اخسیکت
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اَخسیکَت (نام‌های دیگر: اخسی، اخشی، خشیکت، اخسیکنت) از شهرهای فرارود در سرزمین فرغانه بوده است که در دوره‌های گوناگون و از آن شمار در سده ۸ق مرکز این بخش بوده است. ویرانه‌های این شهر اکنون در ازبکستان قرار دارد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] مکان جغرافیایی
اخسیکت شهری در ۹۶ درجه و ۳۰ دقیقه طول خاوری و ۳۶ درجه و ۴۰ دقیقه عرض شمالی بوده که شهرهایی مانند قبا، خجند، اوزگند و خوقند در پیرامون آن قرار داشته‌اند. این شهر در کوه‌پایه و بر کرانه چپ آمودریا نهاده بوده است.
اخسیکت هوایی خوش داشته و پیرامونش جنگل‌هایی بوده که در آنها آهوی سفید، مرغ دشتی و خرگوش یافت می‌شده و همچنین در نزدیکی این شهر، معادن سیم و زر بوده است.
[ویرایش] تاریخ
گویا در سده ۶ پ.م فرغانه از سرزمین‌های ایران بود و فرمانروایان آن از شاهان دودمان هخامنشی فرمانبرداری می‌کردند.
صالح بن مسلم با همراهی نصربن سیار شهرهای فرغانه و از آن شمار اخسیکت را گشود. در روزگاران سامانیان اخسیکت از شهرهای مهم فرغانه بود و در شمار شهرهایی بود که سامانیان در آن سکه ضرب می‌کردند. یکی از قراخانیان، با نام طغان‌خان، گویا چندی اخسیکت را در تصرف داشته و در سال‌های ۴۱۷ق و ۴۱۸ق، در آنجا به نام او سکه می‌زدند و همچنین بر روی سکه‌هایی که در ۴۲۰ق در اخسیکت ضرب شده است، دیده می‌شود.
گویا این شهر در ابتدای سده ۷ق، با جنگ‌های سلطان محمد خوارزم‌شاه و یورش‌های بعدی مغولان رو به ویرانی نهاد.
[ویرایش] ریشه نام
اخسیکت نامی است با ریشه سغدی که در فرهنگ سغدی به شهر سبز همسان شده است. برخی پژوهشگران، این واژه را دارای دو بخش اخشی و کت دانسته‌اند و گفته‌اند که بخش نخست واژه‌ای سغدی که از اخشید به معنای سرور گرفته شده است و خود ریشه‌ای اوستایی از کلمه خشته به معنای توانا دارد و بخش دوم نیز در زبان سغدی، به معنای امیرنشین یا شاه‌نشین می‌دهد.
[ویرایش] چهره‌های نام‌دار
- ابو رشاد احمد بن محمد اخسیکتی، ملقب به ذوالفضایل: محدث و ادیب
- ابوالوفا حسام‌الدین محمد بن محمد، نام‌دار به ابن ابی المناقب: فقیه حنفی و اصولی
- اثیرالدین اخسیکتی: شاعر فارسی‌گوی
[ویرایش] منابع
- انوشه، حسن(به سرپرستی). دانشنامه ادب فارسی: ادب فارسی در آسیای میانه. چاپ اول(ویراست دوم)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰، ISBN 964-422-417-5 (جلد اول).
