İnsani Gelişme Endeksi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Dünya haritası üzerinde İnsani Gelişme Endeksi (2004). ██ yüksek (0.800–1)██ orta (0.500–0.799)██ az (0.300–0.499)██ bilinmiyor

İnsani Gelişme Göstergesi (Human Development Index), Dünya'daki ülkeler için yaşam uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür. İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir ölçün teşkil eder. Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisindeki etkinin yaşam niteliği ne düzeyde etkilediğini gösterir. Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gelişme Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu'nda sunulur.

İnsani Gelişme Göstergesi ülkelerde üç başlıca gelişimleri göz önünde tutar:

Uzun ve sağlıklı bir yaşam; ölçümü ortalama yaşam süresi ile yapılır.
Bilgi, ölçümü okur yazar oranı (2/3'ü) ve ilkokul, lise ve üniversite kayıtları yüzdesi (1/3'ü) ile yapılır.
Ölçünlü yaşam düzeyi, ölçümü kişi başına düşen gelir ve alım gücünün Amerikan Doları'ndan hesaplanmasıyla yapılır.

Alternatif bir ölçüm olarak, ülkelerdeki fakirliği ölçmek için de Beşeri Fakirlik Dağılımı mevcuttur.

Konu başlıkları

1 Metodoloji
2 2006 Raporu
- 2.1 En gelişmiş 30 ülke (0.965 ila 0.885 arası)
3 Türkiye'nin durumu
4 Dış bağlantılar

[değiştir] Metodoloji

Genel olarak değişken bir sayıyı tanımlamak için, misal olarak $x$ 'i 0 ila 1 arasında bir ekonomik dağılım arasında gösterebilmek için aşağıdaki formül kullanılır:

$x$ -index = $\frac{x - \min\left(x\right)} {\max\left(x\right)-\min\left(x\right)}$

Burada $\min\left(x\right)$ ve $\max\left(x\right)$ ; $x$ 'in alabileceği en yüksek (max) ve en az (min) değerdir.

İnsani Gelişim Endeksi bu doğrultuda üç genel veriyi temsil eder ve ortalamasını alır:

Yaşam uzunluğu dağılımı = $\frac{HU - 25} {85-25}$
Eğitim dağılımı (ED) =
- Yetişkin okur yazar oranı = $\frac{YOYO - 0} {100 - 0}$
- Okullara kayıtlı öğrenci sayısı = $\frac{CGER - 0} {100 - 0}$
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla dağılımı = $\frac{\log\left(GSYHD\right) - \log\left(100\right)} {\log\left(40000\right) - \log\left(100\right)}$

HU: Yaşam uzunluğu
YOYO: Yetişkin okur yazar oranı
OKÖS: Okullara kayıtlı öğrenci sayısı yüzdesi
GSYHD: Amerikan Doları üzerinden [Gayri Safi Yurtiçi Hasıla]] dağılımı

[değiştir] 2006 Raporu

İnsani Gelişim Endeksi'nin detaylı haritası (2004)

██ 0.950 ve üstü ██ 0.900–0.949 ██ 0.850–0.899 ██ 0.800–0.849 ██ 0.750–0.799 ██ 0.700–0.749

██ 0.650–0.699 ██ 0.600–0.649 ██ 0.550–0.599 ██ 0.500–0.549 ██ 0.450–0.499 ██ 0.400–0.449

██ 0.350–0.399 ██ 0.300–0.349 ██ 0.300'dan aşağısı ██ N/A

2006 raporu Güney Afrika'nın Cape Town şehrinde 9 Kasım 2006 tarihinde açıklandı. Odak noktası güç, fakirlik ve uluslararası su krizi üzerineydi. Kullanılan verilerin büyük bir çoğunluğu 2004 ve öncesine de dayanıyordu, bu vesdil ile 2004'deki rapora benziyordu. Birleşmiş Milletler'e üye ülkeler arasında gerekli istatistikleri veremeyen bazı ülkeler de mevcuttu.

Rapor İnsani Gelişim Göstergesi bazı ilerlemelerin gerçekleşmediğini de ortaya koydu. Bazı gelişmiş ülkeler daha da fazla ilerleme gösterirken, gelişmekte olan ülkeler de gerileme içerisindeydi. Sahara altındaki Afrika'da ve Güney Asya'da önemli bir Beşeri Kalkınmışlık inişi mevcuttu. Diğer gelişmekte olan ülkeler ise az ya da hiç gelişme gösteremediler.

0.5 altındaki bir istatistik, az gelişmiş bir ülkeyi temsil ediyor ve 31 ülkeden 29'u Afrika'da bulunuyor. (Diğer iki ülke de Haiti ve Yemen) En aşağıdaki on ülkenin tamamı Afrika'dadır. Sahara altı ülkeler arasında, Ekvator Gine'si ve Güney Afrika 120 ve 121'inci olmuşlardır. (İkisi de 0.653 ortalamadadırlar)

0.8 üzerindeki bir istatistik de çok gelişmiş bir ülkeyi temsil eder. Bu tüm gelişmiş ülkeleri temsil eder. Bunlar ise Kuzey Amerika, Avrupa, Okyanusya, ve Doğu Asya'nın yanı sıra; gelişmekte olan ülkeler de Batı Avrupa, Güney Amerika, Güneydoğu Asya, Karayipler ve petrol zengini olan Arap Yarımadası'ndadır.

[değiştir] En gelişmiş 30 ülke (0.965 ila 0.885 arası)

Norveç 0.965
İzlanda 0.960
Avustralya 0.957
İrlanda 0.956
İsveç 0.951
Kanada 0.950
Japonya 0.949
Amerika Birleşik Devletleri 0.948
Hollanda 0.947
İsviçre 0.947
Finlandiya 0.947
Lüksemburg 0.945
Belçika 0.945
Avusturya 0.944
Danimarka 0.943
Fransa 0.942
Birleşik Krallık 0.940
İtalya 0.940
İspanya 0.938
Yeni Zelanda 0.936
Almanya 0.932
Hong Kong 0.927
İsrail 0.927
Yunanistan 0.921
Singapur 0.916
Slovakya 0.912
Slovenya 0.910
Portekiz 0.904
Güney Kıbrıs Rum Kesimi 0.903
Çek Cumhuriyeti 0.885

[değiştir] Türkiye'nin durumu

Türkiye İnsani Gelişim Gösterge'sinde gelişmiş bir ülke değildir; araştırılan 177 ülke arasında 92'inci sırada 0.757 ortalama ile Paraguay ile aynı seviyededir. Fiji, Surinam, Tunus, Ürdün, Peru, Ermenistan, Kazakistan, Lübnan ve Libya gibi ülkeler de bu sıralamada Türkiye'nin üstündedir. Türkiye 2003 raporunda [1] 94. sıradaydı.