Trompeta
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
La trompeta es un instrument de la familha dels instruments de vent (un aerofòn) de metal, constituït per una embocadura ligada a un tub corvat qu'es acabat per un pabalhon.
L'embocadura de la trompeta, coma la del trombon, a una perforacion interiora en forma de copa en U, çò que contribuís a bastir una sonoritat mai vibranta que la d´autres instruments, coma per exemple la trompa.
Lo tub de la trompeta, que pot èsser de diferents aliatges (coma per exemple de coire) levat de la partida del pabalhon que es conica, es constituït per un tub cilindric, çò que balha a l'instrument son timbre e sa poténcia sonora caracteristica.
La trompeta qu'ei un instrument qui coneish ua grana quantitats de variantas. Los modèls los mei emplegats que son las trompetas de pistons en ut (la soa nòta la mei grava produsida shens prémer cap piston qu'i ei lo do) e en Sib (un ton mei baish que la precedenta).
[Modificar] Principi
Lo son dens un instrument d'enbocadura qu'ei produsit per l'aire qui obreish e barra successivaments los pòts. La frenquència d'obertura e de barradura que depen de la vitessa de l'aire.
Lo son atau produsit que trauca tota la longor deu tub de metau dinc au pavalhon. Totun, ua certa longor de pavalhon non permet pas de har sonar sonque un son grave d'ua frequéncia precisa e las soa armonicas mei agudas. Qu'ei lo principi de la trompeta naturau barròca, deu claron, de la trompeta de cavaleria qui non joga pas sonque nòtas d'ua medisha seria armonica e qui non poden pas jogar cap melodia complexe e sustot non poden pas realizar cap gama armonica.
L'istòria de la trompeta qu'ei donc estada marcada per mantun essaj d'adobar aquesta limitacion armonica de l'instrument. La trompeta modèrna, dab los sons piston, qu'ei la resulta d'aquesta recèrca. Cada piston, quan ei abaishat, que mia l'aire a seguir un camin mei long e qu'aibaisha atau un pauc lo son, en produsent atau ua nòta mei baisha. Tres pistons que son pro entà alavetz poder superpausar las diferentas serias armonicas prodisidas per las diferentas longors de tub obtiengudas mercés a l'utilizacion deus pistons per on e s'ecorreish l'aire e per poder podusir atau totas las nòtas.
[Modificar] Istòria
Trompetas que hon trobadas dens lo tombèu deu faraon Totankhamòn. Que sabem tanben que lo romans qu'emplegavan ua mena de trompeta aperada tuba. A l'Atge Mejan las trompetas qu'èran utilizadas dens l'armada entà comunicar. La tecnica que vadó cada còp mei complexe dinc au temps barròc per'mor que lo trompetistas que pujavan mei anar mei haut dens las nòtas agudas (mauaisidas de prodúser). La rason d'aquesta evolucion b'èra que la armonicas de l'instrument naturau (qu'ei a díser hèit d'un simple tub de metau shens cap aute mecanisme destinat e melhorar la soas possibilitats armonicas) be son mei pròchas dens los aguts, permetent atau de jogar melodia dab mei nòtas diferentas. Qu'ei atau que Johann Sebastian Bach qu'escrivó ua particion hèra aguda per la trompeta dens lo son segond concerto Brandborgès. Uei lo dia los concertos de l'èra barròca que son tostemps hèra mauaisits d'interpretar (e mei que mei dab ua trompeta naturau barròca) e que son generaument jogats sus ua trompeta piccolo, mei petita e mei practica entà prodúser nòtas suber agudas (a maugrat qu'aqueth instrument e sia reservat aus trompetistas d'un nivèu hèra avançat e mestresant las trompetas en Ut e en Sib).
Au sègle XVIII los factors de trompeta qu'avón l'idea de horadar l'instrument e de'u hornir claus qui permetèvan de tapoar lo horat qui volosse (un mecanisme pròche deu de la clarineta o deu saxofòn). La resulta que ho l'invencion de la trompeta de clau qui podèva jogar totas la nòtas mes au prètz d'ua perta importanta de la qualitat deu son. L'instrument que ho abandonat mes que permetó totun aus compositors d'escríver òbras mei elaboradas a la tessitura de la trompeta modèrna. L'exemple lo mei famós qu'ei lo concerto per trompeta de Joseph Haydn.
Fin finala, l'invencion, de cap a 1830, de la trompeta de pistons qu'acabè d'avalir totas las limitacions armonicas de l'instrument. Ua auta solucion, tanhenta deu piston que ho desenvolopada e qu'ei enqüera emplegada uei lo dia : la paleta qui, en lòc de pujar e de baishar com ac hè lo piston, be vira orizontaument.
