Tổng đốc

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Tổng đốc là một chức quan của chế độ phong kiến trao cho viên quan đứng đầu một vùng hành chính gồm nhiều tỉnh thành. Tổng đốc coi mọi mặt về dân sự lẫn quân sự trong địa hạt mình quản lý. Chức Tổng đốc được áp dụng tại Trung Quốc (triều nhà Thanh) và một số nước Đông Á lân cận Trung Quốc, trong đó có Việt Nam (triều nhà Nguyễn).

[sửa] Tổng đốc nhà Nguyễn

Ở Việt Nam, từ năm Tân Mão 1831, năm thứ 12 thời vua Minh Mạng, vua Minh Mạng đổi các trấn (tức là các thừa tuyên của nhà Hậu Lê) thành tỉnh và chia Việt Nam thành 31 tỉnh và đặt các chức Tổng đốc, Tuần phủ, Bố chính, Án sát, Lãnh binh tại địa phương cấp liên tỉnh và cấp tỉnh. Tiền thân của chức Tổng đốc là các chức Tổng trấn và Hiệp trấn vào thời vua Gia Long, còn trước đó từ triều nhà Hậu Lê là các chức quan Trấn thủ hay Lưu trấn.

Trong 31 tỉnh thành triều nhà Nguyễn, triều đình thường chia thành các vùng đặt dưới sự cai quản của một quan Tổng đốc như sau:

Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên (tam tuyên) coi các tỉnh Sơn Tây, Hưng Hóa, Tuyên Quang, thuộc Bắc kỳ;
Tổng đốc Hà Ninh (Hà Nội, Ninh Bình), thuộc Bắc kỳ;
Tổng đốc Ninh Thái (Bắc Ninh, Thái Nguyên), thuộc Bắc kỳ;
Tổng đốc Hải An hay Hải Yên (Hải Dương, Quảng Yên (Quảng Ninh ngày nay)), thuộc Bắc kỳ;
Tổng đốc Định An hay Định Yên (Nam Định, Hưng Yên), thuộc Bắc kỳ;
Tổng đốc Lạng Bình (Lạng Sơn, Cao Bằng), thuộc Bắc kỳ;
Tổng đốc Bình Phú (Phú Yên, Bình Định), thuộc Trung kỳ;
Tổng đốc Nam Nghĩa (Quảng Nam, Quảng Ngãi), thuộc Trung kỳ;
Tổng đốc Thuận Khánh (Bình Thuận, Khánh Hòa), thuộc Trung kỳ;
Tổng đốc Thanh Hóa, thuộc Trung kỳ;
Tổng đốc An Tịnh (Nghệ An, Hà Tĩnh), thuộc Trung kỳ;
Tổng đốc (Quảng Bình, Quảng Trị), thuộc Trung kỳ;
Tổng đốc An Hà (An Giang, Hà Tiên), thuộc Nam kỳ;
Tổng đốc Long Tường (Vĩnh Long, Định Tường), thuộc Nam kỳ;
Tổng đốc Định Biên (Gia Định, Biên Hòa), thuộc Nam kỳ;

Riêng tỉnh Thừa Thiên - Huế, có lẽ không đặt Tổng đốc mà chỉ đặt Phủ doãn phủ Thừa Thiên, do là tỉnh có Kinh thành, chịu điều hành trực tiếp của vua và triều đình.

Tổng quản mang hàm tòng nhất phẩm hoặc chánh nhị phẩm.