Neró
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
 |
|
| Fæddur | 15. desember 37, Antium |
| Valdataka | 13. október 54 |
| Dáinn | 9. júní 68 (30 ára) |
| Forveri | Claudíus |
| Eftirmaður | Galba |
| Maki/makar | 1) Claudia Octavia 2) Poppaea Sabina 3) Statilia Messalina |
| Afkvæmi | Claudia Augusta |
| Faðir | Gnaeus Domitius Ahenobarbus |
| Móðir | Agrippina yngri |
| Ætt | Júlíanska-cládíska ættin |
Neró Claudius Caesar Augustus Germanicus fæddur Lucius Domitius Ahenobarbus 15. desember 37, dáinn 9. júní 68. Hann var fimmti og síðasti rómverski keisarinn úr ætt Júlíusar Caesars tók við krúnunni af Claudiusi frænda sínum sem hafði ættleitt hann.
Útbreidd ímynd Nerós, byggð á skrifum andstæðinga hans, er á þá leið að hann hafi verið glaumgosi sem lét sig litlu skipta afdrif ríkisins og almennings. Á þeirri ímynd byggir sú staðhæfing að hann hafi leikið á hörpu meðan Róm brann.
Efnisyfirlit |
[breyta] Fjölskylda
Lucius var eini sonur Gnaeusar Domitiusar Ahenobarbusar og Agrippinu yngri, systur Caligula. Faðir hans var fjarskyldur Ágústusi langafa móður hans.
Við fæðingu hans var ekki útlit fyrir að Lucius yrði keisari þar sem Caligula hafði verið krýndur 15. mars sama ár og var þá 24 ára. Keisararnir tveir sem ríktu þar áður, Ágústus og Tíberíus, urðu að endingu 76 og 79 ára.
Agrippina yngri móðir Luciusar, bað bróður sinn Caligula, um að gefa drengnum nafn, í von um að hann kæmist nær ríkiserfðum. Caligula lét að ósk systur sinnar og gaf drengnum nafnið Claudius, þ.e.a.s. hann lagði til að drengurinn héti Lucius Claudius, sem var ekki í náðinni. Benti nafnið til þess að Caligula þætti ekki mikið til drengsins koma og að Agrippinu yrði ekki að ósk sinni. Síðar bötnuðu samskipti systkinanna og um tíma var Agrippina í náðinni hjá Caligula. Þó fór svo að hún var send í útlegð árið 39. Árið 40 lést Gnaeus Domitius eigin maður Agrippinu faðir Luciusar og Lucius varð munaðarlaus.
Þann 24. janúar 41 var Caligula keisari ráðinn af dögum og Claudius varð krýndur keisari. Claudius kvæntist í 4. skiptið 1. janúar 49 og að þessu sinni Agrippinu yngri, móður Luciusar, ári síðar, 25. febrúar 50, ættleiddi Claudius Lucius. Claudius hampaði Luciusi á ýmsa lund og gifti dóttur sína, Claudiu Octaviu, fóstursyni sínum Luciusi. Við dauða Claudiusar 13. október 54 varð Lucius Neró keisari.
[breyta] Keisarinn
Því hefur verið haldi fram að Agrippina yngri hafi eitrað fyrir manni sínum Claudiusi svo Neró gæti orðið keisari, og að hún hafi í raun stýrt ríkinu fyrst um sinn sökum ungs aldurs Nerós. Hvort sem Neró hafi þótt móðir sín vasast of mikið í hans málum eða ekki, þá versnuðu samskipti þeirra til muna. Að lokum sauð upp úr og Neró drap móður sína árið 59. Liðsmenn hans afsökuðu drápið með þeim rökum að Agrippina hafi lagt á ráðin um að drepa son sinn Neró. Vitað var að Agrippinu og Poppaeu, kærustu og frillu Nerós, samdi ekki.
Árið 62 lést Burrus sem hafði kennt Luciusi í æsku og verið ráðgjafi hans frá krýningu líkt og Seneca sem óskaði eftir því að draga sig í hlé eftir að hafa aðstoðað Neró við skynsalega stjórn ríkisins. Talið er að þeir hafi smá saman misst trúnað Nerós einkum fyrir tilstilli Poppaeu. Í stað þeirra kallaði Neró á Gaius Ofonius Tigellinus úr 13 ára útlegð sem fljótlega átti í góðu vinfengi við Neró.
Síðar sama ár skildi Neró við Claudiu Octaviu svo hann gæti kvænst þungaðri fryllu sinni Poppaeu. Í fyrstu sakaði hann Octaviu um að hafa verið sér ótrú. Uppskar Neró við þá málaleitan ummæli á þá leið að kynfæri Octavíu væru hreinni en munnur Tigellinusar. Því skildi Neró við Octavíu í ljósi þess að hún væri ófrjó og kvæntist Poppaeu. Poppaea ól Neró dótturina Claudíu Ágústu. Skyndilegur dauði Octavíu 9. júní 62 varð þó tiliefni fjölda mótmæla. Tigellinus innleidi í kjölfarið lög við landráðum og fór fjöldi aftaka fram í kjölfarið, þ.m.t. nokkrir nánir ættingjar Nerós.
Á sjöunda áratugnum braust út stríð milli Rómverja og Persa, þar sem barist var um yfirráð yfir Armeníu því þó Armenía tilheyrði Rómaveldi hafði konungur Persa, Vologases I tilnenft landstjóra í Armeníu og réðust því rómverjar inn í Armeníu. Lyktaði ófriðnum á þá leið að Róm skyldi krýna konung Armeníu sem þó skyldi vera persneskur prins. Friðarsamkomulagið var álitið sigur fyrir Neró og ríkti friður á þessum slóðum í um hálfa öld fram til 114 þegar Trajanus Rómarkeisari réðst inn í Armeníu.
Neró einbeitti sér að stjórnlist, viðskiptum og uppbyggingu menningalegrar miðborgar Rómaveldis. Í stjórnartíð hans var endir bundinn á upreisn Breta (60-61) og uppreisn Galla (68) og tengsl við Grikki styrktust. Hermt er að misheppnuð viðleitni til að binda enda á uppreisn á Spáni árið 68 hafi leitt til sjálfsvígs Nerós.
Ekki tókst Neró þó að kveða niður uppreisn Gyðinga sem hófst 66
[breyta] Bruninn mikli
Að kvöldi 18. júlí eða aðfaranótt 19. júlí 64 braust út eldur í nokkrum búðum í suðaustanverðum Hringnum Mikla. Eldurinn brann í 9 daga. Tacitus skrifaði að Neró hafi séð eldana brenna úr Maecenas turninum og sagt frá því að í bjarma loganna hafi hann sungið hans venjubundna sviðshlutverk. Aðrir herma (Tacitus, Ann. xv; Suetonius, Nero xxxvii; Dio Cassius, R.H. lxii.) að Neró hafi leikið á hörpu og sungið á Quirinalis hæðinni. Enn aðrir segja að Neró hafi verið órþeytandi í að leita frétta af brunanum og skipulagt aðstoð við þá sem þess þurftu.
Vitað er að Neró bauð heimilislausum skjól og kom í veg fyrir hungur með matarútdeilingu og við endurbyggingu Rómar voru götur hafðar breiðari og hús byggð úr múrsteinum. Þáttur í endurreisninni var Domus Aurea.
Almannarómur snerist fljótlega gegn Neró og var honum kennt um brunann og að hann hefði ætlað sér að reisa nýja borg á rústum Rómar og kenna hina nýju borg við sjálfan sig Neropolis. Tacitus reit að Neró hefði notað brunann til að koma sök á kristna menn, að í fyrstu hefðu þeir sem hefðu játað verið teknir höndum, síðar fleiri, og ekki einungis vegna aðildar að brunanum heldur og vegna haturs þeirra í garð manna. Áður en hinir handteknu voru teknir af lífi voru þeir hafðir til sýnis öðrum til skemmtunar, þar sem dýr drápu þá og hundar rifu í sig líkin Tacitus Annales, xv.44. Ekki hafa fundist aðrar heimildir fyrir því að Neró hafi í annan tíma að Neró hafi misbeitt valdi sínu gegn kristnum mönnum. Ekki er ljóst hvort hinir handteknu hafi verið teknir höndum vegna trúar sinnar eða hvort að þeir voru kristnir hafi verið tilviljun. Líkum hefur verið leitt að því að Poppaea hafi haft samúð með Gyðingum í Róm og fyrir hennar tilstilli hafi Neró látið til skara skríða.
Neró hækkaði skatta til að fjármagna endurbyggingu Rómar. Órói ríkti í Róm eftir brunann og er talið að Neró hafi fundist hann þurfa að kenna einhverjum um brunann.
[breyta] Ólympíuleikar og endalok
Neró áleit sig mikinn listamann. Þrátt fyrir að ekki hafi þótt rómverskum keisara bjóðandi að bregða sér í hlutverk skemmti krafts vílaði Neró ekki fyrir sér að stíga á svið og syngja. Var engum heimilað að hverfa af vettvangi meðan Neró stóð á sviði, því hann skyldi vera miðpunktur athyglinnar, hvort sem áheyrendum líkaði betur eða verr. Neró einagraðist, hann neyddi samsæris menn í Pisón samsærinu til að fremja sjálfsmorð, hann heimtaði að vinsæll herforingi, Gnaeus Domitius Corbulo að nafni fremdi sjálfsmorð því Neró taldi að sér stæði ógn af Gnaeusi Domitiusi.
Árið 66 barði Neró Poppaeu til bana. Poppaea gékk þá með annað barn þeirra hjóna en dóttirin Claudia Ágústa hafði dáið sem kornabarn. Neró átti því engan erfingja.
Árið 67 fór Neró til Grikklands og söng hann á Ólympíuleikunum. Neró þurfti að múta mótshöldurum sem seinkuðu leikunum og brydduðu upp á hestvagna keppni sem nýrri keppnisgrein að beiðni Nerós. Neró var dæmdur sigur eftir mútugreiðslur.
Þegar Neró sneri aftur til Rómar eftir árs fjarveru þótti honum sem andaði köldu í hans garð. Gaius Julius Vindex var með uppsteyt og Neró fór í ofsóknaróða leit að samsærismönnum og mögulegum ógnunum. Fyriskipaði hann að hver sá sem hefði ískygglegar hugmyndir og Neró stæði ógn af skyldi aflífaður. Þar á meðal var, gamall vinur Nerós, Galba ríkistjóri á Spánarskaga sem lýsti yfir hollustu við Öldungadeildina og Rómverja. Með því afneitaði hann valdi Nerós.
Á sama tíma hætti Lucíus Clodíus Macer að senda korn til Rómar frá Afríku. Hinn keisaralegi lífvörður snerist gegn Neró við loforð Galba um greiðslu.
Öldungadeildin lýsti Neró sem óvin ríkisins, hann flúði og framdi sjálfsmorð 9. júní 68. Andáts orð hans voru: Qualis artifex pereo („En sá listamaður sem fer til einskis“) áður en hann skar sig á háls. Að honum látnum var óreiða í stjórnun Rómar; fjórir keisarar ríktu á einu ári.
[breyta] Frekari fróðleikur
Champlin, Edward. Nero. Harvard University Press, 2003. ISBN 0674008222
| Fyrirrennari: Claudius |
|
Eftirmaður: Galba |
|||
