За македонцките работи

Од Википедија, слободна енциклопедија

"За македонцките работи" издадена 1903 год. во Софија

Настан од историско значење за остварување на идејата за одделен македонски јазик е објавувањето на книгата "За македонцките работи" (во Софија, 1903) од Крсте Петков Мисирков.

Содржина

1 Содржина на книгата
2 Мисирков и јазичното прашање
3 Бугарската гледна точка
4 Други дела на Мисирков
5 Надворешни врски

[уреди] Содржина на книгата

Книгата на Мисирков е политичка анализа на положбата на македонскиот народ и предлог-програма за македонското националноослободително движење. Истовремено, таа ја разоткрива асимилаторската политика на соседните земји насочена против македонскиот народ и против македонскиот јазичен, културен и етнички идентитет.

[уреди] Мисирков и јазичното прашање

Во оваа книга тој го прогласува централното македонско наречје за литературен македонски јазик и ја определува својата национална програма, во која главно место има прашањето за македонскиот литературен јазик. Со оваа книга, тој теориски ги изложи погледите за оформување на македонскиот литературен јазик. Неговиот јазик, всушност, е нормиран јазик и претставува солидна основа за дефинитивното нормирање и кодифицирање на македонскиот јазик. Последната статија во оваа книга носи наслов "Неколку зборои за македонцкиот литературен јазик" и претставува прв научно аргументиран, теориски солидно поставен и практично разработен проект за кодификација на македонскиот јазик.

Мисирков тргнува од особеностите на македонскиот јазик во однос на другите словенски јазици. Тој ја разгледува неговата историја, неговата практична примена во писменоста, како и културно-историските околности кои придонесуваат да се избере западномакедонското наречје и да се издигне на ниво на литературен јазик.

Според Мисирков, потребата од одделен македонски литературен јазик е национален интерес на македонскиот народ и успешно средство во национално-политичката борба против туѓите пропаганди и против употребата на туѓите соседни јазици.

Мисирков се определува за брзо решавање на македонското јазично прашање и ги оформува своите ставови за македонскиот литературен јазик, главно, во три точки:

за основа на литературниот јазик ги зема централните говори (на линијата Велес - Прилеп - Битола - Охрид), бидејќи тие се еднакво одалечени од соседните литературни словенски јазици (бугарски и српски)
го поставува правописот врз фонетска основа, со мали отстапки на етимологијата
во лексиката предлага да се вклучуваат елементи од сите македонски говори

Така, во изговорот и правописот инсистира на:

испуштање на интервокалните согласки, и тоа на в (чоек, жиот, зборои итн.), на х (дуот, Орид), на д (создаит) и слично
ф наместо старото х (успеф)
антиципација на мекиот изговор на ќ и на њ (брајк‘а, стаин‘е)
групата шч (шчо, опшч)
групите стр, здр во сите случаи (стред, здрел, праздна)
наставката цки наместо ски (македонцки, балканцки)

На морфолошко поле, инсистира на наставката -т во трето лице еднина сегашно време (требит, мислит, значит), исто и кај формите од помошниот глагол јет, сет.

Мисирков го прифаќа кирилското писмо и составува азбука врз современи принципи. Во македонската кирилица тој воведува неколку нови графеми: i, к‘, г‘, н‘, л‘, со кои таа се разликува од другите кирилски писма. Исто така, во согласност со фонетскиот правопис инсистира на бележење на едначењето по звучност.

Во лексиката, и особено во зборообразувањето, инсистира на народна лексика и на живи зборообразувачки модели: дележ, продолжаач, опитуачка и слично.

[уреди] Бугарската гледна точка

Бугарската наука тврди дека Мисирков јaвно се откажува од пишувањата во својата книга објаснувајќи дека „настапил како импровизиран политичар по македонското прашање". Таа го посочува и податокот дека и во предговорот Мисирков пишува дека целото словенско население на Македонија, во 1903, се нарекува бугарско. Затоа што тие така скале, но не значи дека било тоа точно. Бугарите и до ден денес не го признаваат македонскиот литературен јазик.

[уреди] Други дела на Мисирков

Пред својата смрт, Мисирков објавува неколку текстови во кои го потврдува својот став за македонската нација како одделна по јазик и култура („Македонска Култура“, „Самоопределувањето на Македoнците“).