इन्दिरा गाँधी अन्तर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा
विकिपीडिया, एक मुक्त ज्ञानकोष से
इंदिरा गांधी अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा पालम हवाई अड्डा |
|||
---|---|---|---|
IATA: DEL – ICAO: VIDP | |||
Summary | |||
विमानक्षेत्र प्रकार | सार्वजनिक | ||
मालिक | भारतीय विमानपत्तन प्राधिकरण | ||
संचालक | DIAL (दिल्ली इण्तर्नेशनल एयरपोर्ट लिमिटेड) | ||
सेवित क्षेत्र | दिल्ली महानगरीय क्षेत्र | ||
स्थिति | नई दिल्ली | ||
समुद्र तल से ऊँचाई | 777 ft / 237 m | ||
निर्देशांक | |||
वेबसाइट | |||
रनवे | |||
दिशा | लम्बाई | सतह | |
ft | m | ||
10/28 | 12,500 | 3,810 | एस्फ़ाल्ट |
09/27 | 9,229 | 2,813 | एस्फ़ाल्ट |
इंदिरा गांधी अंतरराष्ट्रीय हवाई अड्डा (IATA: DEL, ICAO: VIDP), नई दिल्ली में स्थित है. यह भारत के अन्तर्देशीय और अन्तर्राष्ट्रीय मुख्य द्वारों में से एक है. यह विमानक्षेत्र भार्त की पूर्व प्रधान मंत्री श्रीमती इंदिरा गाँधी के नाम पर है. भारतीय विमानपत्तन प्राधिकरण के द्वारा किये गये एक सर्वेक्षण के अनुसार, यह दक्षिण एशिया का दूसरा सर्वाधिक व्यस्त हवाई अड्डा है. और यह संभावना भी सशक्त बताई गयी कि 2010 तक, यह भारत का सर्वाधिक व्यस्त विमानक्षेत्र बन जायेगा. इस विमानक्षेत्र से सन 2007 में 23 मिलियन यात्रियों का आवागमन फ़्रैपोर्ट के अनुसार होता था. फ़्रैपोर्ट, दिल्ली अन्तर्राष्ट्रीय विमानक्षेत्र लिमिटेड (डायल, जो इस विमानक्षेत्र काप प्रबंधन करता है, उसके साथ सांझेदार है. यह विमानक्षेत्र दक्षिण एशिया का प्रथम विमानक्षेत्र है, जिस पर एयरबस 380 सुपर जम्बो हवाई जहाज उतरा और वापस उडा़. यह एशिया के भी कुच्ह शुरुआती विमानक्षेत्रों में से एक है जिनमें यह जहाज उतरा था.
|
[संपादित करें] आधुनिकीकरण
[संपादित करें] प्रमुख घटनाएँ
- 25 जनवरी 1970 - रायल नेपाल एयरलाइंस का विमान जो काठमांडू से दिल्ली की उड़ान पर था रनवे के पास दुर्घटनाग्रस्त। लेकिन चालकदल के सिर्फ एक सदस्य की मृत्यु, शेष सदस्य एवं 18 यात्री सुरक्षित। [१]
- 23 जून 1985 को एयर इंडिया फ्लाइट 182, जो मांट्रियल से बरास्ता लंदन, दिल्ली और मुंबई को रवाना हुआ था में हवा में बिस्फोट्। इसे एक आतंकवादी घटना माना गया था जिसमें चालकदल के सभी सदस्य एवं यात्री मारे गये थे।
- 12 नवंबर 1996 को सऊदी अरेबियन एयरलाइंस का एक विमान जिसने उड़ान भरी ही थी, उसकी टक्कर एयर कजाकिस्तान के एक विमान से हो गयी जिसमें दोनो विमानों के सारे यात्री और चालकदल के सभी सदस्य मारे गये थे। 1996 चरखी-दादरी विमान दुर्घटना
- 1999 में क्रिसमस की पूर्व संध्या पर, इंडियन एयरलाइंस का एक विमान जिसने काठमांडू से दिल्ली की उड़ान भरी ही थी कि उसका अपहरण कर लिया गया, इस घटना में तालिबान का हाथा माना गया था।
[संपादित करें] विमान सेवाएं
इंदिरा गाँधी अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा बहुत सी विमान सेवाओं का एक प्रमुख उड़ानस्थल है जिनमें से कुछ घरेलू सेवाएँ --- एयर सहारा, इंडियन एयरलाइंस, स्पाइसजेट, अलायंस एयर इंडी गो एयरलाइंस। एयर इंडिया, एवं जेट एयरवेज इस विमानस्थल को मुंबई के बाद अपने दूसरे प्रमुख हब के रूप में इस्तेमाल करते हैं। इस समय लगभग 63 विमान सेवाएँ इस विमानस्थल से अपना आना-जाना करते हैं।
[संपादित करें] टर्मिनल 1A
- एयर इंडिया(इंडियन एयरलाइंस) (अगरतला, आगरा, अहमदाबाद, अमृतसर, बागडोगरा, बैंगलोर, भावनगर, भोपाल, भुवनेश्वर, चंडीगढ, चेन्नई, दीमापुर, पणजी, गुवाहाटी, हैदराबाद, इंफाल, इंदौर, जयपुर, जम्मू, जामनगर, जोधपुर, जोरहाट, खजुराहो, कोच्ची, कोलकाता, कोजीकोड, पटना, लेह, लीलाबाड़ी, लखनऊ, मंगलोर, मुंबई, नागपुर, पोर्ट ब्लेयर, रायपुर, राँची, राजकोट, शिलांग, सिलचर, तेजपुर, त्रिवेन्द्रम, उदयपुर, वडोदरा, वाराणसी, विशाखापत्तनम)
[संपादित करें] टर्मिनल 1B
- गो एयर (चेन्नई, मुंबई, बैंगलोर, पुणे, हैदराबाद)
- जैग्सन एयरलाइंस (धर्मशाला, चंडीगढ, पंतनगर, कुल्लू, शिमला)
- जेट एयरवेज (अहमदाबाद, अमृतसर, बागडोगरा, बैंगलोर, भोपाल, चंडीगढ, चेन्नई, गुवाहाटी, हैदराबाद, इंदौर, जयपुर, जम्मू, जोधपुर, कोलकाता, लेह, लखनऊ, मुंबई, नागपुर, पटना, पुणे, रायपुर, श्रीनगर, त्रिवेन्द्रम, उदयपुर, वदोदरा, वाराणसी)
- जेट लाइट (बैंगलोर, भोपाल, भुवनेश्वर, चेन्नई, डीब्रूगढ, गुवाहाटी, हैदराबाद, इंदौर, कोलकाता,लखनऊ, मुंबई, पटना, राँची)
- इंडी गो एयरलाइंस (बैंगलोर, चेन्नई, पुणे, कोलकाता, गुवाहाटी, इंफाल, मुंबई, जयपुर, हैदराबाद)
- किंगफिशर एयरलाइंस (अहमदाबाद, बैंगलोर, भुवनेश्वर, चेन्नई, कोयंबतूर (वाया अहमदाबाद), गोवा, इंदौर,जयपुर, कोलकाता, मुंबई, हैदराबाद)
- एयर डेकन (अमृतसर, बैंगलोर, भोपाल, भुवनेश्वर, चंडीगढ, चेन्नई, गुवाहाटी, हैदराबाद, जबलपुर, कोलकाता,लखनऊ, मुंबई, पटना, राँची)
- स्पाइस जेट (हैदराबाद, अहमदाबाद, कोलकाता, मुंबई, श्रीनगर, जम्मू, गुवाहाटी, चेन्नई, कोयंबतूर, गोवा, वाराणसी, बैंगलोर, भोपाल)
[संपादित करें] टर्मिनल 2
इस टर्मिनल से अंतर्राष्ट्रीय उड़ानों का संचालन होता है। वर्तमान में इस हवाई अड्डे से संचालित होने वाली सेवाएँ एवं उनका गंत्व्य नीचे की सूची में दर्ज की गयी है:-
- एयरोफ्लोत मास्को
- एयरोस्वित एयरलाइंस कीव-बोरिस्पिल
- एयर अस्ताना अलमाटी
- एयर चाइना बीजींग
- एयर फ्रांस पेरिस-चार्ल्स द गुल
- एयर इंडिया अबू धाबी, अमृतसर, बैंकाक-सुवर्णभूमि, बर्मिंघम, शिकागो-ओहेयर, दम्मम, दुबई, फ्रैंकफर्ट, हांगकांग, जेद्दाह, कुआलालामपुर, कुवैत, लाहौर, लंदन-हीथ्रो, लास एंजेल्स, लखनऊ, मुंबई, मस्कत, न्यूयार्क-जेएफके,ओसाका-कानसाई, पेरिस-चार्ल्स द गुल,सियोल, शंघाई, शारजाह, सिंगापुर, टोकियो-नरीता, टोरंटो-पियर्सन
- एयर मारिशस पोर्ट लुइस
- अल इतालिया मिलान-मेलपेंसा
- अमेरिकन एयरलाइंस शिकागो-ओहेयर
- एरियाना अफगान एयरलाइंस काबुल
- एशियाना एयरलाइंस सियोल
- आस्ट्रियन एयरलाइंसवियाना
- बिमान बांग्लादेश एयरलाइंस ढाका
- ब्रिटिश एयरवेज लंदन-हीथ्रो
- कैथी पैसिफिक हांगकांग
- चाइना एयरलाइंस ताइपे
- चाइना इस्टर्न एयरलाइंस बीजींग शंघाई-पुदोंग
- चाइना सदर्न एयरलाइंस गुआंगझू
- कांटीनेंटल एयरलाइंस न्यूयार्क-नेवार्क
- कास्मिक एयर काठमांडू
- द्रुक एयर काठमांडू पारो
- एमीरेट्स दुबई
- एतिहाद एयरवेज अबू धाबी
- इथियोपियन एयरलाइंस अदिस अबाबा बीजींग
- फिन एयर हेलसिंकी
- जीएमजी एयरलाइंस ढाका
- गल्फ एयर बहरीन
- आइबेरिया एयरलाइंस मद्रीद [2009 में शुरुआत]]
- जापान एयरलाइंस टोकियो-नरीता
- जजीरा एयरवेज दुबई कुवैत
- जेट एयरवेज बैंकाक-सुवर्णभूमि, ब्रसेल्स, काठमांडू, लंदन-हीथ्रो, न्यूयार्क-जेएफके, सैन फ्रांसिस्को [फरवरी 2008 में शुरुआत], शंघाई-पुदोंग [फरवरी 2008 में शुरुआत],सिंगापुर
- जेट लाइट कोलंबो, काठमांडू, कुआलालामपुर, सियोल, सिंगापुर
- काम एयर काबुल
- किंगफिशर एयरलाइंस न्यूयार्क [अगस्त 2008 में शुरुआत], वैंकूवर
- केएलएम रायल डच एयरलाइंस एमस्टर्डम
- कुवैत एयरवेज कुवैत
- किरगिस्तान एयरलाइंस बिश्केक
- लुफ्तहांसा फ्रैंकफर्ट, म्यूनिख
- महान एयर तेहरान-इमाम खुमैनी
- मलेशिया एयरलाइंस कुआलालामपुर
- नेपाल एयरलाइंस काठमांडू
- ओमान एयर मस्कत
- पाकिस्तान इंटरनेशनल एयरलाइंस कराँची,लाहौर
- कतर एयरवेज दोहा
- रायल जार्डेनियन अम्मान
- सऊदी अरेबियन एयरलाइंस दम्मम, रियाद, मदीना, जद्दाह
- स्कैंडिनेवियन एयरलाइंस सिस्टम कोपेनहेगन [नवंबर 2008 में शुरुआत]
- सिंगापुर एयरलाइंस सिंगापुर
- श्रीलंकन एयरलाइंस कोलंबो
- स्विस इंटरनेशनल एयरलाइंस ज्यूरिख
- सीरियन अरब एयरलाइंस दमास्कस, शारजाह
- थाई एयरवेज इंटरनेशनल बैंकाक-सुवर्णभूमि
- टर्किश एयरलाइंस इस्तांबूल-अतातुर्क
- तुर्कमेनिस्तान एयरलाइंस अस्गाबत
- उजबेकिस्तान एयरवेज ताशकंद
- वर्जिन अटलांटिक एयरवेज लंदन-हीथ्रो
[संपादित करें] टर्मिनल 3
यह टर्मिनल अभी निर्माणाधीन है। हवाई अड्डे के आधुनिकीकरण के तहत इस टर्मिनल के 2010 में खुलने की उम्मीद है एवं इस टर्मिनल का निर्माण पूरा हो जाने के पश्चात लगभग सभी अंतर्राष्ट्रीय उड़ानों एवं घरेलू उड़ानों का लगभग पचास प्रतिशत इस टर्मिनल में स्थानांतरित कर दिया जाएगा।
[संपादित करें] हज टर्मिनल
यह टर्मिनल मुख्य रूप से मुसलमानों के वार्षिक हज यात्रा के दौरान होने वाली भारी आवाजाही को देखते हुए बनाया गया था जिसमें भारतीय मुसलमान मध्यपूर्व की (खासकर सऊदी अरब में स्थित मक्का और मदीने की) यात्रा करते हैं। हज के दौरान एयर इंडिया सऊदी एयरलाइंस और एमीरेट्स की कुछ उड़ाने इसी टर्मिनल से संचालित होती हैं। हज की समाप्ति के पश्चात विमान सेवाएँ अपने सामान्य टर्मिनलों से उड़ानें भरती हैं।
[संपादित करें] क्षेत्र दृश्य
यहाँ का दृश्य देखने हेतु यहाँ क्लिक करें
[संपादित करें] बाहरी कडियां
- आधिकारिक जानकारियाँ भारतीय विमानपत्तन प्राधिकरण के जालस्थल पर
- जीएमआर दिल्ली इंटरनेशनल एयरपोर्ट लिमिटेड - जो इस हवाई-अड्डे के आधुनिकीकरण में संलग्न है
- जीएमआर समूह
- दिल्ली हवाई-अड्डे का मास्टर-प्लान
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
International |
Sardar Vallabhbhai Patel (Ahmedabad) · Raja Sansi (Amritsar)* · Bengaluru, Devanahalli · Calicut (Karipur)* · चेन्नई, मिनाबक्क्म हवाई अड्डा।मीणम्बक्कम · Coimbatore (Peelamedu)* · Lokpriya Gopinath Bordoloi (Borjhar), Guwahati* · Gaya (Bodhgaya)* · Dabolim, Goa* · Rajiv Gandhi (Hyderabad), Shamshabad · Devi Ahilyabai Holkar*, Indore · Jaipur (Sanganer/Sanganeer)* · Kochi, Nedumbassery · नेताजी सेभाष चंद्र बोस (कोलकाता), दमदम · Amausi (Lucknow)* · Mangalore (Bajpe)* · Chhatrapati Shivaji (Mumbai), Sahar · Dr. Babasaheb Ambedkar (Soneagon), Nagpur* · इंदिरा गाँधी (नई दिल्ली), पालम · Lok Nayak Jayaprakash (Patna)* · Pune (Lohegaon)* · Trivandrum (Thiruvananthapuram) · Tiruchirapalli* · Varanasi (Babatpur)* |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Military |
Arakkonam · Ambala · Bagdogra · Bhuj Rudra Mata · Car Nicobar · Chabua · Chandigarh · Dimapur · Dundigul · Guwahati · Halwara · Kumbhirgram · Palam · Safdarjung · Tanjore · Yelahanka |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Closed |
Begumpet (Hyderabad) · HAL Bangalore (HAL/Hindustan) · Bikaner · Bamrauli · Gorakhpur |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* Designated as a "restricted international airport" ("customs airport"). Only few international flights operate from these airports. |