Cancioneiro de Elvas
Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
O Cancioneiro de Elvas (Elvas, Biblioteca Municipal Publia Hortensia, Ms 11793) (P-Em 11793) é um manuscrito português do século XVI com música e poemas da época renascentista. É uma das fontes mais importantes de música profana na Península Ibérica, com obras em português e castelhano.
Índice |
[editar] O manuscrito
O manuscrito foi descoberto em 1928, na Biblioteca Municipal de Elvas, pelo musicólogo Manuel Joaquim e posteriormente publicado em 1940. É um dos quatro cancioneiros portugueses do século XVI que chegaram até nós. Os outros três são: o Cancioneiro de Lisboa, o Cancioneiro de Belém e o Cancioneiro de Paris.
Desconhece-se a data exata da sua cópia. Contudo, alguns fatores permitem dar uma datação aproximada:
- No manuscrito há uma cantiga com o texto de um poema escrito por Dom Manuel de Portugal, dedicada à sua amada D. Francisca de Aragão. Sabe-se que o poema foi escrito por volta de 1555.
- As páginas do livro possuem filigranas parecidas às usadas na Itália até a década de 1570.
Tudo isso permite afirmar que o Cancioneiro de Elvas foi copiado entre as décadas de 1560 e 1570, aproximadamente.
O tamanho do manuscrito é de 145 x 100 mm e consta de 100 fólios de papel. Apresenta restos de uma encadernação do século XVIII e foi encadernado de novo em 1965. No frontispício tem a inscrição: "ROMANCES / de / J.J. d'A.".
Está dividido em duas seções:
- Seção I: Com 65 obras musicais. Parte do seu conteúdo perdeu-se, concretamente faltam os fólios: f. 1-39, 50, 105, 107 e 109. Carece de índice, provavelmente devido a que se encontrava nos fólios desaparecidos a princípio do manuscrito.
- Seção II: Contem 36 poemas, somente o texto, sem música. Tem sua própria numeração: f. 1-36.
[editar] As obras musicais
A parte musical do livro contém 65 obras polifônicas a 3 vozes, em espanhol e português, 3 delas incompletas. Todas as obras são anônimas. Contudo, a partir da comparação das peças com as de outros cancioneiros de origem ibérica, pôde ser determinada a autoria de 7 ou 8 delas: Juan del Encina (4 obras), Pedro de Escobar (2 ou 3 obras) e Pedro de Pastrana (1 obra). Das 65 obras, 16 são em português e as demais em castelhano.
Compõe-se de quatro coleções: duas delas com obras do repertório ibérico, ao redor de 1500, uma com peças portuguesas da primeira metade do século XVI, e a última com obras de origem portuguesa, com influência italiana, do terceiro quarto do século XVI.
As obras foram transcritas por três musicólogos: Manuel Joaquim, Manuel Morais e Gil Miranda.
A seguir inclui-se a lista das obras. Os códigos na coluna de "Gravações" especificam-se mais embaixo, na seção de "Discografia".
Nº Obra Compositor Gênero musical Concordâncias Gravações Comentários 1 Quedo triste receloso anônimo vilancico 2 Quierese morir Anton anônimo cantiga 3 Secaronme los pesares Pedro de Escobar vilancico CMP, CML, PAR LES, DUF 4 Todo me cansa y me pena anônimo cantiga 5 De vos y de mi quexoso anônimo cantiga PAR 6 No andes tan aborrido anônimo cantiga PAR 7 No piensen que á dacabar anônimo vilancico PAR 8 Perdi a esperança anônimo vilancico PAR LES 9 Lo que queda es lo seguro Pedro de Escobar ? vilancico CMP, FLO, PAR 10 Antonilla es desposada anônimo vilancico PAR 11 Bendito sea aquel dia anônimo quartilla 12 Ado estás alma mia anônimo vilancico PAR 13 Pues quexar anônimo sextilla 14 Despososse tu amiga anônimo vilancico 15 Mas deveis a quien os sirve anônimo vilancico 16 Nadie se duela de mi anônimo vilancico 17 Quien con veros pena y muere anônimo vilancico PAR 18 Que sentis coraçon mio anônimo vilancico PAR UFF 19 Azme Amor el mal que puedees anônimo vilancico 20 Porque me nāo ves Ioāna anônimo vilancico LES, UFF 21 Por una sola vez anônimo vilancico 22 Señora aunque no os miro anônimo PAR 23 Tu gitana que adevinas anônimo vilancico UFF 24 Por amores me perdi anônimo vilancico UFF 25 Las tristes lagrimas mias anônimo vilancico UFF 26 Perdido polos meus alhos anônimo vilancico 27 Cuydados meus tāo cuidados anônimo vilancico LES, UFF 28 El que ama no descansa anônimo vilancico 29 Testou minha ventura anônimo cantiga LES, UFF 30 Ia nāo podeis ser contentes anônimo cantiga LES 31 Parti ledo por te ver anônimo cantiga 32 Que he o que vejo anônimo cantiga UFF 33 De vos e de mim naceo anônimo cantiga 34 Toda noite e todo dia anônimo cantiga 35 Con mi dolor y tormento anônimo cantiga 36 Que dizen allá Paschual anônimo cantiga 37 Se do mal que me quereis anônimo cantiga 38 Ia que viveis tāo ausentes anônimo cantiga 39 Nāo podem meus olhos vervos anônimo vilancico 40 Obriga vossa lindezza anônimo cantiga UFF 41 Señora bem poderey anônimo cantiga 42 No veros y dessearvos anônimo quintilla 43 Ia dei fim a meus cuidados anônimo cantiga 44 Aunque no me pidais cuenta anônimo vilancico 45 Mil vezes llamo la muerte anônimo vilancico 46 Una amiga tengo hermano Juan del Encina vilancico CMP ANT, CON 47 Quien te traxo el cavallero Juan del Encina vilancico CMP ANT, MAP 48 Vamonos Juan al aldea anônimo cantiga 49 La vida y la muerte juntas anônimo vilancico 50 No tienen vado mis males Juan del Encina vilancico CMP, UPS ANT, GUI 51 No m'agravio de la pena anônimo vilancico 52 Congoxa del mal presente anônimo vilancico 53 Todo plazer me desplaze anônimo vilancico 54 Ya cantan los gallos anônimo vilancico CMP 55 Sempre fiz vossa vontade anônimo vilancico 56 Romerico tu que vienes Juan del Encina vilancico CMP, CMS ANT, VAL, BER, COM, ALT, SPI, DAE, UFF 57 Passame por Dios barquero Pedro de Escobar vilancico CMP, LIS HIL, LES, UFF 58 Yo t'aconsejo Paschual anônimo cantiga PAR 59 Llenos de lagrimas tristes Pedro de Pastrana cantiga CMB UFF 60 Oigan todos mi tormento anônimo vilancico UFF 61 Ojuelos graciosos anônimo vilancico PAR, BEL 62 Mirad que negro amor, y que nonada anônimo terceiro BEL 63 Ala villa voy anônimo vilancico GOT, UFF 64 Aquella voluntad que se á rendido anônimo terceiro BEL UFF 65 Venid a sospirar al verde prado anônimo terceiro BEL STU, UFF Concordâncias com outros manuscritos:
- [CMP] - Cancioneiro de Palácio (E-Mp 1335 )
- [CMS] - Cancioneiro de Segóvia (E-SE s.s.)
- [UPS] - Cancioneiro de Uppsala
- [CMB] - Cancioneiro de Barcelona (Barcelona, Biblioteca de Catalunya, Ms 454) (E-Bbc 454)
- [PAR] - Cancioneiro de Paris (Paris, Bibliothèque École Nationale Supérieure des Beaux-Arts Masson 56) (F-Pba 56: Masson)
- [CML] - Cancioneiro de Lisboa (Cancioneiro Musical da Biblioteca Nacional) (Lisboa, Biblioteca Nacional C.I.C. 60) (P-Lm Res C.I.C. 60)
- [FLO] - Florência, Biblioteca Nazionale Centrale, Magliabechiano 107bis (I-Fm Magl. 107bis)
- [BEL] - Cancioneiro de Belem (Museu Nacional de Arqueologia e Etnologia ms. 3391)
[editar] As obras literárias
A seção literária do cancioneiro contém 36 obras, das quais 15 são romances, 7 são glosas e 14 são vilancicos e cantigas. Assim como ocorre com as obras musicais, a maior parte das obras literárias são em castelhano. Somente três são em português. Conhecem-se alguns autores por encontrarem-se seus poemas também em outras fontes. Entre estes literatos temos a: Juan del Encina, Garci Sánchez de Badajoz, Dom Manuel de Portugal, Pêro Andrade de Caminha e o Comendador Escrivá.
[editar] Discografia
A discografia que vêm a seguir ordena-se segundo o ano de gravação, embora se inclua a edição mais moderna em CD. Somente citam-se os discos originais, não os que são recopilações.
- 1964 - [STU] Frühe spanische Musik im "Goldenen Zeitalter". Studio der frühen Musik. Telefunken "Das Alte Werk" AWT 8039 (EP).
- 1971 - [VAL] El Camino de Santiago. Cantos de peregrinación. Escolanía y Capilla Musical de la Abadía del Valle de los Caídos. Leoncio Diéguez. Laurentino Saenz de Buruaga. Cuarteto y Grupo de Instrumentos Antiguos Renacimiento. Ramón Perales de la Cal. EMI (Odeón) 7243 5 67051 2 8.
- 1974 - [BER] Old Spanish Songs. Spanish songs from the Middle Ages and Renaissance. Teresa Berganza. Narciso Yepes. . Pode ser encontrado em CD ensamblado com outras gravações em: Canciones españoles. Deutsche Grammophon 435 648-2.
- ???? - [ANT] Obra Musical Completa de Juan del Enzina. M.A.Tallante. Pro Mvsica Antiqva de Madrid y solistas. M.E.C.
- 1984 - [COM] Romeros y Peregrinos. Grupo Universitario de Cámara de Compostela. Carlos Villanueva. EMI Classics CB-067.
- 1989 - [LES] O Lusitano. Portuguese vilancetes, cantigas and romances. Gérard Lesne. Virgin Veritas 59071.
- 1991 - [DAE] El Cancionero de la Catedral de Segovia. Ensemble Daedalus. Roberto Festa. Accent ACC 9176. 1991.
- 1991 - [HIL] Spanish and Mexican Renaissance Vocal Music. Music in the Age of Columbus / Music in the New World. Hilliard Ensemble. Virgin 61394.
- 1993 - [ALT] In Gottes Namen fahren wir. Pilgerlieder aus Mittelalter und Renaissance. Odhecaton, Ensemble für alte Musik, Köln. FSM 97 208.
- 1993 - [GOT] The Voice in the Garden. Spanish Songs and Motets, 1480-1550. Gothic Voices. Christopher Page. Hyperion 66653.
- 1995 - [CAN] Canciones, Romances, Sonetos. From Juan del Encina to Lope de Vega. La Colombina. Accent 95111.
- 1998 - [UFF] Música no tempo das Caravelas. Música Antiga da UFF.
- 2000 - [SPI] Pilgerwege. Freiburger Spielleyt. Verlag der Spielleute CD 0003.
- 2001 - [GUI] Cançoner del duc de Calàbria. Duos i Exercicis sobre els vuit tons. In Canto. La mà de guido 2043.
- 2002 - [DUF] Cancionero. Music for the Spanish Court 1470-1520. The Dufay Collective. Avie AV0005.
- 2005 - [MAP] Música cortesana en la Europa de Juana I de Castilla 1479-1555. Las Cortes europeas y los Cancioneros. Música Antigua. Eduardo Paniagua. Pneuma PN-710.
[editar] Referências e bibliografia
- JOAQUIM, Manuel (1940), O Cancioneiro Musical e Poético da Biblioteca de Publia Hortensia
- MORAIS, Manuel (1977), Cancioneiro Musical d’Elvas, Fundação Calouste Gulbenkian
- MIRANDA, Gil (1987), The Elvas songbook, American Institute of Musicology. ISBN 3775111824
- FERREIRA, Manuel Pedro (1989), Cancioneiro da Biblioteca Publia Hortensia de Elvas, Instituto Português do Património Cultural
[editar] Ligações externas
- (pt) http://dip-badajoz.es/publicaciones/reex/rcex_2_2006/estudios_03_rcex_2_2006.pdf(pags. 584-585)
- (pt) [http://www.amsc.com.pt/musica/cancioneiros/elvas.htm
- (en) Resenha em DIAMM (Digital Image arquive of Medieval Music)
- http://saulbgroen.nl/pdf/r6.pdf
Cancioneiros portugueses e galaico-portugueses | |||
Cancioneiro da Ajuda | Cancioneiro da Vaticana | Cancioneiro da Biblioteca Nacional | Cancioneiro de Elvas | Cancioneiro de Belém | Cancioneiro de Paris |