Koordinatasit taledavik

Se Vükiped: sikloped libik

Kaed Tala, in kel pajonons videt (horitätiko) e lunet (penditiko), ma proyek ela Eckert VI; fomam gretikum (pdf, 1,8MB).

Koordinatasit taledavik dälon ad patön topi alik su tal yufü koordinatasit sferik labü koordinats kil baiädü tulaxab Tala.

[redakön] Koordinats balid e telid: videt e lunet

Stabü teorods Babülonänanas vönik, poso pämenodöls fa hiel Ptolemaios: tikan ä taledavan Grekänik, sirk lölik padilon ad grads 360 (= 360°).

Videt: phi (φ) e lunet: lambda (λ).

• videt (brefod: Vid.) binon maf gula zänodü koordinatasit vü pün seimik su taled e plen kamik kveatora. Liens yümöl pünis otvidetik panemons videtasirks e däsinons sirkis otzänodilabik su taled. Povs binons videtü 90°: nolüdapov 90° N e sulüdapov 90° S. Videtasfer nulgradik binon kveator: lien, kö Glöpalafs Nolüdik e Sulüdik miedons.
• lunet (brefod: Lun.) binon maf gula vesüdik u löfudika, zänodü koordinatasit, vü pün seimik su taled e plen kamik liena nolüdo-sulüdik vilädik vü povs taledavik tel. Liens yümöl pünis otlunetik panemons meridians. Meridans binons laf lunetasirkas e no binons paralelik, ibä kolkömons okis lä povs nolüdik e sulüdik. Meridian ut, kel keninükon topami Küpedöpa Regik in Greenwich (nilü London in Regän Pebalöl), binon lien nulalunetik bevünetik: Meridian Balid.

Me guls tel at, mögos ad dientifükön e patön topami topa alseimik su Tal. Samo, zif: Baltimore, in tat: Maryland, in Lamerikän, labon videti mö 39,3° nolüdiki e luneti mö 76,6° vesüdiki (Samafomot:Coord/dec2dms/dmN Samafomot:Coord/dec2dms/dmW / 39.3, -76.6]). If däsinoy vektori de zänod Tala jü pün lä gul mö 39,3° nolüdü kveator e 76,6° vesüdü Greenwich, vektor at orivon zifi: Baltimore.

Vönaoloveiko, grads padilons ad minuts (1/60 grada bal; brefod: ’ ü m) e sekuns (1/60 minuta bal; brefod: ’’ ü s). Koordinats papenons ma fomäts distöfik, ab ai labü sökaleod: videt-lunet:

• GMS: Grad:Minut:Sekun (49°30’00’’-123°30’00’’ ü 49g30m00s-123g30m002)
• GM: Grad:Minut (49°30,0’-123°30,0’ ü 49g30,0m-123g30,0m)
• GD: Grad Degnumatik (49,5000°-123,5000° ü 49,5000g-123,5000g), kösömiko labü numats 4 po liniül.

[redakön] Koordinat kilid: geilot, dibot

Ad dientifükön lölöfiko topi su, in, u love taled, neodoy i geiloti: topam penditik topa tefü zänod koordinatasita, u tefü sürfat (ma miedet semik). Suvo geilot panotodon as fagot penditik de talasürfat, ab, kodü telplänov vödas: „sürfat“ e „penditik“ in yümed at, binos gudikum ad notodön oni tefü nivod kuratikumo pemiedetöl äs melanivod zänedik (kuratikumo „geoid“ panemöl). Fägot de talazänod kanon pagebön tefü topams dibik in tal, u tefü topams in spad plödatalik.

[redakön] Logolös i

• Nafamasits
• Nünasit taledavik (ü GIS: Geographic information system)
• Geokots
• Topamasit talaglöpik (ü GPS: Global Positioning System)
• Kaedaproyek

[redakön] Yüms plödik

In Linglänapük:

• Yegäds matematik: koordinatasits.
• Koordinats taledavik länas (se el „CIA World Factbook“).
• Koordinats e munädafotografots vola lölik.
• El „Global Gazetteer“.
• El „Verify Locality Tool“.