Napoleondar Gerrak

Wikipedia(e)tik

Napoleondar Gerrak Napoleon Bonaparteren aginte inperialaren garaian (1804-1815) borroka egindako zenbait gatazka armatu izan ziren, 1789ko Frantziako Iraultzak eragindako gerrei jarraipena eman zietenak.

[aldatu] Hasiera eta amaiera

Adituak ez datoz bat Frantziako Iraultzako Gerren eta Napoleondar Gerren arteko muga non dagoen esaterakoan. Hainbat aukera honako hauek dira:

• 1799ko azaroaren 9: Bonapartek Frantziako boterea bereganatu zuen.
• 1803ko maiatzaren 18: Britainia Handia eta Frantziaren artean 1792tik 1814 bitarteko bake-garai bakarra amaitu zen.
• 1804ko abenduaren 2: Bonapartek Enperadore izendatu zuen bere burua.

Napoleondar Gerrak Waterloon Frantziaren azken porrotaren ostean (1815eko ekainaren 18an) eta Parisko Bigarren Hitzarmena sinatutakoan (1815eko azaroaren 20an) amaitu ziren. Nolanahi ere, batik bat Britainia Handiko iturri batzuen arabera, 1792tik 1815 arte iraun zuen gatazka armatu jarraituari Frantziako Gerra Handia deitzen zaio. Beste batzuen arabera, 1689tik 1815 arte iraun zuen Bigarren Ehun Urteko Gerraren azken fasea izango litzateke.

[aldatu] Garapena

Napoleon Bonaparte Frantziako jeneralik arrakastatsuena izan zen Iraultzako Gerretan, Italiako zati handiak konkistatu baitzituen, Austria bakea sinatzera behartuz. Egiptotik 1799an itzuli zen, eta azaroaren 9an gobernua kargutik kendu zuen. Bera Lehen Kontsul zen Kontsulatuaren bidez ordezkatu zuen. Arrakastarik gabeko konspirazio baten ondoren, 1804ko abenduaren 2an, bere burua enperadore izendatu zuen.

Napoleonek Britainia Handia inbaditzeko asmoa zuen 1805ean, baina Errusia eta Austriarekin izandako aliantza berriak (Hirugarren Koalizioa) kontinenteari begira jarri zuen. Gainera, Bizkaiko Golkoko britainiarren nagusitasuna ezin izan zuen gainditu, Trafalgarren urriaren 21ean porrot erabakigarria pairatu zuelako. Edonola ere, abenduaren 2an, soldadu gehiago zituen Autro-Errusiar armada gailendu zuen Napoleonek Austerlitzen. Honela, Austriak koaliziotik aldenduta, Napoleonek Erromatar-Germaniar Inperio Saindua desegin zuen, ia-ia 900 iraun ostean.

Hurrengo urtean, Laugarren Koalizioa osatu zen. Urriaren 14an, Napoleonek Prusia garaitu zuen Jenako batailan. Alemania zeharkatuta, Errusia gailendu zuen Friedlandeko batailan 1807ko ekainaren 14an. Tilsiteko Hitzarmenetan, Europa Frantzia eta Errusiaren artean banatu zen, eta Varsoviako dukerria sortu zen tartean. Nolanahi ere, 1812ko ekainaren 12an, Napoleonek Errusia inbaditzeari ekin zion. Smolensken eta Borodinon garaipena izan ondoren, Mosku hartu zuten frantziarrek, baina sutan aurkitu zuten. Honela, atzera egitera behartuta aurkitu zuen bere burua Napoleonek. Atzerako bidaian, kosakoen erasopean, eta goseteak zein hotzak jota, 20.000 gizon baino ez ziren itzuli kanpaina honetatik.

Aldapa goran jarri zitzaion 1813tik aurrera Napoleoni. Leipzigeko batailan (1813) zazpi herrialdetako armadak garaituta, Paris hartu zuten aliatuek. Fontainebleauko Hitzarmenaren azpian, Elba irlara herbesteratu zuten, boterea galduta. Hala eta guztiz ere, 1815eko martxoaren 1ean, Frantziara itzuli zen. Armada bat antolatu arren, Erresuma Batuak eta Prusiak Waterloon menderatu zuten ekainaren 18an.

Gerra hauek Europako gerragintza irauli zuten, batik bat artilleria. Aurretik ikusi ez zen maila handiko borrokak izan ziren, batez ere soldaduska-sistema moderno eta masiboa indarrean jarri zelako. Politikari dagokionez, Napoleonen porrotarekin, Borboiak Frantziako tronura itzuli ziren. Bitartean, Espainia Frantziako armadak okupatzean, Amerikan zituen koloniak konturatu ziren Espainiako boterea ez zela hain indartsua, eta matxinadetako atea zabalik geratu zen beraz.