Tanakh

Kutoka Wikipedia

Tanakh ya Kiebrania; maandishi ya nje yasema "Torah - Neviim - Ketuvim"

Tanakh ni jina la Kiebrania (תנ״ך) kwa ajili ya Biblia ya Kiyahudi inayoitwa Agano la Kale na Wakristo.

Tanakh ni kifupi kinachounganisha herufi tatu "T" - "N" - "Kh" ambazo ni mianzo ya maneno matatu ya Kiebrania yanayotaja sehemu tatu ndani ya Biblia ya Kiebrania. Mgawanyo wa vitabu ni kiasi tofauti na namna ya kupanga vitabu hivi katika Biblia ya Kikristo.

• 1. Torah תורה ni Torati au vitabu vitano vya kwanza vinavyoitwa pia "vitabu vya Musa". Mara nyingi vyaitwa pia "sheria" katika imani ya Uyahudi. Hivi ni vitabu vinavyoitwa ama Kitabu cha kwanza, cha pili, cha tatu cha Musa au kwa majina yafuatayo:
  • Mwanzo, Kutoka, Mambo ya Walawi, Hesabu na Kumbukumbu la Torati.
    • Majina ya Kiebrania ya vitabu hivi ni maneno ya kwanza ya Kiebrania ya kila kitabu: Bereshit (בְּרֵאשִית) yaani mwanzo (Hapo mwanzo..); Schemot (שְמוֹת) yaani majina (Basi majina ya wana wa Israeli...); Wayikra (וַיִּקְרָא) yaani "akaita" (Bwana akamwita Musa...); Bemidbar (בְּמִּדְבַּר) yaani "porini, nyikani" (Bwana akanena na Musa katika bara ya Sinai = nyika ya Sinai...); Devarim (דְּבָרִים) yaani "maneno" (Haya ndiyo maneno...)

• 2. Nevi'im נביאים ni manabii yaani maandiko ya maneno na matendo ya manabii katika Uyahudi. Humo huhesabiwa vitabu kama
  • Yoshua, Waamuzi, Samweli 1, Samweli 2, Wafalme 1 na Wafalme 2
  • Isaya, Yeremia, Ezekieli na kitabu cha "manabii wadogo" 12 (Hosea, Yoeli, Amosi, Obadia, Yona, Mika, Nahumu, Habakuki, Sefania, Hagai, Zekaria, Malaki)

• 3. Ketuvim כתובים ni "maandiko" (Kiebrania "ketuv" ni sawa na Kiarabu/ Kiswahili "kitab/kitabu"). Vitabu hivi hugawanywa katika kundi za
  • vitabu vya kihistoria kama vile Ezra, Mambo ya Nyakati na Nehemiah.
  • vitabu vya hekima kama vile Ayubu, Mhubiri na Mithali.
  • vitabu vya kishairi kama vile Zaburi, Maombolezo na Wimbo ulio Bora.
  • vitabu vingine kama vile Ruthu, Estha na Danieli.