 - 1 јануари 1941) е македонски револуционер, основоположник на Македонската револуционерна организација, долгогодишен член на ЦК на ТМОРО, задграничен претставник на организацијата, автор на нејзиниот прв Устав и автор на познатата публикација “Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници”. Роден е во Богомила на 13 август 1868 година. Учел во Велес, Солун и Белград. Во Софија студирал на Филозофско-историскиот факултет заедно со бројна македонска интелигенција: Даме Груев, Крсте Петков Мисирков, а подоцна и со Гоце Делчев и Ѓорче Петров. Меѓу нив во 1892 година созреала идејата за создавање Млада македонска книжовна дружина која го издавала списанието „Лоза“. Набргу, поради својата активност и борба против владата на Стефан Стамболов Петар Поп Арсов е протеран од Бугарија и работи како учител во Солун, Велес, Прилеп и по други градови низ Македонија. Во 1893 година во Солун ги поставува темелите на ВМРО. Во 1897 година е осуден на 101 години робија. Амнестиран е во август 1902 година. На Рилскиот конгрес е избран за член на Задграничното претставништво на ВМРО - во Софија.

Неговото национално чувство дојде до израз во 1887 година во Солун со познатиот ученички бунт каде неслучајно беше мегу првите бегалци од Солун во Белград. Таму брзо се откажа од студиите поради шовинистичката политика на србите во тоа време. Затоа заминува за Софија за да биде пречекан како “бугарин” .

Од 1892 година започнува да го објавува и својот дневен печат, списанието „Лоза“.Од првиот број на списанието каде го објави и својот расказ ”На мокров” воведе еден нов македонски фонетски правопис, каде и за прв пат ги наоѓаме и употребени и карактеристичните букви:К' ; Г'; Н ; а се исфрлени двогласните букви:Ъ,Ю,Ь како и гласот Ј е предаден во I.

Од 1892 година ја напиша „Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници“ под псевдоним Вардарски. Всушност се смета дека Софија е претставена како Виена во книгата. Оваа книга е единствената од тоа време која ја претставува вистинската непријателска улога на егзархијата во тоа време - како што се вели во делото, улогата на егзархијата е „да создаваат во Македонија Бугари”. Во неа Стамболов го претставува како Бизмарк од страна на европските весници и списанија, а од друга страна дека “Македонците биле сепаристи”. Тој повикува на самопочитување и истерување на бугарската пропаганда на која како што вели: „даваат пари за да не убијат”. Во еден друг дел од книгата тој му се обраќа на Борис Сарафов кој во тоа време бил директор во солунската гимназија: „Тешко е, бај Сарафов, кога човек ќе падне еднаш морално пред луѓето, нели?Ве уверуваме дека така и ќе продолжи да биде положбата на сите оние кои доаѓаат во Македонија за да создаваат некакви Бугари... Зошто ние Македонците ништо немаме, ништо не сме спечелиле благодарение на слепата довеба кон своите божем браќа, па немаме и што да изгубиме. Сега е дојдено времето: Брат брата да си го продава”.

Преку весникот „Свобода”, Стамболов покренал кампања против пројавениот „македонски сепаратизам”- како што го нарекувал тој , ширен од литературниот кружок „Лоза“, при што Лозарите биле прогонувани или испраќани во армија (иако беа официјално граѓани на Турција). Но еден дел од „лозарите“ се прибра во вековната престолнина на Македонија, Солун за во 1893 година ја формира Внатрешната македонска револуционерна организација (ВМРО) чиј создавач и организатор на програмата беше и самиот Петар Поп-Арсов, се' со цел преку вооружено востание да се стигне до автономија на Македонија. Позната е неговата изјава од тоа време:

„Во Македонија сепак, и покрај сите мерки од страна на бугарските власти се наоѓаат луѓе што не ќе ја остават Егзархијата да си игра со цел еден народ во својот кеф.” Овде станува збор за архимандритот Неофит кој во 1910 година му пиша на бугарскиот егзарх Јосиф за можното „антибугарско движење мегу овдешниве бугари” и како главен виновник за ваквите чувства го посочува Петар Поп-Арсов кој постојано зборувал против егзархијата бранејќи ги интересите на Македонија.

По Виничката афера како главен учител во Штип бил осуден на 101 година робија во Подрум кале каде со амнестија му се врати слободата. Во 1901 година прави напори за создавање на висока педагошка школа и враќање на истераниот владика Теодосиј.

Во еден извештај на бугарскиот конзул од 1911 година до штабот на бугарската армија се наведува дека Поп-Арсов „фанатично е уверен во можноста Македонија да постои разделно од Бугарија под формата на автономна управа".

По почетокот на Балканските војни тој од Софија се повлекува во Велес каде живее илегално. Во 1912 година во Велес пристигнува Димитрија Чуповски каде во договор со него е формирана општа македонска конференција чија цел е да се спречи делењето на Македонија. Требало да се испрати истакната личност пред Лондонската конференција за мир со Турција и да се застапи автономијата на Македонија. До тоа не дошло поради големиот притисок од српските освојувачи. По ова Поп-Арсов бил баран од српските власти, а тој за да си ја спаси главата бега во Софија каде со почнувањето на балканските војни, повеќе не е во можност да се појави во одбрана на својот народ.

Кон 1920 година престанува со политичките активности согледувајќи ја невозможната мисија. Умира на 1 јануари 1941 година во Костнец, Бугарија.