Sveti Sava

From Wikipedia

Lik Svetog Save na fresci u manastiru Mileševa

Sveti Sava, srpski prosvjetitelj i prvi srpski arhiepiskop, rodio se kao Rastko (Nemanjić) 1169. u mjestu Ras, u blizini današnjeg Novog Pazara. Umro je 1236. u mjestu Veliko Trnovo, glavnom gradu Drugog Bugarskog carstva. Bio je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje. Pripada uticajnoj vladarskoj lozi Nemanjići, porijeklom iz današnje Hercegovine. Vladali su dugi niz godina manjim prostorom Balkana između Jadranskog mora i Bosne na zapadu, današnje Albanije na jugu. Okosnica tadašnje Srbije je današnji Sandžak (Raška).

Savu je sa petnaest godina otac postavio za humskog župana, no tu ostaje manje od godinu dana. Sa 16 godina odlazi na Svetu Goru (u današnjoj Grčkoj) i postaje monah 1191. Savi će se pridružiti i njegov otac Stefan Nemanja (1196), koji je u međuvremenu abdicirao u korist srednjeg sina Stefana. Stefan Nemanja, u monaštvu Simeon ubrzo umire.

U Srbiji će ubrzo doći do borbe za vlast između Savine braće. On se vraća u Srbiju, kako bi zaustavio građanski rat između svoje braće Stefana i Vukana. Istovremeno Sava se bavi prosvjetiteljskim radom, nastojeći svojim sunarodnjacima približiti osnove vjerske i svjetovne pouke, da bi se 1217. vratio na Svetu Goru.

1219. Savu imenuje nikejski patrijarh za prvog srpskog arhiepiskopa. Tim činom srpska crkva postaje autokefalna. Godine 1221. kruniše brata Stefana za kralja. Sava je sve do 1233. ostao arhiepiskop, da bi ga potom zamijenio njegov učenik Arsenije. Sava više puta putuje u Palestinu. Na povratku sa jednog od hodočašća 1236. smrt ga zatiče u bugarskoj prijestonici Velikom Trnovu.

Savina najznačajnija djela za srpsko nacionalnu historiju bila su ne samo crkvenog - književnog karaktera, nego i graditeljska. Tako je na Svetoj Gori osnovao manastir Hilandar (zajedno sa svojim ocem Stefanom Nemanjom/monahom Simeonom), a uz njegovo ime pominje se i osnivanje manastira Žiča u Srbiji (do 1253. sjedište srpsko-pravoslavnog episkopa).

Najznačajnija pisana djela su: Žitije, spomen na pokojnog oca Stefana Nemanju (Simeona), Tipikon, pravila ponašanja u manstiru Hilandar, kao i Nomokanon, vjerovatno prvi srpski zbornik zakona.