Aðalstræti

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Aðalstræti er gata í miðbæ Reykjavíkur og er elsta og kannski sögufrægasta gata borgarinnar.

Efnisyfirlit 1 Saga 2 Lega, hús og umhverfi 3 Húsnúmer 4 Forn hús við Aðalstræti 5 Heimildir og ítarefni 6 Tenglar

[breyta] Saga

Við Aðalstræti norðanvert eru elstu þekktu mannvistarleifar sem fundist hafa á Íslandi, rústir skála sem er talinn vera frá árabilinu 868-874 og þykir ekki ólíklegt að sé hin upprunalega Vík (eða Reykja-Vík) þar sem Ingólfur Arnarson nam land. Rústirnar voru grafnar upp veturinn 2001, og eru nú til sýnis almenningi í þar til gerðum kjallara. Gatan dregur nafn sitt af því að þegar hún var lögð var hún eina gata Reykjavíkur, en það var á átjándu öld þegar Innréttingarnar stóðu sem hæst, en líklegt má telja að troðningur hafi legið þarna frá alda öðli, frá bæjarhúsum Víkur og Víkurkirkju niður að sjónum, svo varla er hægt að tímasetja hvenær gatan varð eiginlega til. Gegnt Aðalstræti 12 var vatnsból forðum daga, og hefur þar verið settur upp vatnspóstur á nýjan leik til skrauts.

[breyta] Lega, hús og umhverfi

Núna nær Aðalstræti frá gatnamótum við Hafnarstræti og Vesturgötu í norðri, til Kirkjustrætis í suðri, og er einstefnugata í norður með hámarkshraða 30 km/klst. Fyrir vestan götuna eru tvö nýbyggð hótel, tvær nýlegar skrifstofubyggingar og þrjú afar gömul hús, Ísafoldarhúsið, Geysishúsið og Aðalstræti 10, sem er elsta hús Reykjavíkur. Vestur úr götunni liggja Gjótagata, Brattagata og Fischersund inn í Grjótaþorp og austur úr henni Veltusund austur með fram Ingólfstorgi og Austurvelli til Pósthússtrætis. Austan við götuna eru Ingólfstorg, eitt gamalt hús, eitt mjög stórt nýtt hús með fyrirtækjum, íbúðum og flokksskrifstofu Frjálslynda flokksins, og Fógetagarðurinn, þar sem áður lá Víkurkirkjugarður.

[breyta] Húsnúmer

Frá norðurenda Aðalstrætis, þar sem hún mætir Vesturgötu og Hafnarstræti, eru húsnúmer í Reykjavík talin. Er þá miðað við að séð frá þeim gatnamótum séu oddatöluhús vinstramegin við götu en hús með sléttum tölum hægra megin. Á sama hátt heitir Austurstræti svo vegna þess að það liggur í austur frá Aðalstræti, og Vesturgata sömuleiðis í vestur og suðurgata í suður.

[breyta] Forn hús við Aðalstræti

• Gamli klúbbur og nýi - Thomas Henrik Thomsen veitingamaður í „klúbbnum“, bjó í gamla klúbbnum (Scheelshúsi), er stóð fyrir suðurenda Aðalstrætis. Skömmu síðar (eftir 1844) var nýi klúbburinn reistur. Hann varð síðar aðsetur Hjálpræðishersins. Stóð nokkur hluti gamla klúbbsins að baki Herkastalans, þangað til hann var rifinn og hið nýja hús hersins var reist (um 1916).
• Ullarstofan - Ullarstofan var hús Innréttinganna og stóð syðst í Aðalstræti. Þar stóð síðar hús Davíðs Helgasonar Ólafssonar Bergmanns sem hann reisti um 1830, og þar sem núna er veitingastaðurinn Uppsalir.

[breyta] Heimildir og ítarefni

• Fornleifastofnun Íslands: Saga elstu byggðar í Aðalstræti

[breyta] Tenglar

• Aðalstræti (úr greininni Miðbærinn fyrir einni öld); grein í Lesbók Morgunblaðsins 1961
• Skemmtistaður, gististaður og sjúkrahús; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1980
• Svipast um í Aðalstræti; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1967
• Elsta verslunarlóð í Reykjavík; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968
• Breskur hrossakaupmaður ætlaði að reisa gistihús í Reykjavík; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1957
• Duchmaguer Fabrique huus 1753-1810; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1993
• Gamla kirkjan í Aðalstræti, sem átti að verða dómkirkja; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1948