Kilimanjaro
Wikipedia(e)tik
|
||||
|---|---|---|---|---|
 Kilimanjaroko sumendia. |
||||
| Garaiera | 5.895 m | |||
| Koordenatuak |  Koordenatuak: |
|||
| Lehen igoera | 1889an Hans Meyer, Ludwig Purtscheller eta Yohanas Kinyala Lauwo. | |||
| Ohiko bidea | Marchame izeneko bidea. | |||
| [[Irudi:{{{mapa}}}|200px]] | ||||
Kilimanjaro sumendia izen bereko parke nazionalean kokatzen da, Tanzanian 5.895 metroko altuera du eta Afrikako gailurrik altuena eta munduko sumendirik altuenetako bat da.
Hiru krater dituen estratu-sumendia da eta elur iraunkorrak ditu, bere gailurrean dagoen glaziarraren ondorioz. Azken urteotan kezka handia sortu du glaziarraren lodierak eta hedadurak jasan duen murrizketak, klima-aldaketa dela eta.
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
Rift haranaren ekialdeko ertzean egoteagatik, Kilimanjaro mendia,Pleistozeno garaian aktibitate handia izan zuena, ez dago afrikar lautadan guztiz isolatua, ekialdetik hego-ekialdera hedatzen den ardatz batean kokatutako beste hiru kono bolkanikoz inguratua baizik. Hauetariko zaharrena mendebaldean dagoen Shira (3962 m) da, Mawenzi (5149 m) ekialdean dago eta bien tartean, Kibo, berriena, oraindik aktibitatea duena, fumarola moduan. Mawenzi eta Kibo artean 3600 ha inguruko lautada bat dago, "aulkia" izenez ezagutua (the Saddle, ingelesez). Afrikako altuerako tundra eskualderik handiena da.
[aldatu] Izena
Izena enigma bat da oraindik. Swahilierazko kilima (mendixka) eta njaro (hotzaren deabrua) hitzetatik etor daiteke, baita njaros (karabanak) esamoldetik ere, Zanzibarreko arabiarren esklabu konboien aipuz. Izan ere, hauek garai batean Kilimanjaro inguruan geldialdia egiteko ohitura zuten. Beste batzuen ustez njare (ur iturria) hitza dago jatorrian. Masaiek Ngage Ngai (jainkoaren egoitza) deitzen dute.
Chagga-ek ez diote inoiz izenik eman mendi honi. Sumendi zuri handia bakarrik bereizten dute, Kibo (itxaropena) izenez, zorionaren eta betikotasunaren ikurra da, ekialdean dagoen Mawenzi (5149 m) gailur beltza gaitzarekin lotzen duten bitartean. Mendebaldean dagoen Shira gailurrak 3962 metro besterik ez ditu. Gailur nagusia, Kibo, 2500 metroko diametroko galdara da.
[aldatu] Historia
XIX. mendearen aurretik, Ptolomeo geografilari egipziarrarenak bezalako kronika bitxi batzuk Afrikaren hegoaldean "mendi zuri" bat dagoela esaten digute. 1845ean, William Cooley geografilari britainiarrak Afrika Ekialdeko mendirik ezagunena, Kilimanjara, arroka gorriz estalia dagoela esaten digu.
1848ko maiatzean, misiolari batek, Joseph Rebmannek, chagga lurraldea aztertzen du eta mendira gerturatzen da: "Goizeko 10ak aldera, mendi handi baten gailurrean zerbait txuria ikusi nuen eta lainoak zirela uste izan nuen, baina nire gidariak hotza zela esan zidan, orduan ezagutu nuen atsegin handiz europearrok elur bezala ezagutzen dugun lagun zaharra".
Aurkikuntza hura, 1849ko apirilean Church Missionary Intelligencer-en kontatu zena, Londresen eztabaidatu zen.
[aldatu] Gaur egungo Kilimanjaro
Kilimanjaroa Kilimanjaro National Park deritzonak babestua dago.
Gailurreko glaziarrak urtzen ari dira eta 1900ean 12 km² bazituzten ere, gaur egun ez dituzte 2 km² besterik estaltzen. Erritmo honekin jarraituz gero 2020 ingururako desagertuko dira. Berotze globala ez da aski fenomeno hau azaltzeko, baliteke arrazoietako bat aktibitate bolkanikoaren berraktibazio motela izatea, fumarolen bidez ikus daitekeena.
Igoera teknikoki erraza da, baina luzea eta nekeza, hotzaren eta altueraren ondorioz. Biderik arruntena Marangu izenekoa da. Honez gain, Machame, Mweka eta Shira bideak ere badaude. Urtero 20.000 pertsona inguru saiatzen da gailurrera iristen. Kopuru hau Tanzaniako agintariek kontrolatzen dute. Parkean sartzeko 500$ inguru ordaindu behar da.
