Деветојулските настани во Гостивар и Тетово (1997)

Од Википедија, слободна енциклопедија

Настаните (нередите, односно полициската акција) кои се случија на 9 јули 1997 година во Гостивар и Тетово се еден од поголемите настани во најновата Македонска историја. Тие се претходница на Воениот судир 2001 година во Македонија преку кој се потпиша Охридскиот рамковен договор.

[уреди] Причини за полициската акција и нередите во Гостивар и Тетово

Во Република Македонија во 1996 година со новиот закон за територијала организација се организираат локални избори. На локалните избори во неколку општини во Западна Македонија победуват кандидатите за градоначалник на ДПА (Демократска Партија на Албанците).

Тогашните градоначалници на Гостивар - Руфи Османи и на Тетово - Алајдин Демири и покрај тоа што со уставот на Република Македонија е забрането истакнување на знамиња на туѓи држави на територијата на Република Македонија го истакнуваат државното знаме на Република Албанија пред општинските згради. Во тие моменти на Косово започнуваше војната, а во Македонската јавност се разви голема полемика за тоа дека власта треба да интервенира и да ги симне знамињата на туѓата држава од пред општинските згради во Гостивар и Тетово. Во градовите владееше вжештена атмосфера на најавата на членови на Македонските партии дека тие ќе го симнат Албанското знаме, доколку не го стори тоа полицијата, а постоеше голема опасност да избијат големи меѓу - етнички вооружени судири.

Тогашниот премиер Бранко Црвенковски под притисок на јавноста се решава да спроведе полициска акција за отстранување на знамињата.

[уреди] Почеток и тек на полициската акција

Полициските рации во Гостивар започнаа уште доцна вечерта на 8 јули 1997 кога најпрвин беше исклучена струјата, а потоа полицијата изврши упади во неколку ноќни барови.

На 9 јули 1997 на околу пладне на гостиварскиот плоштад неколку илјадна толпа луѓе излегоа на “мирни“ протести веејќи албански и турски знамиња, а можеа да се забележат и некои исламистички и саудиски знамиња. Пред насобраната толпа говореше Руфи Османи, а толпата скандираше разни навредливи слогани и “Албанија, Албанија“.

Истиот ден околу 15 часот во Гостивар пристигнаа специјалните единици на Македонската полиција од разни краишта (Прилеп, Битола, Скопје, Штип идр.) и започна акцијата за отстранување на знамињата. Меѓутоа мирните протести го покажаа своето вистинско лице кога низ градот се расчуја рафали од автоматско огнено оружје. На ова полицијата е приморана да возврати пришто загинаа 4 цивили Албанци и да почне со масовни апсења. Во тие моменти низ градот се случуваше тотална бркотница и хаос. Дека протестите не се мирни покажа и наоѓањето на неколку пиштоли и многу муниција меѓу уапсените, а барикадите со комбиња и ограбувањето и демолирањето на деловни објекти (во сопственост на Македонци од Гостивар) докажа дека тоа воопшто не биле “мирни“ протести.

По апсењата и упадите во неколку куќи, кон крајот на денот пред општините се развеа државното Македонско знаме (Албанското беше симнато), а градоначалниците на Гостивар и Тетово беа уапсени. Тие неколку денови во градовите беше во сила и полицискиот час.

[уреди] Епилог на случувањата

Градоначалниците Руфи Османи и Алајдин Демири под кривично дело кршење на Уставот и законите на Република Македонија беа осудени на по 13 години затвор, а подоцна беа помилувани (од коалиционата влада на ВМРО-ДПМНЕ и ДПА). Руфи Османи поднесе тужба против РМ во Судот за човекови права во Стразбур, која беше отфрлена.

Македонците ова го протолкуваа како функционирање на правната држава, а Албанците случувањата ги искористија како аргумент пред светската јавност дека власта ги крши нивните човекови права и дека се обесправени и дискриминирани.