Максим Горки
Од Википедија, слободна енциклопедија
Алексеј Максимович Пешков (руски: Алексей Максимович Пешков), алијас Максим Горки (Максим Горький) (Нижни Новгород, 28 март 1868 – Горки, Москва, 18 јуни 1936), бил руски, односно советски писател, еден од основачите на советската книжевност.
Дваесет и четири години името Алексеј Максимович Пешков не значело речиси ништо освен за најблиските роднини и пријатели на младиот човек. Дури од 1892 година, кога се појавил расказот Макар Чудра од Максим Горки, и особено подоцна, кога се појавиле капиталните дела од овој писател, псевдонимот на Пешков станал поим во литературата.
За да ги запознае што потемелно односите во руското општество, Максим Горки крстосувал широката руска земја, еден дел изодувајќи пешки, со торба на рамо, откриваќи го животот на луѓето од дното на тоа општество, но и животот на последните аристократи, животот на буржоаските семејства.
Содржина |
[уреди] Животот и семејството
Неговиот татко бил столарски занаетчија. Но тој рано умрел, оставајќи го малиот Алјоша како четиригодишно сираче. Неговата сопруга и синчето останале на грижите на стариот Василиј Каширин, дедото на Алјоша. Него момченцето не го сочувало во најдобри спомени, но затоа ја засакало баба си Акулина Ивановна, од која ги научило народните сказни и песни што го одушевувале посебно.
По осиромашувањето на дедото Васја, особено по смртта на мајката, малиот Алексеј бил принуден со сопствен труд да си го заработува парчето леб. Детството му станало мачно. Тешкиот живот станал негов придружник и во подоцнежните години, кога Горки, како физички работник пропатувал илјадници милји пловејќи по Дон, пешачејќи по Украина, Бесарабија, по Црноморското крајбрежје, за да стигне до Грузија и назад. Навистина, завршувајќи дел од своето образование со одличен успех, но под многу тешки материјални услови, Горки се обидел да се запише на студии на Казањскиот универзитет. Меѓутоа „тешките врати на универзитетот засекогаш за него останле затворени“. Така младиот човек ги запознал своите животни универзитети: во детството чевларски чирак, фурнаџиски помошник, подоцна бродски мијач на садови, носач на сол, истоварувач по железниците, за да стане лекарски помошник без диплома, писар и што ли уште не!
Во меѓувреме другарувал со книгите. Го восхитувале делата на Пушкин, Лермонтов, Чернишевски, Гогољ, Плеханов, Тургењев, Толстој, Достоевски. Го читал Балзак, Флобер. Од теоретичарите го заинтересирал Адам Смит, а посебно го одушевило делото на Маркс. Младиот Горки му пристапил на руското револуционерно работничко движење. Во него се вклучил, пишувајќи агитациони материјали, но во исто време, користејќи го својот писателски талент, палел во срцата на обесправниот револуционерен пламен. Симболичните текстови Песна за соколот, Срцето на Данко, Мајка и многу други, речито зборуваат за ангажираноста на Максим Горки на страната на пролетаријатот. Затоа властите во царска Русија го пресладувале. Па дури и откако станал светски познат писател наидувал на големи пречки. Меѓу другото, бил поништен и неговиот избор за академик. И тоа не би било најстрашно. Во бурната револуционерна 1905 година него го затвориле во стравотната Петропавловска тврдина, од која го извлекло светското јавно мислење што се кренало како протест против неговото арестирање. Потоа бил присилен да емигрира. Престојувал во повеќе западноевропски земји, а најмногу се задржал во Италија. Едно време поминал во Америка. Воопшто, целиот негов емигрантски живот се одвивал во знакот на една револуционерна и многу конкретна дејнсот. За сето време создавал и литературни дела. По враќањето во татковината се зближил со поетот Владимир Мајаковски.
[уреди] Неговата смрт
Максим Горки се разболел, лекувајќи се во Италија. Малку подоцна станал претседател на Сојузот на советските писатели. Здраствената состојба повторно му се влошила и Горки починал во 1936 година во Москва.
[уреди] Дејноста и книжевна продукција
Во основата, творечкиот пат на Максим Горки познава три фази: критичарите уште во она време забележале извесни романтичарски елементи во неговиот потход: романтичен патос во првите негови творби, користење на фолклорот и, пред се, инсистирање на симболиката. За Песната на стариот даб не се знае многу, освен дека не ја добила визата на критиката - што била причина Горки да го уништи својот ракопис. Но неколкуте стиха, останати во сеќавањето на Горки а кои тој одвреме навреме ги цитира по разни поводи како да ја откриваат метафорично симболичната порака што ја носела оваа стихувана творба. Првиот објавен расказ на Горки, Макар Чудра таа приказна за стоичката непокорност и гордост на младите цигани Рада и Зобар, веднаш го свртел вниманието на публиката и на критиката. Поемата Девојка и смрт, поетска проза Песна за соколот, Песна за буревесникот, а потоа расказот Старицата Изергил го сочинуваат оној прв циклус од романтичарските творби на М. Горки, на кои навистина им се припишува влијание на романтичарската школа, но кои прифатени безрезервно како нов вид романтизам
Во втората фаза Максим Горки навлегов со веќе здобиениот авторитет сред масите. Но тогаш започнала неговата вистинска борба за естетските квалитети. Уште во расказот Челкаш Горки се задржал на еден мошне карактеристичен животен мотив: отуѓеноста на човекот од општеството, неговото пропаѓање поради недоразбирањето со самото општество.Човекот со благородни соништа не можа да го најде своето место во суровата средина, па во името на сопствената слобода ги бира тешките патишта на бездомништвото и пијанството. Со овој расказ била најавена галеријата од типови, преставници на најнискиот слој од руското поштество - луѓето од дното. Така Горки на широко ги слика преставниците на речиси сите слоеви, надополнувајќи ја својата галерија со ликови од селската средина, иако преку понепознатите раскази.
Третата фаза од неговото творештво ги опфаќа делата: недовршениот роман Животот на Клим Самгин,Делото на Артомонови третиот дел од автобиографиската повест Моите универзитети и друг осврти статии „за разни прашања од литературата, уметноста и естетиката“. За овој период на творештвото на Горки карактеристично е свртувањето на авторот кон животот на преставниците на бужоарската класа, со длабока анализа на развојот, на кулминацијата и пропаста на тој слој од руското општество во годините непосредно пред Октомвриската револуција. Од друга страна, Горки го замислил на широк план идеолошкиот судир на класите, но смртта го спречила да го заврши тоа свое монументално дело, романот Животот на Клим Самгин
[уреди] Улога и значење
Максим Горки не само што се солидаризирал со идејата за преобразување на општеството, не само што се вклучил во активноста на политички план, туку оставил бесмртен споменик што ја симболизира борбата на пролетаријатот за уривање на тиранијата на буржоазијата. И, се разбира, во него не беше вграден само романот Мајка, не само расказите од типот на популарниот Деветти јануари, туку и целото негово литературно творештво преку кое тој го насликал животот на работниците, на бедните, на измачените, нивната стихијна борба што прераснува во организирана револуција. Тоа творештво претставува, без сомневање, еден вид енциклопедија на руското општество од крајот на XIX и почетокот на XX век. Негови најпознати дела се драмите „На дното“, „Малограѓани“, романите „Животот на Клин Самгин“, „Делото на Артанови“ и „Мајка“.
