اشتهارد
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
در متن این مقاله از هیچ منبع و ماخذی نام برده نشده‌است. شما می‌توانید با افزودن منابع بر طبق اصول اثبات‌پذیری و شیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع، به ویکی‌پدیا کمک کنید. مطالب بی‌منبع احتمالاً در آینده حذف خواهند شد. |
اِشتِهارد یکی از شهرهای استان تهران در ایران است. این شهر در بخش اشتهارد شهرستان کرج قرار دارد.
مردم بومی اشتهارد به گویشی از زبان تاتی سخن می‌گویند.
اشتهارد شهری است خشک و کویری در 120 کیلومتری تهران و 80 کیلومتری کرج. این شهر علاوه بر شهر قدیمی اشتهارد دارای یک مجموعه بزرگ صنعتی با نام شهر صنعتی اشتهارد نیز می باشد. مردم اشتهارد همگی به زبان تاتی با لهجه خاص اشتهاردی که بازمانده زبان قدیم منطقه ماد یا زبان آذری می باشد سخن می گویند. وجه تسمیه یا چم نام اشتهارد: به نظر نام اشتهارد از دو بخش «اشته» و «ارد» تشکیل شده. در زبان مردم اشتهارد ، اشت Eshta به معنای ایستادن می باشد و منظور در نام اشتهارد ایستگاه یا سکونتگاه است و ارد همان ارت (arta) در زبان پهلوی به معنای مقدس می باشد همانطور که در نام اردبیل به معنای شهر مقدس آمده. بنابراین ترکیب دو واژه اشت و ارد می‌شود سکونتگاه مقدس. تاريخــچه ي شهــــر اشتــــهارد :
اشتهـارد در اصل « اشته ده » يعني ده شما كه به مـرور زمان و ابدال حروف ، اشتهارد ناميده مي شود البته در مورد نام اشتهارد نقل قولهايي شده است از جمله « اشترده » كه صورتي است از واژه « استرده » و « سترده » به معني صاف و هموار و بي درخت ، اما مردم اشتهـارد نام شهرشان را « اشتارد» بيشتر تلفظ مي كنند .و معني آن براي عموم مردم نا شناخته مي باشد . (اخیراْ بین برخی از جوانان شهر به خصوص دانشجویان باب شده است که نام شهر را اشتوتگارت می گویند!) بعضي از مردم اشتهارد ، عقيده دارند كه در گذشته ، اين سرزمين تبعيدگاه بوده است كه البته با توجه به قدمت بسيار قديمي و گويش منحصر به فرد آن و آداب و رسوم اين شهر چنين فرضي دور از حقيقت است . اشتهارد از توابع شهرستان كرج و جزء استان تهران در /22 و 50 طول شرقي و /43 و 35 عرض شمالي قرار دارد . با شهر تهران 100 كيلومتر و با شهر كرج 63 كيلومتر فاصله دارد . اين شهر در يك منطقه نسبتاً كويري با آب و هواي نيمه خشك واقع شده است كه مساحت آن متجاوز از 2500 كيلومتر مربع و در مسير جاده ترانزيت تهران به استانهاي غربي كشور واقع است . مطابق آخرين سرشماري ، جمعيت آن 25000 نفر و با زبان منحصر به فرد با قدمتي چند هزار ساله مي باشد حوزه جغرافيايي آن از طرف شمال به ارتفاعات « حلقه دره » و محدوده ي شهرستان نظرآباد و از طرف جنوب به ارتفاعات خـوش آب و هواي « قـزل بـاش » و محدوده ي شهـر ملارد و از طرف شـرق به « رودخانه شور» و محدوده شهر كرج و از طرف غرب به محدوده شهر بوئين زهرا محدود مي شود .
در سال 1331 در اشتهارد شهرداري تأسيس شده ولي متأسفانه تا پيروزي انقلاب اسلامي در آن پيشرفت چنداني بوجود نيامده ، ولي پس از پيروزي انقلاب اسلامي و توجه به مناطق محروم ، شهر به سرعت روبه پيشرفت گذاشته و اخيراً با احداث بزرگترين شهرك صنعتي كشور در اين منطقه كه ظرفيت آن حدود دو هزار واحد صنعتي كوچك و بزرگ مي باشد سرعت رشد شهر افزايش يافته و به منطقه اي مهاجر پذير تبديل گرديده كه هموطنان زيادي از مناطق مختلف در آن سكونت يافته اند و هم اينك دگرگوني هاي فرهنگي و اجتماعي در آن كاملاً مشهود است .(جالب اینجاست که شهرداری کلانشهر کرج 2 سال بعد از شهر اشتهارد تاسیس شده است!)
سوابق تاريخي : در مورد سوابق تاريخي شهر اشتهارد با توجه به قرائن و علائم و اشياء عتيقه اي كه از زير خاكهاي « ديده بان » با « خطوط كوفي » و غيره به دست آمده كه در بعضي از آنها آثاري از اسم و رسم زمان شاه خدابنده و ... ديده مي شود . استفاده مي شود كه قصبه اشتهارد از قرن هاي دوم و سوم ريشه مي گيرد .
آثار تاريخـي : در مورد چنـد نمونه از آثار تاريخي آن ايـن چنين مي توان گفت كه : « ديزبـون » كه در اصل « ديده بان » مي باشد در واقع يك قلعه ي بسيار قديمي و بلند بوده است . در مورد اين محل اين چنين نقل مي كنند : « در اوايل سال 1344 ، هياشي كاكي زاكي مدير كل فني ژاپونيها در مركز تعليماتي حرفه اي كرج از شهر اشتهارد ديدن كرد . وقتي در محل ديده بان حاضر شد با توجه به آثاري كه در آنجا از نظر علمي و خاك شناسي مشاهده و يافته قدمت محل فوق را به 1000 سال قبل تخمين زده است . اشتهارد بعنوان يك منطقه با پيشينه تاريخي چند صد ساله داراي چندين اثر تاريخي ارزشمند است كه تعدادي از آنها در سازمان ميراث فرهنگي به ثبت رسيده است كه چند نمونه از آن به شرح ذيل مي باشند :
z امامزاده ام كبري و ام صغري : در ضلع شمالي ميدان امام خميني اشتهارد بناي بارگاهي محكم و مجلل قراردارد كه به امامزاده ام كبري و ام صغري معروف است . مردم محلي و مسئولين اداره اوقاف آنها را دو بانوي بزرگوار از منسوبين امام موسي كاظم (ع) مي دانند . بناي امامزاده تشكيل شده است از يك ايوان ورودي رو به شمال ، يك تالار مستطيل شكل به عنوان نمازخانه و محل دعـا و اطاقي مربع شكل كه ضـريح امامزادگان در آن قـرار دارد . ساختمـان بنا با آجـر و كاشي تزئين شده و گنبد مدور آن كامـلاً كاشيكاري است . از آنچه از كاشيـهاي گنبـد باقي مانده است نشان مي دهد كه در كمرگاه گنبد دور تا دور ، سه رديف كتيبه شده است كه در رديف اول به خط كوفي نوشته شده « يا رسول الله » و در رديف دوم در ميان لوزي شكل به خط ثلث نوشته شده « الله محمد علي » و در رديف سوم به خط كوفي به طرز بسيار جالب و ظريف نوشته شده « الله محمد » . در خصوص زمان اوليه ساخت بارگاه تاريخ دقيقي در دست نيست ولي سنگ نوشته موجود حكايت از آن دارد كه در سال 1089 هجري قمري شخصي به نام مرحوم « ميرزا حسابي » باني تعميرات اساسي ساختمان بوده است . بر ديوار جنوبي تالار سنگ قبري نصب شده كه تاريخ چهادهم ذي الحجه 991 را بر خود حـك دارد . وجود اين سنگ قبر در ديـوار قدمت بنا را حـداقل تا آن دوره به عقـب مي برد . دكتـر بيات نيز در كتاب ارزشمند خود آن را مربوط به دوره صفوي مي داند . بناي امامزادگان با شماره 753 در سازمان ميراث فرهنگي به ثبت رسيده است . هم اكنون گلزار شهداي انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي در اين مكان شريف قرار دارد كه همين امر موجب استقبال بيش از پيش مؤمنين از اين بارگاه مقدس گرديده است . در سالهاي اخير توسط اداره اوقاف و سازمان ميراث فرهنگي تعميرات اساسي در ساختمان امامزادگان صورت گرفته است و در زمينه زيبا سازي محوطه آن نيز شهرداري اشتهارد با همكاري بنياد شهيد كرج اقداماتي مناسبي انجام داده است و هم اينك جناب آقاي مهندس ايرج اشتهاردي خير محترم مقيم اسپانيا باني ساخت ديوار جنوبي آن به شكل سنتي هستند كه در حال حاضر توسط شهرداري اشتهارد در حال ساخت مي باشد .
حسينيه صياديه : ضلع غربي بارگاه ام كبري و ام صغري متصل به بناي باشكوهي بنام حسينيه صياديه است . ورودي حسينيه بر خلاف ورودي امامزاده ام كبري و ام صغري رو به جنوب است و داراي سر دري آجري و دري چوبي است . براي ورود به حسينيه بايد از يك هشتي گذشت و به حياط آن راه يافت . اطراف حياط حسينيه غرفه هايي در دو طبقه جهت استقرار مردم كه هم اينك بين فاميلهاي مختلف محل تقسيم شده و هر يك از ايشان در ايام عزاداري در آن مستقر مي شوند . صحن حسينيه نيز محل تجمع و رفت و آمد هيأتهاي سينه زني و عزاداري است . مصالح ساختماني بكار رفته در قسمتهاي قوسي حسينيه از آجر و گچ است . در زلزله سال 1341 شبستان اصلي آن آسيب ديده و بعد از آن طي دو مرحله بازسازي گرديده است . بناي حسينيه مربوط به اواخر دوره صفويه يا اوايل دوره قاجاريه مي باشد .
z امامزاده سليمان : در فاصله شش كيلومتري شرق اشتهاردـ كرج در زمينهاي كوشك آباد(گوشآوا) بناي آرامگاهي مجلل برپاست كه به امامزاده سليمان معروف است . امامزاده سليمان تشكيل شده از يك حياط بزرگ كه بناي آرامگاه در ميان آن قرار دارد . در ضلع غربي حياط آب قناتي جريان داشته كه محل شستشو و وضو گرفتن زوار امامزاده بوده است كه متأسفانه در حال حاضر به دليل خشك شدن قنات وجود ندارد . ساختمان و بناي امامزاده مشتمل بر يك ايوان كه رو به شمال باز مي شود و قسمت ورودي به امامزاده است و تالاري مستطيل شكل و ستوندار كه محل اداي نماز و دعاست و اطاقي مربع شكل كوچك كه ضريح فلزي امامزاده در ميان آن واقع شده و زيارتگاه اصلي است . سقف اطاق اخير گنبدي و سقف تالار مستطيل شكل به صورت ضربي پوشيده شده است . تاريخ بناي اوليه آن مشخص نيست اما در سال 1341 شخصي به نام مرحوم خان نايب تعميرات اساسي در ساختمان آن انجام داده و در سالهاي اخير نيز تعدادي از خيرين و اداره موقوفات و ميراث فرهنگي اقداماتي در جهت تعمير ساختمان آن انجام داده اند و شهرداري اشتهارد نيز تعميرات اساسي در زمينه محوطه بناي امامزاده و همچنين احداث سرويس بهداشتي و غيره انجام داده و اخيراً نيز پيكر پاك پنج شهيد گمنام در صحن امامزاده دفن شده است . در كتاب بحرالانساب آمده است كه سليمان بن حضرت موسي كاظم (ع) را در موضع كوشك آباد شهيد كردند به نظر مي رسد اين امامزاده بزرگوار از فرزندان يا نوادگان امام هفتم است و صاحب كرامات بوده و تأكيد زيادي بر احترام و تعظيم ايشان شده است . دكتر بيات در كتاب كليات جغرافياي طبيعي و تاريخي ايران از بقعه شاهزاده سليمان در اشتهارد نام برده و بناي آنرا متعلق به قرون هفتم تا نهم هجري قمري دانسته است . امامزاده سليمان با شماره 754 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .
كوه گهور ( گبري ) يا بز قلعه : در فاصله هشت كيلومتري شرق جاده اشتهارد ـ كرج و در پنج كيلومتري سمت جنوب روستاي مختارآباد در ميان ارتفاعات موجود ، كوه نسبتاً مرتفعي وجود دارد كه به آن كوه گهور مي گويند . بالاي كوه نسبتاً مسطح است كه در آن بقاياي آثاري به چشم مي خورد از جمله ساختمان كاملاً مخروبه ، سفالهاي شكسته و ... بعلت صعب العبور بودن محل ، مصـالح ساختمـاني را احتمالاً با بز كوهي به بالاي كوه منتقـل نموده اند كه به آن بزقلعـه هم مي گويند . اين احتمال نيز وجود دارد كه آثار مذكور بقاياي آتشكده اي بوده است كه شايد به همين دليل به آن كوه گبري هم گفته مي شود . احتمال ديگر اينكه آنجا محل اختفاء و زندگي راهزنان يا اينكه متعلق به فرقه اسماعيليه بوده است .
z حمام محله صياديه : اين حمام در غرب حسينيه صياديه و در دو واحد مجزاي مردانه و زنانه هر كدام شامل رختكن و گرمخانه احداث گرديده ، تاريخ بناي اوليه آن بطور دقيق مشخص نيست ولي شكل ساختمان حكايت از تعلق آن به دوره صفوي و يا كمي بعد از آن دارد . تا چندين دهه قبل اين حمام بطور كاملاً سنتي با خزينه مورد استفاده قرار مي گرفت كه بعدها در آن لوله كشي انجام شده و خزينه آن مسدود گرديده است هم اينك اين حمام فعال است و عليرغم وجود حمام در اكثر منازل ، افرادي براي استفاده از آن چون شبيه فضاي سوناي بخار مي باشد از آن استفاده مي كنند .
محلات شهر اشتهارد : شهــر اشتهــارد داراي 7 محلــه قــديمــي به نام هاي پاييــن محله (جير محله ) ، محله صياديه، محله قاضيان ، چال محله ( چله محله ) ، فارچي آباد ( پــارچـي آوا ) ، خيـــابـــان بـــزرگ ( پيــله خياوون ) ، خيابان كوچك ( خوردك خياوون ) و همچنين از محـلات كوچكتر مي توان از ام اصغـر ، رضـه ، چـول و پشت قلعـه را نام برد . همچـــنين بعد از انقلاب شهرك هايي بنام هاي « شهرك وحدت ، شهـرك طالقـاني و شهرك الغدير » نيز در اشتهارد احداث شده اند . ضمناً هر كدام يك از محلات داراي مسجد ، حمام و گورستان اختصاصي مي باشند و سه محله داراي يك « تكيه » جهت عزاداري براي امام حسين (ع) مي باشد كه يكي از آنها ساختار قديمي دارد و احتمالاً به دوره ي صفـويه برمي گردد كه با سبك و سياق تكيه هاي قديمي ايران مطابقت دارد .
مناطق و دهستانهاي اطراف اشتهارد : در اطـراف اشتهــارد منـاطق و دهستانهايي بنــام هاي : جعفرآباد ، قزل حصــار ، رحمانيه ، مهدي آباد ، فرد آباد ، مختارآباد ، عبدالله آباد ، كوشك آوا ، مروت آوا ، اوپشته ، گنگ ، جارو ، نكوجار، قرقرك (محل دفن فريدوم فروغي) و بوجعفر و ... مجموعاً به تعداد 22 روستا وجود دارد .
زبان و گويش مردم اشتهارد : گويش مردم اشتهارد زبان محلي است كه شبيه مجموعه زبانهاي محلي معروف به تاتي است كه ريشه آن فارسي است . مشابه اين گويش در مناطق مختلفي از كشور از جمله آذربايجان ، تالش ، يزد ، تاكستان ، بويين زهرا و حتي بعضي از كشورهاي ديگر وجود دارد . در مجموع در خصــوص زبان و گويش مردم شهـر اشتهـارد اينچنين مي توان اضافه نمود كه : قدمت كلمات و نشانه هاي زبان اشتهارد را مي توان در مكاتب گويش اشتهاردي داراي دستور زبان بسيار مشخـص و محكمي دانست . چرا كه فقط با شنيدن مي توان با نوع جنسيت دختر يا پسر و مرد يا زن آن پي برد . همچنين اشياء و اجسام نيز مذكر و مونث در نظر گرفته مي شود و صفت قبل از موصوف مي آيد . با بررسـي و تأمل در كتـاب تاريخ طبـري و يا متون قديمي ديگـر مثل اوستا مي توان كلمات بسياري را استخراج كرد كه آن كلمات در حال حاضـر بدون كوچكترين تغيير در آوار شناشي بطور معمول بين مردم اشتهارد محاوره مي شود .
پيشينه و شخصيت هاي علمي و مذهبي شهر اشتهارد : اشتهارد از قديم الايام به دارالمؤمنين معـروف بوده است وجود شخصيتهـاي بزرگ مذهبي همچـون مـلا ابـوالحسن اعلمي صاحب رساله « رياض الاحكام » و ملا علي احمد مجتهد در دهه هاي گذشته و همچنين مرحوم حجت الاسلام و مسلمين سيد عبدالله برهاني و حاج شيخ يحيي تقوي در دهه هاي اخير در رشد باورهاي ديني و مذهبي مردم مؤثر بوده است چنانچه در دوران دفاع مقدس با داشتن جمعيتي حدود پنج هزار نفر بيش از 120 شهيد و 12 آزاده و صدها جانباز نثار اسلام و انقلاب نموده كه به نسبت جمعيت شهر در شمار شهرهاي تراز اول كشـور در اين زمينه قرار گرفته است . همچنين در مورد ديگر شخصيت هاي علمي اين شهر اين چنين مي توان گفت كه : علماي بزرگي چون ميرزا حبيب الله اشتهاردي از اساتيد حوزه ي نجف اشرف و سامرا و حاج غلامرضا سلطاني نماينده شهيد مردم شهر كرج و اشتهارد در مجلس شوراي اسلامي و اولين امام جمعه اشتهارد را داشته است . و از علماي معاصر مجتهد عالي قدر شيعيان و امام جماعت حرم مطهر حضرت معصومه حضرت آيت الله شيخ علي پناه اصلاني اشتهاردي ، مرحـوم حجت الاسلام محمد محمدي اشتهاردي محقق و نويسنده 200 جلد كتاب ، خطيب توانا حاج شيخ حسين گنجي كه صدا و سيما بارها در مناسبتهاي مختلف از سخنرانيهاي ايشان استفاده كرده است را مي توان اشاره كرد .
اشتهــارد از زبــان دهخدا : در پــايـان سخـن ، مناسب است وصـف اشتهارد را از زبـان « دهخدا » بخوانيم : « دهخدا در لغــت نامــه ي خــود در صفحه 264 در جلد اول مي نويسد . اشتهارد قصبه ي بزرگي است از بخـش كـرج شهرستان تهران ، 78000 گزي باختر كرج ، سر راه كرج به بوئين زهرا ، جلگه ي معتدل ، سكنه 6267 ، شيعه فارس و زبان مخصوص كه ريشه ي آن فارسي است . آب آن از 21 رشته قنات كه يكي شيرين و بقيه لب شور است . محصول عمده غلات (گندم و جو ) بنشن ( خواربار از قبيل نخود ، لوبيا ، ماش و عدس ) چغندرقند ، پنبه و جاليز . شغل مردم آن : زراعت و كسب صنايع دستي كرباس و پارچه ي نخ بافي . داراي دبستان شش كلاسه و پاسگاه ژاندارمري و محضر رسمي مي باشد . بناي امام زاده و مسجد و تكيه آن قديمي است . كارخانه ي تصفيه پنبه و آسياب موتوري دارد . لازم به ذكر است نويسنده معروف جلال آل احمد در مورد زبان مردم اشتهارد در كتاب « تات نشينان بلوك زهرا » مطالبي را بيان كرده است . »
www.eshtehardiha.ir
