Złota Orda
Z Wikipedii
Złota Orda (mong. Алтан Ордын улс / Ałtan Ordyn Ułs; tt. Altın Urda) – historyczne państwo mongolsko-tatarskie, założone ok. 1240 r. w zachodniej części imperium Czyngis-chana przez jego wnuka Batu-chana, ze stolicą w Saraj Batu (1242-1454).
Po podbojach w swym największym zasięgu obejmowało terytoria na zachód od Irtyszu do gór Kaukazu, Morza Czarnego i dorzecza Wołgi i Kamy, przy uzależnieniu wszystkich księstw ruskich. Początkowo była podzielona na dwie odrębne części: Błękitną Ordę (właściwą, wschodnią) i Białą Ordę (zachodnią). Obie części połączył w 1378 Tochtamysz.
Od XIV w. kraj pogrążał się w stopniowej destabilizacji. Na początku XV w. rozpadło się na chanaty syberyjski, astrachański, kazański, krymski, uzbecki i inne. Po 1435 r. nastąpiła odbudowa kraju jako Wielka Orda. Kres Wielkiej Ordzie położył najazd wojsk chanatu krymskiego pod wodzą chana Mengli I Gireja w 1502 r.
Nazwa powstała od oznaczenia w tradycji mongolskiej "środka" kolorem złotym. W okresie powstawania Złotej Ordy (Ałtyn Ordu) zakładano iż terytorium państwa mongolskiego powiększy się o centralną część Europy (próba podboju Węgier w 1241/1242) przez co państwo ze stolicą w Saraj Batu stanowić miało geograficznie środkowy obszar imperium ordy.
[edytuj] Chanowie Błękitnej Ordy i Złotej Ordy
- Batu-chan (1227-1255)
- Sartak (1255-1256)
- Ulagczy (1256-1257)
- Berke (1257-1267)
- Monge Timur (1267-1280)
- Tode Monge (1280-1287)
- Tole Buka (1287-1291)
- Tokta (1291-1312)
- Ozbeg (1312-1341)
- Tyny Beg (1341-1342)
- Dżany Beg (1342-1357)
- Berdi Beg (1357-1359)
- Kulpa (1359-1360)
- Newruz (1360)
- Chidr (1360-1361)
- Timur Kodża (1361)
- okres anarchii (1361-1374)
- Urus (1374-1375)
- Tuktatija (1375)
- Timur Melik (1375-1377)
[edytuj] Chanowie Złotej Ordy
- Tochtamysz (1377-1395)
- Timur Kutlug (1395-1401)
- Szadi Beg (1401-1407)
- Pulad Chan (1407-1410)
- Timur (1410-1412)
- Dżalal ad-Din (1412)
- Karim Berdi (1412-1414)
- Kebek (1414-1417)
- Jeremferden (1417-1419)
- Olug Mohammed (1419-1421)
- Dawlat Berdi (1419-1421)
- Barak (1422-1427)
- Olug Mohammed (1428-1433)
- Sajid Ahmed (1433-1435)
[edytuj] Chanowie Wielkiej Ordy
- Kuchuk Muhammad (1435-1459)
- Mahmud (1459-1465)
- Akhmat (1465-1481)
- Szejk Ahmad (1481-1498)
- Murtada (1481-1499)
- Szejk Ahmad (1499-1502)
