Rano hrišćanstvo
From Wikipedia
Rano hrišćanstvo je pojam kojim se označava hrišćanstvo u razdoblju od Isusove smrti u ranim 30-im godinama n.e. do Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji 325. godine.
Sadržaj/Садржај |
[uredi - уреди] Nastanak
Rano hrišćanstvo je nastalo kao verski pokret, odnosno sekta unutar judaizma. Od većine naroda u imperiji, Jevreje je izdvajao monoteizam, odnosno vera u jednog Boga. Prvobitnu hrišćansku crkvu (lat: ecclesia - zajednica) formirali su nakon Isusove smrti, njegovi učenici i apostoli u Jerusalimu. Prema spisama apostola Petra (15.-67. g.n.e) mnogi judaisti okreću se hrišćanstvu. Pristalice Isusa iz Nazareta se u početku nazivaju nazareni, da bi tek kasnije stekli naziv hrišćani. Zajednicu su u samom početku činili isključivo jevreji, koji su smatrali su da je Isus bio Mesija (odnosno Hristos) čiji dolazak proriče jevrejska sveta knjiga Tanah, koju hrišćani nazivaju Starim Zavetom. Mnoge judejske (farisejske) starešine su ovu tvrdnju smatrali bogohulnom i proglašavali su Hristove sledbenike za jeretike, koje isključuju iz jevrejskih zajednica, a neretko i prijavljuju Rimskim vlastima. U ovim događajima neki autori vide dublje korene kasnijeg antisemitizma među hrišćanima.[1]
Već u drugoj polovini 1. veka, hrišćanski pokret postaje pretežno nejevrejski. Hrišćanske zajednice nastaju širom Palestine, Male Azije, Sirije, Egipta, Afrike i Grčke. Jezik komuniciranja među hrišćanima u to doba bio je grčki. Pošto je u antička vremena religija uglavnom bila vezana za određeni grad ili narod, smatra se da su „hrišćani presekli tradicionalne veze između vere i nacije.“[2] Vremenom se hrišćani sve više odaljuju od Jevreja, pa se tokom drugog veka, između ostalog, prelazi sa svetkovanja subote na nedelju.[3]
[uredi - уреди] Razvoj
Hrišćanstvo je propovedalo jednakost svih ljudi i zato je u početku uglavnom bilo prihvaćeno od strane nižih, a odbacivano od strane viših slojeva društva. Apostol Pavle kaže: „Nema tu Jevrejina niti Grka, nema ni roba ni gospodara, nema muškog roda ni ženskog; jer svi ste vi jedno u Hristu.“[4] Zajednice hrišćanskih vernika zvale su se hrišćanske opštine, bilo ih je u svim delovima carstva, i u njima je svojina bila zadružna. "Mnoštvo onih koji bijahu postali vjernicima beše jednog srca i jedne duše. Niko ništa ne smatraše svojim vlasništvom, već sve držahu zajedničkim. Niko među njima ne beše siromašan, jer oni koji imahu zemlju ili kuće, prodavaše ih, donošahu novce i polagaše ih pred noge apostolima. Od toga svako dobijaše deo prema svojim potrebama." (Dela Apostolska 4: 32 - 35)
"Oni bejahu istrajni u učenju apostolskom, u zajednici, u deljenju hleba i u molitvama. Svi koji primiše veru bejahu zajedno i imaše sve zajedničko. Oni prodavaše svoja imanja i svoja dobra, i deliše cenu između sebe, prema potrebama svakog".
– Dela Apostolska 2:42-45
Osnovna aktivnost prvobitnih hrišćana je bila molitva: "Svi oni jednodušno prebivahu u molitvi i moljenju, sa nekim ženama, i sa Marijom, majkom Isusovom, i sa braćom njegovom" (Djela Ap. 1:14). U prvom veku nove ere hrišćani su se tajno okupljali na zajedničkim obedima, propovedima i molitvama. Muškarci i žene su boravili zajedno, a ispovest se vršila javno, pred celom zajednicom. Prvobitno su neke crkvene funkcije dodeljivane žrebom, kao što su "žrijebom izabrali Mateja za apostola umjesto otpavšeg Jude".[5]
Ranohrišćanske svete tajne (gr: misterije) su uključivale:
- krštenje (gr. baptizein „βαπτίζω“ - uroniti, zagnjuriti), ritualno očišćenje tela vodom;
- pomazanje (gr. hrizma „χρισμα“ – ulje, mast), mazanje svetim uljem koje se vršilo odmah nakon krštenja;
- pričešće (gr. εὐχαριστία euharistia - blagodat; lat. communio – učešće, deljenje), obredno deljenje hleba i vina;
Krštenje se vršilo nad zrelim vernicima, koji su prethodno morali da se prijave kao kandidati za obred krštenja i da prođu pripremni period upražnjavajući post i molitvu. Ako bi se pokazali dostojni krštenja, odnosno primanja u hrišćansku zajednicu, usledio bi obred tokom koga inicijant nag silazi u vodu, spirajući grehe i simbolišući smrt svog bivšeg ja. Sveštenik nakon toga priziva Duh da siđe na preporođenog, koji oblači belu odoru i prima med pomešan sa mlekom - hranu za novorođenče.[6]
Među prvobitnim hrišćanima nije bilo manastira, monaštva niti pustinjaštva, jer tada su svi hrišćani upražnjavali moralnu strogost, koja će kasnije postati odlika uglavnom monaha (sve osim obaveznog celibata).[7] Verski simbol ranih hrišćana je bila riba (grč: ἰχθύς ihtis), koja je korišćena kao akronim za reči: »Isus Hristos, Božji Sin, Spasitelj.«
Krajem drugog veka nove ere većina hrišćanskih opština se ujedinjuje u jednu zajednicu čiji je poglavar postao rimski episkop, kasnije nazvan papa (gr: pappas, lat: papa - otac). Tako je stvorena Saborna crkva, koja je polagala isključivo pravo na pravovernost, dok su ostale struje ranog hrišćanstva proglašene za jeres.
[uredi - уреди] Unutarnje razlike
Zbirka hrišćanskih spisa koju poznajemo kao Novi zavet sačinjena je oko 180-200. godine.[8] Prva dva veka hrišćanstva Biblija još uvek nije bila kanonizovana tako da su mnogi apokrifni spisi kružili hrišćanskim svetom. Pre prvog vaseljenskog sabora jedinstvena hrišćanska dogma još uvek nije bila propisana pa su se hrišćanske zajednice razlikovale po usmenim predanjima[9]. U tom vremenu su pored ortodoksne cvetale i mnoge heterodoksne struje od kojih su najuticajnije bile markionstvo, manihejstvo, gnosticizam, arijanstvo, itd...
Tertulijan ističe da izbog ne valja jer uništava jedinstvo grupe. Jeretik je onaj koji bira. Vernici ne smeju postavljati pitanja jer „pitanja čine ljude jereticima“.[10]
[uredi - уреди] Progoni
Ubrzo se hrišćanske zajednice osnivaju po celom Sredozemlju, koje je bilo pod vlašću Rimljana. Hrišćanstvo je dugo vremena bilo zabranjivano i proganjano od Rimskog carstva. Zbog toga su se rani hrišćani okupljali u podzemlju, po katakombama, gde je nastala i rana hrišćanska umetnost. Među svetkovinama koje su rani hrišćani upražnjavali u katakombama bile su i gozbe ljubavi, običaj zajedničkog deljenja hrana i pića, što je kasnije zamenjeno euharistijom, koja je uključivala simboličnu količinu hleba i vina.[11]
Rimljani su rane hrišćane nazivali ateistima, bezbožnicima, zbog njihovog odbijanja da poštuju olimpijske bogove i da se klanjaju idolima.[12] Privedenim hrišćanima koji bi odbili da se poklone rimskim bogovima bilo je prećeno smrću, na šta su oni često bi odgovarali: "Vi nas možete ubiti, ali nam ne možete nanijeti zla".[13] Reagujući na hrišćanska odbijanja da, po sudskom naređenju, prinesu žrtvu bogovima, grčki filozof Kels komentariše: „Ako svako prihvati hrišćansko stanovište, nestaće vladavine zakona.“
Prvi veliki progon hrišćana je započeo pod carem Neronom (54-68). Godine 64. je izbio veliki požar u Rimu. Neron je za podmetanje požara koji je uništio veliki deo grada optužio hrišćane i započeo progone protiv njih. Za vreme ovog gonjenja, Hristovi sledbenici su razapinjani na krst, bacani u Tibar i predavani divljim zverima u amfiteatru, radi uveseljavanja rimskih građana. Među ovim prvi mučenicima nalazili su se i apostoli Petar i Pavle, pogubljeni 67. godine.[14] Hrišćani koji su bili rimski državljani kažnjavani su odsecanjem glave, dok su oni bez građanskog statusa uglavnom kažnjavani spanjivanjem. Mnogi hrišćani su tada bili razapeti i živi spaljeni u njegovoj bašti, kao ljudske buktinje.[15]
Posle kratkog perioda zatišija počeli su novi progoni za vreme cara Domicijana (81-96), u kojima je, između ostlih, život izgubio i sveti Timotej. U vreme Trajana (98-117) postradali su i jerusalimski episkop Simon i antiohijski episkop Ignjatije. Nova veća gonjenja pokrenuo je Marko Aurelije (161-180), vladar filozof, pod uticajem anti-hrišćanski nastrojenih stoika. Najpoznatija žrtva tog gonjenja je bio Justin Filozof, kome je u Rimu oko 165. godine odsečena glava i koji je zbog toga dobio naziv Justin mučenik. Car Septimije Sever (193-211) je takođe bio veliki progonitelj hrišćana. Tek Aleksandar Sever (222-235) je prvi rimski car koji je pokazao blagonaklonost prema hrišćanima. Carstvom su kružile glasine da je postavio kipove Avrama i Isusa pored Sokrata i drugih svetih ljudi u svom dvorskom svetilištu.[16] Ipak, nakon njega progone ponovo pokreću i Maksimin Tračanin (235-238), Valerijan (253-260) i Aurelijan (270-275). Ali najveće progone hrišćanstvo je doživelo za vreme Dioklecijana (284-311) i njegovih saradnika i savladara, naročito Galerija. Najpoznatije žrtve ovog gonjenja su sveti Georgije i Kozma i Damjan, lekari iz Kilikije. Po svom obimu i surovosti ovo je bilo najžešće gonjenje koje je rimska država pokrenula protiv hrišćanskih vernika. Država je pokrenula sve svoje institucije da bi iskorenila i uništila ovu veru. Ipak, uvidevši svu besmislenost i uzaludnost progona hrišćana, car Galerije je sa samrtničke postelje izdao edikt o prekidu gonjenja, pod uslovom da hrišćani budu lojalni državi, i da se mole svom Bogu za cara.[17]
[uredi - уреди] Milanski edikt
| Dio serije članaka na temu
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Isus Hrist/Krist Osnove Biblija Hrišćanska/kršćanska teologija Historija i tradicije
Teme u hrišćanstvu/kršćanstvu |
||||||
Početkom 4. veka Rimski car Konstantin Veliki legalizuje hrišćanstvo zakonskim aktom poznatim kao Milanski edikt iz 313. godine. Njime je proglašena verska ravnopravnost i prestanak gonjenja hrišćana, kojima je dozvoljeno da javno ispovedaju svoju veru a da za to ne snose nikakve posledice. Čak je i oduzeta imovina hrišćana vraćena, uključujući i onu koja pripada crkvi. U to vreme nastaju i prve hrišćanske crkve - hrišćanske bazilike.
[uredi - уреди] Prvi vaseljenski sabor
Car Konstantin ubrzo po priznavanju hrišćanstva saziva Prvi vaseljenski (sveopšti) sabor, koji je imao da reši sukobe između raznih struja u okviru hrišćanstva. Sabor je održan u Nikeji u Maloj Aziji tokom maja i juna 325. godine u raskošnim salama carske palate, a car lično je njime predsedavao. Doskora progonjeni episkopi putovali su carskom poštom, i car ih je dočekivao najumilnijom predusretljivošću. Bila je to prva pobednička demonstracija crkve.
Na saboru su se mišljenje žestoko sukobila povodom novonastalog Arijanskog spora o prirodi Hrista. Često se dešavalo da su se tokom savetovanja na saboru svi učesnici neobuzdano nadvikivali ne obazirući se naročito na svoje episkopsko dostojanstvo.[18] Zbog hristoloških neslaganja Nikola iz Likije, kasnije poznat kao sveti Nikola, je fizički napao Arija, nakon čega je udaljen sa sabora. Na kraju je predloženo vjeruju po kome je Hristos bio „iste suštine kao Otac". Nebiblijsko poreklo je bilo najveći nedostatak ovog izraza, ali je pod pritiskom Konstantina prihvaćen kao obrazac o jedinstvu. Iako je Arijevo učenje imalo dosta pristalica, proglašeno je za jeres na ovom saboru, gde je utvrđen i Nikejski simbol vere, koji je nadalje smatran jedinim isravnim tumačenjem Hristovog učenja.
"Bilo je potpuno nečuveno da univerzalno vjeruju nastane samo zahvaljujući autoritetu cara, koji se kao prozelit tek pripremao za krštenje i nije imao ni najmanje pravo da učestvuje u razgovoru o najvećim tajnama vere. Nijedan episkop se nije usudio da se usprotivi toj čudovišnosti. Ista crkva koja je pobedonosno prkosila Dioklecijanovoj vojsci poslušno se povinovala naredbi njegovog naslednika, koja je pogodila njen nerv potpuno drukčije od spoljašnjeg nasilja progona."[19]
Interesantna je činjenica da, iako je bio prvi hrišćanski vladar, Konstantin nije bio kršten za života. Prema kasnijem crkvenom predanju, kršten je neposredno pred smrt.
[uredi - уреди] Državna religija
Hrišćanstvo 387. godine postaje i zvanična državna religija Rimskog carstva. Tada, od 4. veka, počinju da niču crkvene građevine po Rimu, Carigradu, Jerusalimu, itd. 391. godine car Teodosije I naređuje unuštavanje svih paganskih hramova i tada hrišćani, na čelu sa patrijarhom Teofilom, spaljuju Aleksandrijsku biblioteku.[20]
Pošto se Crkva uvećavala po članstvu, sve je više prodirao u nju svetski, hrišćanstvu tuđ duh. To je počelo da opterećuje najrevnosnije hrišćane, koji nisu hteli da posvetove Crkvu. Oni su počeli da kidaju vanjsku vezu sa svetom.[21] Tako dolazi do anahoreze (odvajanja) i nastanka monaštva.
[uredi - уреди] Napomene
- ↑ Andrej Kurajev, Zbog čega su Hrišćane gonili u paganskom svetu
- ↑ Robert Wilken, Pagan Criticism of Christianity
- ↑ http://true.faithweb.com/7-sabb-morrison.htm
- ↑ Pavlova poslanica Galaćanima, 3:28
- ↑ Valentin Svencicki, O monaštvu
- ↑ Peter Cramer, Baptism and Change in the Early Middle Ages, 1993.
- ↑ http://www.svetosavlje.org/biblioteka/Osnovi/Dijalozi/Dijalozi07.htm
- ↑ Elen Pejdžels, Gnostička jevanđenja, biblioteka Pečat, Rad, Beograd
- ↑ http://www.nbs.bg.ac.yu/events/event.php?id=2741
- ↑ Tertulian, Prescriptions Against Heretics
- ↑ http://www.newadvent.org/cathen/01200b.htm
- ↑ Andrej Kurajev, Zbog čega su Hrišćane gonili u paganskom svetu
- ↑ http://www.svetosavlje.org/biblioteka/Osnovi/Dijalozi/Dijalozi08.htm
- ↑ http://pogled.50megs.com/Index/Nauka/Istorija/Pobeda_Hriscanstva.htm
- ↑ Tacit, Anali
- ↑ Elen Pejdžels, Poreklo Satane, biblioteka Pečat, Rad, Beograd
- ↑ http://pogled.50megs.com/Index/Nauka/Istorija/Pobeda_Hriscanstva.htm
- ↑ Navedeno po S. A. Bernoulli: Das Konzil' von Nizaa, 1896, str. 15.
- ↑ Ed. Schwartz: Kaiser Konstantin unddie christliche Kirche, 1913, str. 141.
- ↑ Navedeno prema: Knjižnica Nag Hammadi, Hrvatsko izdanje, Biblioteka Svjetlost, Predgovor Jamesa Robinsona
- ↑ Valentin Svencicki, O monaštvu
[uredi - уреди] Vidi još
- Rana hrišćanska umetnost
[uredi - уреди] Spoljašnje veze
- ((en)) Early Christians
- ((en)) Early Christian Writings
Kategorija:Rano hrišćanstvo
