Bwlgareg

Oddi ar Wicipedia

Bwlgareg (Български език Bǎlgarski ezik)
Siaredir yn:	Bwlgaria
Parth:	De-ddwyrain Ewrop
Siaradwyr iaith gyntaf:	8.95 miliwn (Ethnologue)
Safle yn ôl nifer siaradwyr:	{{{safle}}}
Achrestr ieithyddol:	Ieithoedd Indo-Ewropeaidd Balto-Slafeg Slafeg Deheuol
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn:	Bwlgaria
Rheolir gan:	Institiwt yr Iaith Fwlgareg, Academi Gwyddorau Bwlgaria (Институт за български език)
Codau iaith
ISO 639-1	bg
ISO 639-2	bul
ISO 639-3	bul
Gweler hefyd: Iaith – Rhestr ieithoedd

Iaith Slafeg Ddeheuol yw Bwlgareg. Heddiw iaith swyddogol Bwlgaria yw hi, ac, yn ôl cyfrifiad Bwlgaria 2001, mae 6,697,158 o bobl yn siarad Bwlgareg fel mamiaith ym Mwlgaria (84.5% o'r boblogaeth). Ceir lleiafrifoedd Bwlgareg ei hiaith yn Wcráin, Gwlad Groeg, Twrci, ac yn gyffredinol dros gwledydd y Balcanau. Mae cyfanswm o 8–9 miliwn o bobl yn ei siarad. Ysgrifennir Bwlgareg â'r wyddor Gyrilig. Mae cyfnodion yr iaith yn dyddio i'r nawfed ganrif, pryd cynhyrchiwyd nifer o lawysgrifau ym Mwlgaria yn Hen Slafoneg Eglwysig, iaith lenyddol gyntaf y Slafiaid, wedi'i seilio ar dafodieithoedd Slafeg Macedonia a Bwlgaria. Parhaodd traddodiad llenyddol llewyrchus yn yr iaith yn y cyfnod Bwlgareg Canol (12fed ganrif – 15fed ganrif), ond dirywiodd ei statws yn ystod rheolaeth yr Otomaniaid. Crëwyd iaith safonol newydd yn y bedwaredd ganrif ar ddeg fel rhan o ddiwygiad cenedlaethol Bwlgaria. Mae'r iaith gyfoes yn wahanol iawn i Hen Slafoneg Eglwysig. Mae wedi colli'r system gymhleth o gyflyrau enwol oedd gan yr iaith honno, ac wedi profi nifer o gyfnewidiadau fel rhan o ardal ieithyddol y Balcanau sydd wedi dod â hi'n nes yn ei strwythur at ieithoedd o grwpiau eraill megis Groeg, Albaneg, Rwmaneg a Thyrceg.

[golygu] Hanes yr iaith

[golygu] Orgraff

Defnyddir amrywiaeth ar yr wyddor Gyrilig i ysgrifennu Bwlgareg. Yr wyddor gyfoes (a gwerthoedd IPA y llythrennau) yw:

А а /a/	Б б /b/	В в /v/	Г г /g/	Д д /d/	Е е /ɛ/	Ж ж /ʒ/	З з /z/	И и /i/	Й й /j/
К к /k/	Л л /l/	М м /m/	Н н /n/	О о /ɔ/	П п /p/	Р р /r/	С с /s/	Т т /t/	У у /u/
Ф ф /f/	Х х /x/	Ц ц /ʦ/	Ч ч /tʃ/	Ш ш /ʃ/	Щ щ /ʃt/	Ъ ъ /ə/	Ь ь /j/	Ю ю /ju/	Я я /ja/

Cyn diwygiad orgraffol 1945, defnyddid dwy lythyren ychwanegol, yat (Ѣ ѣ) a yus fawr (Ѫ ѫ). Defnyddid yus fawr i gyfleu'r un sain, schwa /ə/, â Ъ ъ. Defnyddir yat i gyfleu /a/ neu /e/ yn ôl ei safle yn y gair.